Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

insanın müstəqil bir növ

olması, təkamül yoluyla ayrı növdən

meydana gəlməməsi üzərinə

Yuxarıda oxuduğumuz ayələr, bu mövzuya kifayət dərəcədə cavab verməkdədir. Çünki bu ayələr sperma vasitəçiliyi ilə törəmiş mövcud insan nəsilinin Hz. Adəm ilə bərabər/yoldaşına söykən/dözdüyünü, Hz. Adəm ilə bərabər/yoldaşının isə torpaqdan yaradıldıqlarını açıqlayır. Buna görə insanlıq Hz. Adəm və bərabər/yoldaşına söykən/dözərkən onların söykən/dözdükləri bir bənzərləri və ya həmcinsləri yoxdur. Onlar orijinal olaraq var edilmişlər. İnsan yaranmasına bağlı araşdırma edənlər arasında indi bu görüş məşhurdur: İlk insan təkamül yolu ilə insan olmuş bir fərddir. Bu fərziyyə hər kəs tərəfindən qəbul edilmiş son söz olmamaqla və elm adamlarının əlaqədar kitablarda bu nəzəriyyəyə bir çox istiqaməti ilə etiraz etmiş olmalarına baxmayaraq fərziyyənin əslini meydana gətirən "insan, təkamül yolu ilə insan olmuş bir heyvandır." nəzəriyyəsi, araşdırmaçıların qəbul etdikləri və insan yaranmasına bağlı araşdırmaların hərəkət nöqtəsi sayılan bir görüşdür.

Bu araşdırmaçılar fərziyyələrini belə açıqlayırlar: Planetlərdən biri olan yer kürəsi, günəşdən qopmuş bir parçadır. Əvvəllər davamlı alov saçan və əriyən bir kütlə ikən zamanla xarici faktorların təsiri ilə soyumağa üz tutdu. O sıralar bol yağışlar al/götürür, üzərində sellər axır, səthində dənizlər, okeanlar meydana gəlirdi. Sonra üzərində bəzi su və torpaq qaynaqlı bileşimler meydana gəldi. Bu bileşimlerden su bitkiləri meydana gəldi. Bu bitkilərin təkamül etmələri və həyat qırıntıları ehtiva etmələri yolu ilə əvvəl balıqlar və digər suda yaşayan heyvanlar, arxasından həm suda həm quruda yaşayan uçan balıqlar, onların arxasından quruda yaşayan heyvanlar, sonra da insan meydana gəldi. Bütün bunlar torpaq bileşiminin keçirdiyi təkamüllə meydana gəldi. Hər mərhələdəki bileşimin təkamülü öz formas(n)ı içində bir sonrakı mərhələyə çevrildi. Beləcə bitkidən suda yaşayan heyvana, ondan həm suda həm quruda yaşayan heyvana, ondan quruda yaşayan heyvana, sonra da insana keçildi. Təkamül müddəti bu sıranı izlədi. Bu xüsusa yaxşıca diqqət yetirilməlidir.

Bütün bunların dəlili bu varlıqların strukturlarında görülən nizamlı kamal, sadədən mükəmmələ doğru mərhələli olaraq seyr edən nizamlı inkişaf etimə ilə bəzi detallarda təcrübələr yolu ilə müşahidə edilən təkamüldür. Bu nəzəriyyənin ortaya atılmasının səbəbi, söz mövzusu növlərdə meydana çıxan xüsusiyyətləri və təsirləri səbəbləndirmək, açıqlamaqdır. Amma xüsusilə bu faraya-ziyeyi isbat edən və onun xaricindəki fikirləri rədd edən dəlillər göstərilə bilməmişdir. Üstəlik bu növləri bir-birindən fərqli, aralarında təkamül əlaqəsi olmayan varlıqlar olaraq qəbul etmək və təkamülün bu varlıqların özlərində deyil, vəziyyətlərində etibarlı olduğunu düşünmək də mümkündür. Onsuz da/zatən təcrübələrə mövzu olan da söz mövzusu növlərin müxtəlif vəziyyətləridir. Necə ki bu növlərin heç bir fərdinin başqa bir növün fərdinə çevril-tüğünü, Məsələn bir meymunun insan olduğunu göstərən heç bir təcrübə, heç bir yaşanmış təcrübə yoxdur. Yalnız bu növlərin bəzilərində xüsusiyyətləri, gərəkləri və arazları sahəsində təkamül olduğunu sübut edən təcrübələr vardır.

Bu araşdırmağı dərinləşdirmək üçün başqa bir fürsətə ehtiyac vardır. Buradakı məqsədimiz, araşdırmaçıların bəzi əlaqədar məsələləri açıqlaya bilmək üçün bu fərziyyəni ortaya atdıqlarına və bunu qəti bir dəlilə bağlaya bilmədiklərinə işarə etməkdir. Buna görə insanın digər növlərdən müstəqil və ayrı bir növ olduğu yolundakı Quranın işarə etdiyi gerçək heç bir elmi tapıntı ilə qarşıdurmalı deyil.

İKİNCİ QURŞAQ İNSANIN TÖRƏMƏSİ

İnsanın ilk qurşağı olan Hz. Adəm ilə bərabər/yoldaşı evlənmə yolu ilə insan törəməsini başladaraq oğullar və qızlar (kişi və bacılar) dünyaya gətirdilər. Bu qardaşlar aralarında evlənərəkmi, yoxsa başqa bir göndərmi törədilər? "Və ikisindən bir çox kişi və qadın törədib-yaydı." ifadəsinin zahiri mənas(n)ı yuxarıda edilən şərhində görüldüyü üzrə mövcud insan nəsilinin Hz. Adəm ilə bərabər/yoldaşına söykən/dözdüyünü, bu mövzuda bu cütə kişi və ya dişi heç bir varlığın qatqısı olmadığını ifadə etməkdədir. Qurani Kərim törəyib yer üzünə dağılma hərəkətində bu cütdən başqasının rol aldığına toxunmur. Əgər bu müddətdə bu cütdən başqa bir canlının qatqısı olsaydı, Qurani Kərim "İkisindən və başqalarından törədib-yaydı." deyər və ya vəziyyətə uyğun düşəcək başqa bir ifadə istifadə edərdi. İnsan törəməsinin başlanğıcını yalnız Hz. Adəmə və bərabər/yoldaşına hasretmenin, onların oğulları ilə qızları arasında evliliklərin meydana gəlməsini tələb etdiyi bilinən bir gerçəkdir.

Qardaşların bir-birləri ilə evlənmələrinə bağlı İslamda mövcud olan və bizə gələn məlumatlara görə köhnə şəriətlərdə də mövcud olan qadağan hökmə gəlincə, bu hökm məsləhət və zərərə bağlı bir teşrii hökmdür, yoxsa dəyişməsi mümkün olmayan bir yaratma hökm deyil. Bu mövzuda düzümünlər uca Allahın əlindədir. O istədiyini edər və dilədiyi hökmü verər. Zərurət gərəyi ilə bir gün bu tətbiqi sərbəst elan edərkən başqa bir gün ehtiyac qalmadığı və cəmiyyətdə fahişəliyin yayılmasına gətirib çıxardığı səbəbi ilə onu qadağan edə bilər.

Bəziləri bu tətbiqin insan fitrəti ilə və Allahın peyğəmbərlərinə çatdırdığı fitri dinin hökmləri ilə uyğun gəlməyəcəyini irəli sürürlər. Uca Allah, insanlar üçün ortaya qoyduğu dinin fitrətə uyğunluğunu belə izah edir: "Ey Məhəmməd, Allahı bir bilici olaraq yüzünü düz dinə çevir. Allahın yaratma qanununa uyğun olaraq dinə dön ki, O insanları ona görə yaratdı. Allahın yaratması dəyişdirilə bilməz. İşdə doğru din budur." (Rum, 30) Söz mövzusu tətbiqin fitrətə zidd olduğu yolundakı görüş dayaqsız və etibarsızdır. Çünki insan fitrəti bu tətbiqi yəni qardaşların bir-birləri ilə cinsi əlaqə yaratmaları tətbiqini sırf iyrəndirici tapdığı üçün rədd edib yerinə başqa növ bir tətbiq təklif etmir. Fitrətin onu rədd etməsi, onu nifrətlə qarşılamasının əsl səbəbi bu tətbiq üzündən cəmiyyətdə fahişəliyin və əxlaqsızlığın yayılması, iffət instinktinin təsirini itirib ortadan qalxmasıdır. Hamı/həmişə bilirik ki, bu cür cinsi əlaqəyə günümüz cəmiyyətlərində ah-laksızlık və fahişəlik düşkünlüyü damğası vurmaq uyğundur. Amma uca Allahın yaratma qanununun gərəyi olaraq yalnız kişi və bacıların var olduğu və uca Allahın bunların çoxalıb yer üzünə dağılmalarını dilədiyi o günün cəmiyyətinə belə bir damğa vurmaq uyğun deyil.

İnsan fitrətinin söz mövzusu tətbiqi içgüdüsel bir diksinmə ilə rədd etmədiyinin dəlili budur: Bu tətbiq tarixin izah etdiyinə görə əsrlər tərəfindən Atəşpərəstlər arasında etibarlı olmuş, izah edildiyinə görə Rusiyada qanuni bir hal al/götürmüş və qərbdə qanuni evlilik xarici və qanuna söykənən olmayan bir əlaqə formas(n)ı olaraq gündən günə yayılmağa başlamışdır. [19]

Belə deyilə bilər: Bu tətbiq təbiət qanunlarına tərsdir. Bu qanunlar, insanın özünü xoşbəxt etmək üçün cəmiyyət meydana gətirdiyi günlərin əvvəlində etibarlı olmuş təbii qaydalardır. Çünki ailə içində qardaşlar arasında etibarlı olan qaynaşma və möhkəm yaxınlıq formas(n)ı, onların arasında eşq duyğularının və cinsi əlaqə yaratma arzusunun yaşıllaşmasına mane olar. Buna məşhur bir hüquq məlumatı olan Fransız Montesqıu "Qanunların Ruhu" adlı əsərində toxunmuşdur.

Cavabım budur: Bir dəfə bu görüş, az əvvəl açıqladığımız üzrə, doğru deyil. İkinci olaraq bu görüş, yalnız bu tətbiqə zəruri olaraq ehtiyac duyulmadığı vəziyyətlərdə etibarlıdır və təbii olmayan mövzu qanunların qorunması lazımlı olan ictimai məsləhəti qoruya bilmədiyi və cəmiyyətdə yaşayan fərdlərin xoşbəxtliyini təmin edə bilmədiyi vəziyyətlərə məxsusdur. Yoxsa günümüzün həyatında tətbiq olunan qanunların və etibarlı olan prinsiplərin əksəriyyəti təbii deyil, cəmiyyətin ehtiyaclarının məhsulu olan mövzu qanunlardır.