Eserin özgün adı: روش تفسیر قران Reveş-i Tefsir-i Kur’an Yayın Yönetmeni

Kurân’daki Belagat Noktalarından Bazı Örnekler

1- Tekit ve üsteleme. Kurân, çeşitli ayetlerde muhatapların haline münasip şekilde beyanını vurgulamıştır. Mesela inkâr emarelerinin görüldüğü yerde ayet vurgulu şekilde gelmiştir. Mesela; “إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ/Şüphesiz, Rabbin gözetlemededir.”¹⁰⁵²

 قَالُوا نَشْهَدُ إِنَّكَ لَرَسُولُ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ يَعْلَمُ إِنَّكَ لَرَسُولُهُ وَاللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَكَاذِبُونَ 

“Biz senin Allah’ın peygamberi olduğuna şahitlik ederiz” derler. Allah, senin kendi peygamberi olduğunu bilir. Allah, münafıkların yalancı olduklarına şahitlik eder”¹⁰⁵³ ayetinde de makamın iktizasına uygun olarak üç defa cümleleri vurgulu getirmiştir.¹⁰⁵⁴

2- Takdim ve Tehir ya da önceleme ve öteleme. “إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ
/Yalnız sana kulluk ederiz ve yalnız senden yardım dileriz”¹⁰⁵⁵ ayetinde takdim/önceleme gerçekleşmiştir ve mamul amilinin önüne geçmiştir. Gerçi takdimin çeşitli amaçları vardır¹⁰⁵⁶ lakin buradaki amaç ihtisas manasıdır.¹⁰⁵⁷

3- İstiare. Örnek olarak; “وَاشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَيْبًا/Yaşlılıktan başım ağardı…”¹⁰⁵⁸ ayetinde istiare sanatı kullanılmıştır. Bu cümlenin normal şekli şöyledir: “Veşte’ela şeybun’ir-Ra’se/Yaşlılık saçımı ağarttı.” Fakat bu yalnızca yaşlanma anlamını ifade eder ve mübalağa manasını taşımaz. Hâlbuki birinci tabirde mübalağa manası vardır ve yaşlılık vesilesiyle başın tümünün ağardığı ifade edilmiştir.¹⁰⁵⁹

4- Teşbih. Kurân’da bolca kullanılan bu teknikten genellikle tavsif ve mübalağa için istifade edilir. Mesela; “هُنَّ لِبَاسٌ لَكُمْ وَأَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ/Onlar size elbisedir, siz de onlara elbisesiniz”¹⁰⁶⁰ ayetinde kadınlar ve erkekler evlilik hayatında birbirlerinin elbisesine benzetilmişlerdir. Müfessirler ayetteki teşbihin vechini beyan ederken faydalı noktalara değinmişlerdir ¹⁰⁶¹ ve bunların tümü bu belagat tekniğinin bilinmesinin mahsulüdür.

Bunların dışında da Kurân-ı Kerim’de birçok ayette mecaz, kinaye ve diğer belagat tekniklerinin işlendiği ayetler de vardır. Bu noktaları anlamak için belagat tekniklerine aşina olmak gereklidir.¹⁰⁶²

Bunun yanı sıra Kurân’daki belagat tekniklerini bilmemek müfessiri ayetlerden istifade noktasında yanlışa düşürebilir. Nitekim bazı müfessirler Kurân ayetlerinden istifade ve istinbat konusunda hataya düşmüşler ve hatta dini inanç noktasında yanlış sonuç almışlardır. Mesela; Allah’ın kudreti, hâkimiyeti veya istilâsı manasının beyanı için kinaye olarak “O’nun elleri açıktır”¹⁰⁶³, “Allah’ın eli onların ellerinin üstündedir”¹⁰⁶⁴ ve “Rahman arşa istiva etti”¹⁰⁶⁵ gibi ayetlerde geçen “el” ve “istiva” kelimelerini zahiri anlamında kullanarak Yüce Allah için cismani özellikler olduğuna kanaat getirmişlerdir.¹⁰⁶⁶

Zamehşeri’nin ifadesine göre bu ilimden nasipsizlik, onların bu tür ayetlerin tevilinden basiretsiz kalmalarına ve hatta bu ayetlere itiraz edenlere cevap vermekten aciz duruma düşmelerine sebep olmuştur.¹⁰⁶⁷