Gazi ÜNİversitesi

9.4. Kanal Tipi Split Klimalar

Şekil 9.10 Kanal Tipi Split Klima Cihazı

Bu sistemlerde de dış üniteyi oluşturan kompresör ve hava soğutmalı kondenser ünitesi bahçe, teras ve binaların dış cepheleri gibi dış ortamlara yerleştirilir. Havayı şartlandıran evaporatör serpantini, havayı dolaştıran fan, filtre, kontrol paneli iç üniteyi oluşturur. İç ünite ile dış ünite, soğutucu akışkan boruları ve elektirk kablosu ile birbirine bağlıdır. Kanal tipi iç ünitelere bağlanan kanal sistemi ile şartlandırılan hava farklı hacimlere taşınabilir ve çok noktadan üfleme yapılarak homojen dağılım sağlanır.

Şekil 9.11. Kanal Tipi Split Klima Uygulaması

9.4.1. Kanal tipi Dış Üniteler

Şekil 9.12. Split Klima Cihazı Dış Ünitesi
Kondenser ünitesi dış havaya serbest olarak yerleştirilmeli ve üniteye hava giriş ve çıkışı engellenmemelidir.Aynı zamanda üniteye kolayca servis yapılabilecek ve ulaşılabilecek bir biçimde yerleşim yapı imalıdır.Kondenser havası cihaza üç taraftan girer ve hava üstten atılır.Elektrik ve soğutucu akışkan borusu bağlantıları ünitenin sağ tarafındadır . En yaygın uygulamada ünite gerideki bir duvardan 20-25 cm. açıkta yerleştirilir.Bu duvara yakın boru ve kablo kullanımını azaltır,çarpmaları en aza indirir. Eğer daha dar yerlerde yerleşim gerekli ise yanlardan en az 25 cm. mesafe o imalıdır. Servis İçin yaklaşım alanında en az 5ü cm mesafe bulunmaıdır.Üst taraf ise tamamen serbest olmalıdır.Eğer cihaz bir çıkıntının altına yerleştirilmişse çıkıntı ile cihaz arasında en az l m mesafe olmalıdır. İlgili izafi yükseklik limitleri ve max. Soğutucu akışkan hatlı uzunlukları için cihaz kataloglarına bakılmalıdır. Kondens ünitesi(dış ünite) beton bir kaide üzerine monte edilmelidir.Çatı üstü uygulamalarında ise çatı konstrüksiyonunun üniteyi taşımaya müsait olduğundan emin olunmalıdır.Çatı üstü uygulamalarda nem yalıtımı ve ses ve titreşim yalıtımı özellikle ele alınmalıdır.
Isı pompası ağır karlı ve/veya sürekli donma noktasında bulunan akınlarda özel mahallerde bulunmaıdır.Ünite defrostonu (çözünmüş buzları) ve buzlarını engelsiz olarak drenaja verebilecek bir yerde olmalıdır.
a) Hava akışı sınırsız olacak bir yerde olmalıdır.

b) Servisin çalışmasını sağlayacak uzunlukta olmalı ve servisin çalışmasını engelleyici unsurdan en az Dış ünite 30cm. uzakta olmalıdır.

c) Cihaz montajında bağlantıların sağ taraftan olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.

d) Montaj esnasında dış ünitenin ses etkisi göz önünde bulundurularak cihazları pencere önlerinden ve titreşim ve gürültünün kolaylıkla iletebileceğiortamlardanuzaktutmayagayretedilmelidir.

e) Çatı ve teras montajlarında ağırlığın dengelenmesi ve titreşimin iletimini en az üzeyeindirgenmek amacıyla cihaz kalas yada lastik takoz üzerine konulmalıdır.

f) Beton kaide yüksekliği bölgedeki kar seviyesinden 5 cm. daha yüksekte olmalıdır.

g) Soğutucu akışkan boruları bakır olmalıdır. Boru çapları ilgili firma kataloglarında genellikle belirtilir.Boruların tesise kadar ve tesis sırasında kuru ve temiz tutulmasına çok dikkat edilmeli ve bağlantıya hazır hale getirilmeden uçlarındaki tapalar çıkarılmamalıdır. Emme hattı yoğuşma olmaması için izole edilmelidir.

9.4.2. Kanal Tipi İç Üniteler

Şekil 9.13. Kanal Tipi Split Klima Cihazı İç Ünitesi

Üniteden veya üniteye,hava akışını engellemeyecek bir yere monte edilmelidir.

• Şartlandırılacak mahale havayı tamamen dağıtabilecek hava kanal dizaynı için uygun montaj yeri seçilmelidir.

• 
  Cihazlar tavan arasına monte edilebilir.Tavan arası montajında cihaz döşemeye yerleştirildiğinde tavandan aşağıya minimum ses gidecek şekilde izolasyon yapılmalıdır.
  
• 
  Cihaz servis ve çalıştırma işlemlerinin tümü için cihazın ön kısmı mutlak suretle açık ve müdahale edilebilir durumda monte edilmelidir.Servis için minimum mesafe 60 cm'dir.
  
• 
  Ünite aşırı rutubetli ortamlara yerleştirilmemelidir.
  
• 
  Seçilen yer boruların,drenaj hattı , elektrik devresi,dış üniteye ulaşabileceği en kısa mesafede olmalıdır.
  
• 
  Cihaz dikey olarak monte edildiğinde hava emişi cihazın alt bölüm ündendir. Bu durumda cihaz yerden en az 30 cm. yukarıya kaldırılmalıdır.
  
• 
  Bu tip uygulamalarda drenaj için ek bir drenaj ünitesi yerleştirilmeli. Daha da ileri bir aşama olarak ikincil bir drenaj ünitesi cihazın altına monte edilmeli ve belli bir eğim verilerek kullanıcının rahatlıkla ulaşabileceği şekilde monte edilmelidir.Bu şekildeki bir uygulamada birincil drenaj borusunun tıkanması durumunda drenajın sağlanmasına yardımcı olacaktır.Bu cihazlar uygulama olarak kullanıcıya esneklik getiriri er. Dik, yatay veya aşağıya doğru monte edilmesi mümkündür.
  

Evaporatör ve fandan oluşan iç ünite yatay ve dikey iki pozisyonda monte edilebilir.Hava emişi için 26-35kW güçleri arasında 100X50 cm. bir delik yeterlidir.Cihazın üfleme tarafı asma tavan içinde kalmakla ve besleme kanalları doğrudan bağlanabilmektedir.Yatay yerleşimde asılı olarak asma tavan arasında veya bir platform üzerinde montaj mümkündür.İç ünitelerde servis için 75 cm. açıklık gereklidir.Belirli bir kapasiteye kadar dış ünite ile tek devreli bir boru bağlantısı yeterlidir.Bu tek devrede bir buhar emiş ve bir sıvı hatlı olarak iki boru bulunur.

Büyük cihazlarda ise örneğin 37 kW kapasiteli tiplerde 2 emiş,2 sıvı hattı olarak iki devre bulunur.Her devreye ayrı bir dış ünite bağlıdır.Böylece iki kademeli soğutma yapmak mümkün olmaktadır. Bulun emiş hattı nem kesici özellikte bir izolasyon malzemesi ile izole edilmelidir. Yoğuşan suları tahliye için iç ünitede bir boru bağlantısı bulunmaktadır.Yatay montajda ise bu deliğe doğru hafif bir eğim verilmesi gerekir.
9.4.2.1. Split klimanın montajı bittikten sonra yapılması gereken ilk işlemler
Sistem içerisindeki hava tahliye edilmeli ve iç dış hava sıcaklığına göre alçak ve yüksek basınçlar ölçülerek gereken gaz tahliyesi veya gaz, yağ ilavesi yapılmalıdır.

9.5. Oda Termostatı Yerleşimi
Bu ısıtma yada soğutma ünitesinin çalışmasını kontrol eden bir cihazdır. Bu cihaz oda içindeki sıcaklığı hisseder ve ayarlanana sıcaklıkta sabit tutulmasını temin eder.Oda termostatı merkezi bir yerde olmalı ve sıcaklık ve radyasyondan etkilenecek bir yerde olmamalıdır.Termostat senede l kez temizlenmelidir.

• 
  Oda termostatı direkt güneş ışığı almayacak bir yere yerleştirilmelidir.
  
• 
  Herhangi bir ısı kaynağından etkilenmemelidir.
  
• 
  Yerden en az 1,5 m yükseğe ve yere paralel bir şekilde montaj yapılmalıdır.
  
• 
  Oda termostatına kolaylıkla müdahale edilebilecek bir yere monte edilmelidir.
  

9.6. Besleme Havası Ve Dönüş Havası

Dış hava kullanıldığı zaman, sistem, bütün ısıtma sezonu boyunca, cihaza giren havanın 10 ⁰C altına inmesini engelleyecek şekilde tasarlanmalı ve ayarlanmalıdır. Zorlanmış hava ısıtma sistemlerinde , cihaza dönüş havasındaki yetersizlik önemli sorunlardan biridir.

Dönüş havası sistemi, sıcak hava besleme alanına eşit veya daha büyük olmalıdır. Özel istekler için, yerel standartları kontrol ediniz. Vantilatör hızı, sıcaklık artışının cihaz üstündeki etikette belirtilen şekilde olmasını sağlayacak şekilde ayarlanmalıdır. Dönüş hava kanallarına , veya sirküle eden besleme havasına yanma ürünlerinin girmesine izin vermek gerekir. Bütün dönüş kanallarının sızdırmaz ve cihaza sac metal vidalarla bağlanmış olması gerekmektedir. Bütün kanal bağlantıları , kanıtlanmış bağlantılarla birleştirimelidir. Havalandırma ve yanma havası kanalları sızıntıyı önleyecek şekilde düzenle yerleştirilmelidir. Zemin veya platform cihazın eğilmesini engelleyecek şekilde olmalıdır.

Şekil 9.14. Kanalsız Dönüşlü Menfezli, Kanallı Hava Beslemeli Cihaz
Destek ve taban arasında sızdırmazhk sağlanmalıdır. Yanan gazların, yaşanan mekana sızması sonucunda , CO zehirlenmesi gibi ölüme veya yaralanmaya neden olan olaylar yaşanabilir.

9.7. Heat- Pump

Heat Pump ısı pompası demektir. Isı bulunan bir ortamdan alınan ısının başka bir ortama nakledilerek ısıtılmasıdır.Örneğin : Split klimada ısı pompası, dış ünitenin ortamdaki ısıyı emerek (Kondenser bataryası vasıtasıyla) sistemde bulunan gazı ısıtması ve kompresör verimini yükselterek içi üniteye göndermesi şeklinde çalışır. Dolayısıyla emilen ısı ne kadar çoksa kazanılan ısıda o kadar çoktur. Bilindiği gibi dış ortam sıcaklığı düştükçe ısı pompalı split klimanın verimi düşmektedir.

9.7.1. Heat Pump’lı Split Klimada Soğutma Çevriminde Soğutucu Akışkan Sırası

Kompresör-Kondenser-Kılcalboru–Evaporatör,şeklindedir.

9.8. Kanallı Split Klima Sistem Dizaynı

Split klima sistemleri küçük çaplı uygulamalarda kullanıldıklarından hesap boyutlandırma ve seçimler pratik olmalıdır. Sistem dizaynı aşağıdaki adımlardan oluşur:

1. 
   Soğutma ve ısıtma yükleri hesaplanır
   
2. 
   Kanal yerleşimi ve geçişleri hesaplanır
   
3. 
   Cihaz yerleşimleri planlanır
   
4. 
   Max. Hava debisi belirlenir
   
5. 
   Düşük yüklerdewki hava debisi belirlenir
   
6. 
   Cihaz seçimleri yapılır
   
7. 
   Kanal dizynı ve menfez seçimleri yapılır
   

9.9. Isıtma Ve Soğutma Yüklerinin Hesabı

Yapıların standart ısı kayıp ve kazanç hesapları gerek Türk ve gerekse Yabancı standartlarda belirleıımiştir.Bu standart hesap yöntemine göre hacimlerin ısı kayıp ve kazançları hesaplanmalıdır.Ancak çabuk hesap yapılmak İslendiğinde.lecrübeyc dayanan bazı değerlere dayanarak ve yaklaşık olarak ısı kayıp ve kazançları bclir]cncbi!ir,Bı.ı çabuk ve yaklaşık hesapta m² döşeme alanı basına veya m^olarak oda hacmi başına ısı kaybı veya kazancı değerleri esas almır. Çeşitli uygulamalar için ısı kayıp ve kazanç değerleri verilmiştir.

Cihaz seçiminde hesaplanan ısıl yüklere %15-25 mertebesinde bir emniyet payı katılmahdır.Buna göre belirlenen ısıl yükle kataloglardan cihaz seçimi yapılır.

Tablo 9.1 Cihaz seçiminde hesaplanan ısıl yüklerle cihaz seçimi

9.9.1. Hava Miktarı

Kanal hesabına geçilmeden önce hava miktarları belirlenmelidir.Hava miktarları soğutma halinde;

Q=q/(l,23 At) formülünden bulunabilir.

Q=Hava miktarı,L/s

q=Duyulur ısı kazancı,W

At=Beslcme havası ile oda havası sıcaklıkları arasındaki fark,⁰C olarak verilmiştir.

At sıcaklık farkı için tavsiye edilen değerler,duyulur ısı oranına göre aşağıdaki gibidir. Örneğin duyulur ısı kazancı 6800W,gizlİ ısı kazancı 1500W olan bir odada,

Tablo 9.2. Duyulur Isı Oranı

Genellikle cihaz üreticileri split sistem kanal lipi iç ünitelerin hava miktarlarını,kanal sistemindeki basınç düşümüne bağlı olarak vcrmektedirler.Buna göre seçilen cihazın dcbisi,yukarıdaki gibi hesaplanan odaların hava debilerinin toplamına uygun olmalıdır.

9.9.2. Kanal Tasarımı

Split klima kanal sistemi tasarımı da daha basit ve pratik olmalıdır.Hava debisi veya soğutma gücü verildiğinde basit bir değiştirilmiş eş sürtünme yöntemi ile kanal boyutlandırmasi yapılabilir. Bu eş sürtünme yönteminde kullanılabilecek basınç farkı ;üreticinin belirlediği fan basıncından scrpantinlcr,filtre,mcn, tezler ve kanal aksesuarlarının yarattığı kayıplar düşüldükten sonra geri kalan net basınçtır.Bu basınç besleme ve dönüş kanallarında kullanılır.

Net kullanılabilir basıncın besleme ve dönüş analları arasındaki tavsiye edilen dağılımı Tablo 9.3’de verilmiştir.

Tablo 9.3. Net Kullanılabilir Basıncın Tavsiye Edilen Dağılımı


Ünite performansım etkileyecek kadar büyük ısı kaynaklarının yakınına yerleştirilmemelidir.

• 
  Ünite aşırı rutubetli ortamlara monte edilmemelidir.
  
• 
  Hava sirkülasyonunun engellenemeyeceği bir yer seçimi yapılmamalıdır.
  
• 
  Yerleşim yeri odayı en iyi şekilde ısıtıp soğutacak herhangi bir köşesinde,mümkün olduğunca yüksek bir noktada seçilmelidir.
  
• 
  Ünite bakım kolaylığı ve devamlı serbest hava alabileceği yan ve üst boşluklara sahip konumda yerleştirilmelidir.
  

Ünitenin monte edildiği yer ağırlığının çekebileceği konstruksiyona sahip olmalıdır.

9.9.3. Eş Sürtünme Yöntemi

Eş sürtünme yönteminde kullanılabilecek basınç farkı, üreticinin belirlediği fan basıncından; serpantinler, filtre, menfezler ve kanal aksesuarlarının yarattığı kayıplar

Şekil 9.15. Eşdeğer Uzunlukları
düşüldükten sonra geri kalan net basınçtır. Bu basınç besleme ve dönüş kanallarında kullanılır.

9.10. Gizli Tavan Tipi Split Klimalar

Gizli tavan tipi klimalar ince yapıları dolayısıyla asma tavan içine yerleştirilmeye uygun kanallı tip split klimalardır. Özellikle bürolarda, ofislerde ve bankalarda asma tavan aralığında yeterli mesafenin bulunmadığı yerlerde kullanılmaya uygundurlar.

Şekil 9.16.Gizli Tavan Tipi Split Klima Cihazı
Tavan tipi klimaların iç üniteleri paslanmaz galvaniz çelikten imal edilmektedir. Hem sadece soğutma hem de heat-pump olarak çalışan cihazlarda elektrikli ısıtıcı bulunmaktadır.


Şekil 9.17.Tavan Tipi Split Klima Şekil 9.18.Tavan Konsol Tipi Klima

Cihaza yapılacak taze hava bağlantısı ile uzun süre boyunca havalandırma mümkün olmaktadır. Taze hava bir fan ve kanal vasıtasıyla dönüş kutusuna bağlanır.

Ortama verilen taze hava sayesinde pozitif basınç sağlanır. Böylece ortama tozlu havanın girmesi önlenmiş olur.

9.11. Oda ve Salon Tipi Paket Klimalar

Şekil 9.19.Salon Tipi Split Klima Şekil 9.20. Portatif Klima

Oda tipi paket klimalar split klimaların ve pencere tipi klimaların avantajlarını bünyesinde birleştirmiş cihazlardır. Kompresör, kondenser, evaporatör, borulama ve kontrol elemanları ile cihaz bir paket halinde bütündür.

9.12. Çatı Tipi Paket Klima

1. 
   Çatıda veya yerde monte edilebilir
   
2. 
   İç ünite yoktur. Yer kaybı olmaz
   
3. 
   Şartlandırılmış hava , klimatize edilecek ortama kanallarla taşınır ve cihaza tekrar kanallarla geri döner.
   
4. 
   Taze hava alabilme özelliği ve filtre kullanımı sayesinde sigara içilen, kalabalık ortamlarda bile ortam hava kalitesi yüksek tutulur, koku ve nem önlenir.
   
5. 
   Havanın farklı noktalardan üflenmesi ve oda termostatı kullanılması sayesinde, ortamda homojen ve sabit sıcaklık dağılımı elde edilir, tam konfor şartları sağlanır.
   
6. 
   Goodman çata tipi paket klima G90 galvaniz saçtan üretilmiş olup, 500 saat tuz püskürtme testinden başarı île geçmişlerdir. Bu yüzden cihazda paslanma olmaz.
   
7. 
   LPG veya Doğal Gaz kullanımı ile ısıtma gerçekleştirir.
   
8. 
   Aynı cihaz ile soğutma gerçekleştirir.
   
9. 
   Yıl boyunca taze hava alınması ile havalandırma yapar.
   
10. 
    Termostat kullanımı ve değişik noktalardan üfleme yapılması ile homojen ve sabit sıcaklık sağlar.
    
11. 
    Kanal bağlantısı cihazın alt tarafından veya opsiyonel yatay kanal bağlantısı kitilecihazın yanında yapılır.
    
12. 
    Güçlü, yüksek verimli ve sessiz Scroll kompresörle çalışır.
    
13. 
    İç ünite yoktur, cihaz çatı üzerine veya yere monte edilebilir. Binada yer kaybı olmaz.
    
14. 
    Taze hava alabilme özelliği ve filtresi sayesinde sigara içilen kalabalık ortamlarda bile ortam hava kalitesi yüksek tutulur, koku ve nem önlenir.
    
15. 
    Şartlandırılan hava,kanallarda dağıtılır.Aynı hava kanalı üzerinden hem ısıtma hem havalandırma hem de soğutma gerçekleştirilir. Termostat kullanımı ve değişik noktalardan üfleme ile homojen ve sabit sıcaklık sağlanır.
    

KAYNAKLAR

1. Soğutma Makinaları ve Tesisleri-Mak. Ve Soğutma Mühendisi Ahmet Y. ERSOYDAN

2. Uygulamalı Soğutma Tekniği-Mak. Yük. Müh. Nuri ÖZKUL,Yayın No. 21, 1994

3.Soğutma Tekniğine Giriş- Mak. Yük.Müh. Nuri ÖZKUL Yayın No. 45, 1997

4.Mimarın Tesisat El Kitabı Isısan Yayınları

5.İnternet Sayfaları

6.Klima Tesisatı Isısan No:305

7.Klima Sistemleri Alarko

8.Teorik ve Pratik Açıklamalı Soğuk Depoculuk

9.İklimlendirme, N. ÖZKOL Yayın No. 42,1981

10.Uygulamalı Klima Tekniği, N. ÖZKOL Yayın No. 21, 1994

11.Isıtma-Soğutma Klima Uygulamalarında Otomatik Kontroller I. PRİNÇCİOĞLU, Yayın No. 39, 1979