GeçMİŞte ve güNÜMÜzde tekfir meselesi

2-Taberi:

Taberi'nin tefsirindeki ayetle ilgili görüşlerini aşa­ğıdaki şekilde özetlemek mümkün:

a- Can sevdasına düşenler, Uhud savaşında müs-lümanlara katılan münafıklardan bir cemaattır.

b- ÖIdürülmekten korktukları için içlerine keder çöküyordu. Bu keder onları Allah'a karşı haksız yere zan beslemeye şevketti.

c- Böyle düşünmekle onlar, cahiliyyet halkına en çok benzeyen kişiler oluyorlardı.

d- Nitekim onlar, Allah'ın, kendi elçisini yardımsız bıraktığını ve Resulullah'm kendilerini aldattığını sandılar.

e- Katede'nin şöyle dediği rivayet edilmiştir: Sade­ce kendilerini düşünen münafık taifesi, topluluğun en korkağı, en ödleği ve hakikata erme konusunda Allah katından en yardımsız olanıdır. Onlar haksız yere Al­lah'a asılsız birzan besliyorlar. Onlar Allah'ın emri ko­nusunda büsbütün şek ve şüphe içindedirler.⁸⁰

f- Ebu İshak'tan bir rivayet. O şöyle dedi: Can der­dine düşen taife ehl-i nifaktır. Öldürülme korkusun­dan canlarının derdine düştüler. Çünkü münafıklar böyle bir savaş beklemiyorlardı. ⁸¹

3- El-Cassas:

el-Cassas, Ahkamü'l-Kur'an adlı eserinde Uhud'da meydana gelen olayı yorumlarken şöyle de­di: "Talha, Abdurrahman bin Avf, Zübeyr bin eî-Av-vam, Katade ve Rebî'bin Enes dediler ki: Bu olay Uhud günü Müslümanların hezimetinden ve Müşriklerin veda edip dönmelerinden sonra oldu. Müslümanlar­dan kendi kabuğuna çekilip, sebat gösterenler,savaşa hazırlanıyorlardı. Bunun üzerine Allah Teala mü'minlerin üzerine bir güven indirdi de, uykuya daldılar. Kötü zandan dolayı korkuya kapılan müna­fıkları ise, uyku tutmadı.

Hz. Peygamber (SAV) in ashabı: Biz üzerimizdeki deri kalkanlar sarsılıncaya kadar uyuduk. Bu uyku hali münafıklara dokunmadı. Bilakis onlar can kaygısına düştüler. Hz. Resulullah'm ashabından bazısı şöyle demişti:" Ben uyku ile uyanıklık arasında bir hal­de iken, Muattib bin Kuşeyr ile bir gurub münafığın: "Bu işten bize ne?" dediklerini duydum. Bu, mü'min-lere Allah'ın bir lutfudur. Düşmanın mü'minlere yük­sekten baktığı bu gibi hallerde, nübüvvetin isbatı için ortaya mucizeler konmuştur. Yardımcılarının çoğu yenilgiye uğramış ve arkadaşlarından öldürülenler öldürülmüş,bununüzerine de, sa vaşmayıp etra fi sey­redenlerden uykunun kaçtığı bir vakitte, düşman kar­şısında iken müslümanlar uykuya dalıyorlar. Savaşa gelen kişi nasıl böyle oluyor? Halbuki düşman kendi­lerine mızrak yöneltip, köklerini kazımak ve öldür­mek için kılıç çekmişti. Bunda, bir kaç yönden Hz, Peygamber'in nübüvvetinin doğruluğu hususunda belgelerin en büyüğü ve delillerin en yücesi vardır:

Birinci Yön: Düşman istilasıyla beraber kendileri­ne bir yardım gelmediği, düşmanın yenilgiye uğra­madığı, yanlarından uzaklaşıp gitmediği ve düşman sayısında bir azalma olmadığı halde bir güvenin vuku bulmasıdır. Allah onların kalblerine güven indiriyor. Bu da özel olarak ehl-i imân içindir.

İkinci Yön: Düşman çekilip gittikten sonra müşa­hede edenlere uyku gelmemesi, düşman kendilerini öldürmek ve köklerini kazımak için onlara doğru yö­nelmişken bu müşahede hali nasıl olur?

Üçüncü Yön: Mü'minleri münafıklardan ayırmak. Cenab-ı Hak, bu uyku ve güveni münafıklara değil de sadece mü'minlere indirdi. Bunun üzerine de mü'minler son derece güven ve huzur içinde oldular; münafıklar ise gayet sıkıntı; korku ve huzursuzluk içindeydiler. ⁸²

Bu, mü'minlerin zaferi ile başlayıp, hezimetleriyle sonuçlanan savaşı çevreleyen şartların güzel bir tasvi­ridir. Bu öyle bir hezimetti ki, münafıklara dilleriyle söyliyemeyip içlerinde gizledikleri şeyleri açığa vur­makta cesaret verdi. ⁸³

4-Âlusi:

Müfessir Alusi, dikkatini "cahiliyyet zatım" üzeri-, ne odaklaştırdı. Şöyle diyor "... Zan kelimesi cahiliy­yet lafzına izafe edilmiştir. Bu konuda denilmiştir ki, ya mevsuf, sıfatının mastarına izafe edilmiştir. Mana­sı cahiliyyete mahsus demektir. Doğruluk adamı, cö­mertlik kadısı gibi. Yani cömertlik ve doğruluk onlara mahsustur, demektir. Cahiliyyet kelimesindeki "ya" harfi masdariyyet için, "ta" harfi ise müenneslik için­dir.Ya da muzâfin hazfinden dolayı masdar failine izafe edilmiştir. Yani "cahiliyyet ehlinin zannı "şeklin­dedir. Cahiliyyet ise, Allah'ı bilmeme ve ona ortak koşma demektir.⁸⁴ Yine bu izafet'de ihtisasiyet ifade eder." ⁸⁵

5-İbn-İ Kesir:

Yüce Allah üzerlerine indirdiği sekinet ve emniyet hususunda kullarına metanet veriyor: O metanet de kendilerini bürüyen uykudur. Onlar gam ve keder içinde iken silahlarını kuşanmışlardı. Böyle bir halde uyku güven belirtisidir. Nitekim Cenab-ı Hak, Enfal suresinde Bedir Savaşını anlatırken, şöyle buyurdu: "O zaman katından bir güven olmak üzere sizi hafiftir uyku­ya daldırıyordu..." ⁸⁶ İbn-i Ebi Hatim, Abdullah bin Mes'ud'un şöyle dediğini rivayet eder:"Savaşta uyku Allah'tan, namazda ise şeytandandır." Buhari'nin Ebu Talha'dan yaptığı rivayet de şöyledir. Ebu Talha: "Ben, Uhud günü uykunun bürüdüğü insanlarin için­deydim. Kılıcım elimden düşer gibi oluyor, tekrar onu geri alıyordum, tekrar düşüyor, tekrar tutuyordum" dedi.

Bu rivayet de Enes bin Malik'ten, Enes, Ebu Tal-ha'nın şöyle dediğini rivayet eder: Uhud günü safları­mızda iken bizi uyku bürüdü. Kılıcım elimden düş­meye başlıyor, ben onu tutuyordum, tekrar düşüyor hemen alıyordum. Ebu Talha sözüne devamla diyor-ki: Diğer taife münafıklardı, Onların kendilerinden başka bir düşünceleri yoktu. Kavmin en korkağı, en ödleği ve en perişanı onlardı. Onlar: "Allah'a karşı ca-hiliyyet zannı gibi haksız bir zan besliyorlar" yani on­lar, Allah hakkında, şek ve şüphe besleyen kişilerdir. Cenab-ı Hak mü'minler hakkında da şöyle buyuru­yor: "Sonra o kederin arkasından Allah size bir güven indir­di ki, (bu güvenin yol açtığı) uyuklama hali bir kısmınızı kaplıyordu... "Onlar tevekkül, sebat, yakın ve iman ehli idi. Allah'ın kendi elçisine yardım edeceğine ve ona yaptığı va'di yerine getireceğine kesinkes inanıyorlar­dı. Bunun için:"Bir zümre de canlan sevdasına düş­müştü.. ." diye buyurdu. Yani korku, ürperti ve keder­den dolayı onları uyku tutmuyordu. "Onlar Allah'a karşı cahiliyyet zannı gibi haksız bir zan besliyorlar..." Ni­tekim başka bir ayet-i kerimede: "Bilakis siz, Resulünve mü'minlerin ailelerinin yanına asla dönmeyeceklerini san­mıştınız." Yine bunlar bu saatin ayrılma vakti olduğu için müşriklerin ortaya çıkmiyacaklarıru ve müslü-rnanların da helak olduklarını sandılar.⁸⁷ Bu durum şek ve şüphe ehlinin durumudur. Çirkin işlerden biri meydana gelirse, onlann bu iğrenç zanlan da ortaya çıkar. ⁸⁸