Гейд етмяк лазымдыр ки, биоэен елементлярин даща эениш йайылмасы тяснифатына эюря, бу елементляр 2 група бюлцнцр: 1) макроелементляр (мигдары 0,001%-дян артыг оланлар) вя 2) микроелементляр

 
4.11.5. XROMOPROTEİNLƏR 
Xromoproteinlər qrupuna kofaktorunu, yəni zülal strukturuna malik olma-
yan funksional hissəsini rəngli birləşmələr təşkil edən mürəkkəb zülallar 
daxildir (yunanca: 
chroma
–
rəng, boyaq). Beləliklə, xromoproteinlər 
–
kofak-
torlu proteinlərin bir qrupunu təşkil edir. Kofaktorlu proteinlər rəngli və 
rəngsiz ola bilər. 
Rəngli kofaktor-protein komplekslərinin 
–
xromoproteinlərin aşağıdakı 
qrupları ayırd edilir: 
1. H e m p r o t e i n l ə r 
–
kofaktorları hem strukturlu birləşmələrdir; 
2. X l o r o f i l p r o t e i n l ə r 
–
qeyri-zülali komponentləri xlorofillərdən 

---

185 
ibarət olan bitki zülallarıdır; 
3. K o b a m i d p r o t e i n l ə r 
–
kofaktorları B
12
vitamininin törəmələridir; 
4. R e t i n a l p r o t e i n l ə r 
–
kofaktorları A vitamininin aldehid formasıdır; 
5. F l a v o p r o t e i n l ə r 
–
qeyri-zülali hissələri flavinlərdir (B
2
vitamininin törəmələri). 
Hemproteinlər və xlorofilproteinlər kofaktorlarının kimyəvi strukturuna 
görə bir-birinə oxşardır. Bu birləşmələrin kofaktorları porfirin törəmələrindən 
ibarətdir. Porfirinlərin strukturunun əsasını porfin adlanan tsiklik birləşmə 
təşkil edir. B
12
vitamini (kobamid) də strukturuna görə porfinə bənzədiyinə 
görə, bu vitaminin törəmələrinin zülallarla komplekslərini (kobamid 
fermentləri) porfirinli proteinlər qrupuna daxil etmək olar. 
4.11.5.1. Hemproteinlər
Hemproteinlər qrupuna hemoqlobin, mioqlobin və bəzi fermentlər (sito-
xrom sistemi fermentləri, katalaza, peroksidaza) aiddir. Bunların qeyri-zülal 
komponenti protoporfirin törəməsi ilə birləşmiş dəmir ionlarından ibarətdir. 
Hemporfirinlərdən fərqli olaraq, xlorofilporfirin molekulunda dəmir ionlarının 
əvəzində maqnezium ionları olur. Yuxarıda göstərildiyi kimi, hemporfirinlərin 
qeyri-zülal komponenti olan hemin strukturunun əsasını pirrol törəmələri 
(protoporfirinlər) təşkil edir. Hem molekulunun skeleti olan porfin bir-birilə 
metin (
−
CH = ) körpücükləri vasitəsilə birləşmiş 4 pirrol qalığından ibarətdir 
(tetrapirrol törəməsi):