Гейд етмяк лазымдыр ки, биоэен елементлярин даща эениш йайылмасы тяснифатына эюря, бу елементляр 2 група бюлцнцр: 1) макроелементляр (мигдары 0,001%-дян артыг оланлар) вя 2) микроелементляр

2.
Dezoksişəkərlər 
–
hidroksil qruplarından biri və ya bir neçəsi hidrogen 
atomu ilə əvəz edilmiş monosaxaridlərdir. Təbiətdə (canlı orqanizmlərdə) 
dezoksialdozalar dezoksiketozalara nisbətən çox yayılmış-
dır. Bunların ən mühüm nümayəndəsi 2-dezoksiribozadır.
Bəzi bitki polisaxaridlərinin tərkibində 6-dezoksihek-
sozalar geniş yayılmışdır. Bunlara metil-pentozalar da de-
yilir. Bu qrupa aid olan dezoksişəkərlərdən 6-dezoksi-d-
qlükoza, l-ramnoza, l-fukoza nisbətən ətraflı öyrənil-miş-
dir. L-Ramnoza bəzi bitki polisaxaridlərinin və qlü-kozid-
lərin, l-fukoza isə süddə olan oliqosaxaridlərin, bitki və heyvan mənşəli polisa-
xaridlərmin tərkibində aşkar edilmişdir.

---

42 
Dezoksişəkərlər üzvi həlledicilərdə adi şəkərlərə nisbətən yaxşı həll olur. 
Bu, dezoksişəkərlərin polyarlığının zəif olması ilə əlaqədardır.
3. Aminşəkərlər
–
hidroksil qruplarından birinin və ya bir neçəsinin yerin-
də amin qrupu olan monosaxaridlərdir. Bunlardan d-qlükozamin və d-qalak-
tozamin biosferdə nisbətən çox yayılmışdır. 
Qlükozamin hialuron turşusunun tərkibində olur; xərçəngin və həşəratların 
xarici skeletini təşkil edən xitin qlükozaminin polimeridir. Mukopolisaxarid-
lərin tərkibində asetat turşusu ilə birləşmiş heksozamin qalıqları olur. 
Aminşəkərlər aminlərin və monosaxaridlərin kimyəvi xassələrinə malik 
olurlar. Bütün aminlər kimi, aminşəkərlər də qələvi xassəli maddələrdir. Bun-
dan əlavə, aminşəkərlərin hidroksil və amin qruplarının bir-birinin yaxınlığında 
yerləşməsi ilə əlaqədar olan bəzi xassələri onları neytral şəkərlərdən fərqlən-
dirir.
Bakteriyaların hüceyrə membranlarında olan polisaxaridlərin tərkibində N-
asetilmuram turşusu adlanan şəkər törəməsi olur. Kimyəvi strukturuna görə
d-qlükozaminin törəməsi olan N-asetilmuram turşusunu asetilləşmiş d-qlüko-

---

43 
zaminlə süd turşusunun efir birləşməsi hesab etmək olar. İnsan və heyvanların 
hüceyrə membranlarında olan qlikoprotein və proteoqlikanların tərkibində isə 
bir qayda olaraq, N-asetil neyramin turşusu aşkar edilir. Bu birləşmə, kimyəvi 
strukturuna görə d-mannozaminin törəməsidir. N-asetil-neyramin turşusu və 
neyramin turşusunun digər O- və N-asil törəmələri ümumi şəkildə sial 
turşuları adı altında birləşdirilir.