126
toxumalarının uzun müddət qaynadıldığı məhlulda aşkar edən A.Brakonno
(1820) məhz şirin dadına görə qlikokol adlandırmışdır (yunanca: glykos
–
şirin). D-izomerlərin bəziləri dadsız olur. Məsələn, d-qlutamin turşusu dadsız
olduğu halda, l-qlutamin turşusu toyuq əti bulyonunun dadını verir.
Aminturşuların dissosiasiyaetmə qabiliyyəti.
Bütün
-aminturşular sulu
məhlullarda ikiqütblü ionlar (svitterionlar)
şəklində olur; onların karboksil
qrupları dissosiasiyaya uğrayır, amin qrupları
isə protonla birləşərək, müsbət
yüklü hissəciyə çevrilir.
Molekulların ikiqütblü olması aminturşulara bir sıra
fərqləndirici xassələr
verir; bunun nəticəsində aminturşuların əksəriyyəti suda yaxşı, üzvi
həlledicilərdə isə nisbətən zəif həll olur və onların məhlulları dielektrik xassəsi
əldə edir. Mühitin pH-dan asılı olaraq, aminturşular anion, kation,
elektro-
neytral və ya bu formaların müxtəlif nisbətli qarışığı şəklində ola bilər.
Aminturşular turş məhlullarda müsbət ionlar (kationlar), qələvi məhlullarda isə
mənfi ionlar (anionlar) şəklində olur. Beləliklə, aminturşular
–
amfoter elektro-
litlərdir:
Buna görə aminturşular həm turşularla, həm də qələvilərlə reaksiyaya girib,
müvafiq duzlara çevrilə bilirlər.
Beləliklə, mühitin pH-dan asılı olaraq, aminturşu molekulları ya müsbət və
ya mənfi yüklənir, ya da onların yüklərinin cəmi sıfıra bərabər olur. Amintur-
şunun ümumi ion yükünün sıfıra bərabər olması
izoelektrik vəziyyəti
adlanır.
Aminturşunun izoelektrik nöqtəsinin sıfıra bərabər olmasına
səbəb olan
məhlulun pH-ı i z o e l e k t r i k n ö q t ə s i (pH
i
) adlanır. İzoelektrik nöq-
təsinə müvafiq gələn mühitdə aminturşu elektrik sahəsinin təsiri altında nə
anoda, nə də katoda doğru hərəkət edə bilir. İzoelektrik nöqtəsi
–
aminturşu
molekulunda olan müxtəlif kimyəvi qruplarının turşu-qələvi xassələrini özündə
əks etdirən mühüm əlamətlərdən biridir. Hər bir aminturşunun izoelektrik
nöqtəsi sabit kəmiyyətdir (cədvəl 4.8).
