3.4.3. QLİKOSFİNQOLİPİDLƏR Qlikosfinqolipidlər
–
molekuluna karbohidrat qalığı daxil olan lipidlərdir.
Mürəkkəb lipidlərin digər növlərindən fərqli olaraq, qlikosfinqolipidlərin struk-
turunda sfinqozin qalığı aşkar edilir. Bu birləşmələr əsasən sinir toxumasında
(xüsusən baş beynində) toplanır və əksəriyyət etibarı ilə plazmatik mem-
branlarda lokalizasiya edir.
Sfinqofosfolipidlərdə olduğu kimi, qlikosfinqolipidlərin strukturunda da
sfinqozin qalığı N-asil törəməsi (amin qrupu vasitəsilə piy turşusu ilə birləşmə)
şəklindədir. Yuxarıda göstərildiyi
kimi, sfinqozinin N-asil törəmələri
seramidlər adlanır. Beləliklə, mole-
kul strukturuna karbohidrat qalıq-
larının da daxil olduğunu nəzərə
alsaq, qlikosfinqolipidləri
qlikozil- seramidlər də adlandırmaq olar.
Onların bir qrupunun strukturuna
qalaktoza, digər qrupunun struktu-
runa isə həm qlükoza həm də qa-
laktoza qalıqları daxildir. Bu ba-
xımdan qlikosfinqolipidləri 2 qru-
pa bölmək olar: 1)
qalaktozil- seramidlər; 2)
qlükozilseramidlər. Molekul strukturunda olan mo-
nosaxarid qalıqlarının sayına və tərkibinə görə, qlikosfinqolipidlərin 3 qrupu
ayırd edilir: serebrozidlər, seramidoliqosaxaridlər və qanqliozidlər.
1. Serebrozidlər –
əsasən sinir hüceyrələrinin membranlarında (mielin
qişada) toplanan seramid-monosaxarid kompleksləridir. Bunlar hidroliz
edildikdə eyni molekulyar nisbətdə sfinqozin, piy turşusu və qalaktoza əmələ
gəlir. Buna görə, sfinqolipidlərin bu növünə
qalaktosfinqolipidlər və ya
qalaktozilseramidlər deyilir. Lakin nadir hallarda, tərkibinə qalaktoza əvəzinə
qlükoza qalığı daxil olan serebrozidlərə
–
qlükozilseramidlərə təsadüf edilir.
Serebrozidlərin molekul strukturunda piy turşularından
liqnotserin –
CH
3
(CH
2
)
22
–
COOH;
serebron (hidroksiliqnotserin
–
CH
3
(CH
2
)
21
–
CH(OH)
–
Галактозилсерамид
(
галактосереброзид
)
m оле
- кулунун
структуру
(
Бурада
R-
пий
туршусу
галыьынын
, R
1
ися
галактосереброзид
молеку - лунда щидроэен радикалы , сулфогалактозид молекулунда ися – SO 4 2 –
радикалыдыр
)
