Geologiya fanlari universiteti

10
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
11
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
12
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
Yer ellipsoidining kichik o`qi orqali bo`ylamasiga o`tkazilgan kesma - meridian tekislik, bu tekislikning ellipsoid yuzasi bilan kesishishidan hosil bo`lgan chiziq esa geodezik meridian deyiladi. Yer ellipsoidining biror nuqtasidan uning aylanish o`qiga perpendikulyar o`tkazilgan kesma parallel tekislik, bu tekislikning ellipsoid yuzasi bilan kesishishidan hosil bo`lgan chiziq parallel deb ataladi.
Yer ellipsoidi markazidan o`tkazilgan parallel kesma ekvator tekisligi deyiladi.
M nuqtaning geodezik kengligi B va ekvatordan qutblari tomon 0 dan 90 gradusgacha hisoblanadi, nuqta ekvatordan Shimolda bo`lsa, uning geodezik kengligi Shimoliy kenglik (+), Janubda bo`lsa Janubiy kenglik (-) deb ataladi. Geodezik uzunlik L bilan belgilangan, geodezik meridian bilan bosh meridian orasidagi burchak geodezik uzunlik bosh meridianidan boshlab G`arbga (+) va Sharqqa(-) tomon 0 dan 180 gradusgacha o`lchanadi.
13
UNIVERSITY OF GEOLOGICAL SCIENCES
ASTRONOMIK KOORDINATALAR
Astronomik koordinatalar – bu joylashuv o’rni osmon jismlarini kuzatish yo’li bilan aniqlangan koordinatalardir. Ularning aniqligi juda yuqori bo’ladi.
Astronomik koordinatalar Yer yuzidagi nuqtalarning astronomik koordinatalarini aniqlashda asosiy yuza qilib Geoid, koordinata chiziqlari qilib esa astronimik meridian va parallel qabul qilinadi. Berilgan nuqtaning astronomik meridiani deganda Yerning aylanish o`qiga parallel qilib o`tkazilgan tekkislikning mazkur nuqtadan tushurilgan shovun chizig`i yo`nalishida Yer yuzasi bilan kesishishdan hosil bo`lgan chiziq tushuniladi.
Yer yuzidagi biror nuqtaning astronomik meridiani bilan boshlang`ich deb qabul qilingan Grinvich meridiani tekisliklari orasida hosil bo`lgan burchak shu nuqtaning astronomik uzunligi deyilib, λ bilan belgilanadi. Yer yuzidagi biror nuqtadan tushurilgan shovun chizig`i bilan ekvator tekisligi orasida hosil bo`lgan burchak shu nuqtaning astronomik kengligi bo`lib, φ bilan belgilanadi.