Günah lüğət elmində

3. İmam (ə)-ın öz rəftarına haqqında fikri:

Imam Əli (ə) öz xilafəti zamanı dəfələrlə Osmanın ölümü haqqında fikrini söyləmişdir. Əli (ə) buyurur: “Mən Osmanın ölümünü elə açıqlayacağam ki, ondan agah olasız. İnsanlar (nalayiq işlərlə) ona etirazını bildirirdilər, mən isə onu tövbə etməyə dəvət etdim ki, səhvləri az gözə çarpsın. Təlhə və Zübeyr bu çaxnaşmada qabaqcıl idilər. Ayişə də qəzəbli insaların sırasında idi.¹ Mən onu o qədər müdafiə etdim ki, axırda günahkar hesab olacağımdan qorxdum.² (həddindən artıq mudafiə etdikdə). And olsun Allaha! Mən Osmanı öldürməmişəm və onu öldürənlərə də kömək etməmişəm.³ Mən Osmanın ölümünü istəmirdim, ondan və onun ölümündən narahat da olmadım. Onun ölümünə göstəriş vermədim, ondan çəkindirmədim də.”⁴ İmamın kəlamının açıqlamasında bir neçə məsələni qeyd etmək olar.

1) İmam (ə) Osmanın ölümü zamanı Mədinədən kənarda idi.⁵ Tarix boyu tarixçilərdən heç biri Əli (ə)-ın Osmana qarşı olan qarşıdurmada iştirakını iddia etməmişlər.

2) Əli (ə)-ın kəlamında Osmanın ölümü barədə qeyd olunanlar, o həzrətin daxili hislərindən bir hissəsidir. Çünki İmam (ə) elə vəziyyətdə deyildi ki, daxili hislərini camaata açıqlasın. Unutmamalıyıq ki, Əli (ə)-ın xilafəti zamanı o həzrətin qoşunundan sayılan insanların bir çoxu Osmanı Peyğəmbər (s)-in xəlifəsi və müsəlmanların rəhbəri hesab edirdilər. Əlbəttə, sonralar Osmanı bir çox nalayiq işlərinə görə xilafətə layiq bilmədilər. Beləliklə, Əli (ə) müsəlmanların arasında Osmanı pisləyə və daxili hissini aşkar edə bilmirdi. Bu Əli (ə)-ın məzlumiyyətinə sübutdur. Hər kəs öz əqidəsini qorxmadan bəyan edən bir zamanda, amma Əli (ə) bu işdən məhrum və ya gərgin ehtiyatda idi.

3) Əli (ə) buyurur: “Mən Osmanı tövbəyə dəvət etdim və çalışdım ki, səhvləri az gözə çarpsın.” Əgər Əli (ə) Osmanın ölümündən qabaq tövbəyə məcbur edə bilsəydi, bir çox hadisələr açılar və bu günə qədər heç kim onun səhv işlərində şübhə etməzdi. Osmanın tövbəsi ilk öncədən keçmiş səhvlərə etiraf etmək idi ki, nəticədə Osmanın Ömər vasitəsi ilə xilafət şurası tərəfindən seçilməsi, müsəlman cəmiyyətinə Peyğəmbərin (s) sünnəsinə və islam siyasətinə böyük mənfi təsiri açıqlanacaqdır. Xəlifənin səhvlərini kiçik göstərmək müsəlmanların qəzəbini yatırtmaq üçün münasib yol idi. Osman öz fikirlərindən daşınmırdı. Çünki müsəlmanların tələbləri ilə özünün yaramaz əməlləri arasında böyük fasilə görürdü. Camaat onun nalayiq əməllərindən agah olmuşdu. Bu məsələdən xəbərdar olan xəlifə (Osman) camaatın tələblərinə əməl etmək istəməyib son nəfəsə qədər öz əməllərindən əl çəkmədi. Camaatın tələblərinə əhəmiyyət verməyən bir hakimə bidətlərin və səhv siyasətin etirafı üçün fürsət yaratmaq ağla uyğun bir məhkəmə sayılırdı. Əlinin (ə) bu siyasəti bəzi vaxtlar Osmanı camaatın qarşısında tövbə etməyə sövq edirdi. Amma Mərvanın hiyləsi və xəlifənin sadəliyi üzündən bu məsələ baş tuta bilmirdi.

4) Əli (ə) camaatın Osmana etirazını qəbul edir və xəlifənin siyasətini pisləyirdi. Bununla belə buyurur: “Mən Osmanın ölümünü istəmirdim.” İmamın narazılığı bu səbəbdən deyildi ki, Osman müsəlmanların rəhbərliyində ləyaqətlidir; İmam bu siyasəti ilə gələcəkdə töküləcək qanın qabağını alırdı. O həzrət islam hökumətinin zəifləməsində əsas rol oynayan Bəni Üməyyənin hiyləsindən xəbərdar idi. Bəlkə elə bu səbəbdən sonralar buyururdu: “Osmanın ölümü zamanı mənin də mövqeim zəiflədi.”¹ Əli (ə) gələcəkdə baş verən xoşagəlməz hadisələrə səbəb olan vəziyyətlə razılaşa bilərdimi?!

5) İmam (ə) buyurur: “Mən Osmanın ölümünə nə göstəriş verdim, nə də ondan çəkindirdim.” Bu cümlə bu mənaya ola bilər ki, heç kim bu işdə o həzrətlə məşvərət etmədi. Camaat Osmandan şikayət edib İmamı (ə) həmkarlığa dəvət etsələr belə, O həzrətlə məsləhət etmədilər. Buna baxmayaraq, Əli (ə) suyun və yeməyin Osmanın evinə aparılmaması ilə razı deyildi və hamını bu işə mane olamaqdan uzaqlaşdırırdı.² Xəlifənin ömrünün son aylarında Səd ibn Əbi Vəqqas İmamdan (ə) istədi ki, camaatı xəlifənin ətrafından uzaqlaşdırsın. İmam Əli (ə) buyurur: “Osmanı o qədər müdafiə etmişəm ki, artıq camaatdan utanıram.”³ Cəməl müharibəsində Əlidən (ə) eşidilmişdir ki, Osmanın qətillərini lənətləmişdir. İbn Əbdu Rəbbih yazır: “Mühəmməd ibn Hənəfiyyə dedi: Mən Cəməl müharibəsində Əlinin (ə) sol tərəfində və İbn Əbbas sağ tərəfində idi. Eşitdik ki, Ayişə dedi: “Allah Osmanı oldürənlərə lənət etsin.” Onun ardınca Əli (ə) da buyurdu: “Allah Osmanı öldürənləri dağda, suda və quruda lənət etsin!”⁴ Şübhəsiz, belə bir qarğış Osmanla qarşıdurmada əsas rolu oynayan Ayişə və Təlhəyə cavab idi. Əks halda, bu qarğış Mədinə inqilabçıları arasında olan Malik Əştərə, Əmmar Yasirə və Məhəmməd ibn Əbubəkrə yönəlirdi. Amma Əli (ə) bu qarğışla Ayişəni ayıltmaq, Əlinin (ə) Osmanı öldürənlərdən olmadığını demək istəyirdi. Bu barədə nifrin olunan şəxs varsa oda Ayişə və Təlhədir.