Həyat fəALİYYƏTİ TƏHLÜKƏSİZLİYİNİn nəZƏRİ Əsaslari

Şəkil 6.2. Təbii ventilyasiyanın sxemi
Qapılardan daxil olan hava izafi istilikdən qızaraq yuxarı­dakı bacaya yönəlir. Bu axın istilik basqısı yaradır, nəticədə hava bacadan (yaxud yuxarı pəncərə oyuqlarından) xaric olur.
Qapı və baca səviyyəsindəki hava axınının təzyiqi uyğun olaraq:
P₁ = h₁ (γ_x - γ_d) ; P₂ = h₂ (γ_x - γ_d) (6.16)

burada γ_x və γ_d – xaricdəki və daxildəki havanın xüsusi çəki­si, kN/m³;

h₁ və h₂ – uyğun olaraqqapı və baca (pəncərə) mərkə­zin­dən neytral müstəviyə (A-A) qədər olan məsafədir, m.
; (6.10)
burada F₁ və F₂ – uyğun olaraq qapıların və bacaların (pəncərə­lə­rin) sahəsinin cəmidir, m².
Uyğun keçidlərdə havanın sürəti belə tapılır:
; , m/san. (6.11)
burada g = 9,81m/san² – sərbəst düşmə təcilidir.
İstilik basqısından xaric edilən hava sərfi:
Q = F₂ ×V₂× α × 3600; m³/saat (6.12)
burada α – aerodinamik əmsaldır (külək tutan tərəfdəα = 0,7 - 0,85, külək tutmayan tərəfdə isə α = 0,3 - 0,45).
Küləyin təsirindən ventilyasiya artır. Külək tutan tərəfdən daxil olan hava əks tərəfdən xaricə çıxır. Bu zaman havanın keçidlərdə sürəti aşağıdakı kimi tapılır:


; m/san (6.13)
burada P – keçidlərdəki təzyiq, MPa;
γ – daxil və ya xaric olan havanın xüsusi çəkisi, kN/m³.
İstehsalat binalarında ventilyasiyanın əlverişli olması üçün onların uzun tərəfləri (pəncərəli) hakim küləklər istiqamə­tinə 30 - 90⁰ bucaq altında yerləşdirilir.
Təbii ventilyasiyanı gücləndirmək məqsədilə deflektorlar tətbiq edilir. Quruluşuna görə deflektorlar küləyin istiqamətin­dən asılı olmayaraq, bina daxilindən havanın sorulmasını təmin edir.
Mexaniki ventilyasiya təbii ventilyasiyaya nisbətən mürək­kəb olub, artıq xərclər tələb etməsinə baxmayaraq ventilyatorun yaratdığı təzyiq hesabına geniş təsir dairəsinə malikdir. Mexaniki ventilyasiya təmiz havanı bilavasitə iş zonasına lazım olan miqdarda və sürətlə vermək, onu tələb olunan parametrlərdə hazırlamaq (qızdırmaq, soyutmaq, nəm etmək və ya qurutmaq), zərərli maddələrdən (qaz, buxar, toz) bilavasitə təmizləmək imkanına malikdir.
Ventilyasiya olunan otaqda verici hava axını sorma hava axınına nisbətən daha çox uzağa təsir etmə qabiliyyətinə malikdir. Buna görə, otaq daxilində hava axınının istiqamətlən­məsində və yayılmasında verici hava axınının böyük rolu vardır. İş zonasında hava axınının işçilərə mənfi təsirini aradan qaldırmaq üçün, verici hava axınının paylaşdırıcı quruluşlardan bu zonaya çıxış sürəti 0,75m/s-dən çox olmamalıdır. Əgər xarici hava iş zonasından yuxarıda, tavana yaxın məsafədən otağa verilirsə, bu zaman havanın paylaşdırıcıdan çıxış sürəti 2m/s-yə qədər artırıla bilər. Otaqdan havanı soran sistemdə hava qəbuledicilərinin girişində hava axınının sürəti 3 m/s qədər ola bilər. Otaq (sex) daxilində hava paylaşdırıcı quruluş ilə hava qəbuledicilərinin yerləri onların qarşılıqlı əlaqəsinə çox təsir göstərir.
İstehsalat otaqlarında hava mübadiləsi aşağıdakı sxemlər üzrə aparılır:
- aşağıdan-yuxarıya; bu sxem başlıca olaraq, avadanlıq­la­rın birgə istilik və qaz (buxar) ayırmalarında və ya birgə istilik və yüngül toz ayrılmaları hallarında tətbiq olunur. Bu halda xarici hava otaq daxilində döşəmə yaxınlığında aşağıdan verilir, otaq daxilindəki çirklənmiş isti hava isə tavan yaxınlığında yuxarıdan sorulub xaric edilir;
- yuxarıdan-aşağıya; bu sxem istilik ayrılmaları olmayan otaqlarda ancaq ağır qaz (buxar) və toz ayrılmaları olduqda tətbiq olunur;
- yuxarıdan-yuxarıya; bu sxem əsasən yardımçı istehsalat binalarında istifadə edilir;
- aşağıdan-aşağıya; bu sxem əsasən yerli ventilyasiya sistemlərində tətbiq edilir.
Mexaniki ventilyasiya sistemlərində mərkəzdənqaçma və oxlu ventilyatorlardan istifadə edilir. Ventilyasiya şəbəkəsinin hava axınına müqaviməti 200Pa-a qədər olduqda oxlu, artıq olduqda isə mərkəzdənqaçma ventilyatorlarından istifadə edilir.