Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

Hafız Osman Efendi

Niyazi Sayın arşivi

OSMAN EFENDİ (Hafız)

(19. yy, İstanbul - 20. yy, İstanbul) Hafız, gazelhan.

Doğum ve ölüm tarihleri belirlenememiştir. ISöO'lı yıllarda doğduğu, 1930'lu yılların başında da öldüğü sanılmaktadır. Hayatı hakkındaki bilgiler yok denecek kadar azdır. Anadoluhisarlıdır. Muzıka-i Hüma-yun'dan(->) yetiştiği söylenir. Seraskerlikte görevliydi. Kendisiyle tanışmış kimselerden kaynaklanan bilgilere göre, kısa boylu, şehla gözlü, hoşsohbet, içkiye düşkün, rintmeşrep, sanatkârlara özgü derbeder yaradılışta bir insandı. Şaşı Osman diye de anılır.

Zamanının en ünlü hafız ve gazelhan-larındandı. Gramofonla ünü daha da yayıldı. Plakları Orfeon, American, Zonophone, Odeon, Beka, Favorite, Lirefon şirketlerince yayımlandı; Sirkeci'deki Gülistan, Bah-çekapı'daki Andelib ve eski Zaptiye Cad-

desi'ndeki Safa fonografhanelerinde satılan bu plaklar halktan büyük ilgi gördü. Bazı plaklarında kendisine Tanburi Cemil Bey(-») eşlik etti. Musiki icrası taş plaklarla günümüze ulaşan Hafız Osman fevkalade bir yorumla Kuran ve mevlit okurdu. Dindışı musikide de bilgili, zevki yüksek bir sanatkârdı. Gazelin bilinen en büyük üstatlarındandır. Hüzzam "Görmemiş mislini..." ve "Sanma aşk ehlini...", saba "Haberin var mı sabâ?", bestenigâr "Sergüzeştim şerhidersem" (Tanburi Cemil'le), uşşak "Ey gamze söyle" plaklara okuduğu gazellerden birkaçıdır. Berrak, doyurucu, yakıcı bir tokluktaki davudi sesiyle gazel okurken nağmeleri yerli yerine oturtuşu mükemmeldi; şiiri musiki nağmeleri arasında harcamaz, aksine, musikiyi şiirle okurdu. Gazelin yamsıra koşma, divan, köçekçe, müstezat ile kesik keremde de ustaydı. Hafız Osman, Hafız Sami(->), Hafız Kemal(-0 ve Hafız Saadeddin'le birlikte serbest icra şeklinin klasikleşmiş ustaları arasında sayılır.

Hafız Osman İstanbul'un özel musiki meclislerinde de büyük ün kazanmıştı. Gazi Osman Paşa'mn başyaveri Yanyalı Mustafa Paşa'nın mevsimine göre ya Bakırköy'deki köşkünde ya da Anadoluhisa-rı'ndaki yalısında Tanburi Cemil, Kemen-çeci Vasil, Kemani Bülbüli Salih ve Mem-duh, Giriftzen Asım ve UdNevres Beyle(->) İstanbul'da yıllarca dillere destan olan fasıllar icra etti. II. Abdülhamid'in damadı Nureddin Paşa'nın Boğaziçi'ndeki, Hacı Remzi Bey'in Bebek'teki, Adliyeli Asım Bey'in Kanlıca'daki yalılarında ve Ziya Paşa'nın Nişantaşı'ndaki konağında Lavtacı Hristo, Sarı Onnik, Kanuni Şemsi, Hafız İsmail, Santuri Edhem BeyO), Udi Sami, Bestenigâr Ziya Bey, Neyzen Şeyh Nazif E-fendi ve Nasip Hanımla, musiki sırasında konuşmanın yasak olduğu muhteşem saz meclislerinde uzun yıllar okudu.

Hafız Osman'ın anılarda iz bırakan bir musiki icrası da, Ekim 1902'de Refik Fer-san'ın(->) kayınpederi Mabeyinci Faik Bey'in oğlu Abdurrahman Lütfi Bey ile Me-sud Cemü'in(->) doğumları dolayısıyla Bebek'te Cevdet Paşa Yalısı'nda Hafız Sami ve Hafız Recep'le okuduğu mevlittir. Mevlitten sonra Hafız Kadri ile zamanın ünlü kadın hanendelerinden Zehra Hanım'ın da katıldıkları unutulmaz bir fasıl musikisi icra edilmişti.

Bibi. A. R. Sağman, Meşhur Hafız Sami Merhum, İst., 1947; M. Cemil, Tanburi Cemil'in Hayatı, Ankara, 1947; N. Özalp, Türk Musikisi Tarihi, II, Ankara, 1986; Öztuna, BTMA, II. FiKRET BERTUĞ

OSMAN HAMDİ BEY

(30 Aralık 1842, İstanbul - 24 Şubat 1910, İstanbul) Ressam, arkeolog, müzeci, yazar.

Elçilik, nazırlık ve sadrazamlık yapan İbrahim Edhem Paşa'mn (1818-1893) oğludur. Yağlıkçılar Kâhyası Hacı Mustafa Ağa'nm kızı Fatma Hanımla evlenen İbrahim Edhem'in Osman Hamdi, İsmail Ga-lib, Mustafa ve Halil Edhem Eldem(-») olmak üzere 4 oğlu oldu. En büyüğü olan