Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

PAŞMAK-I ŞERİF TEKKESİ

bak. BAYRAM PAŞA KÜLLİYESİ

PAŞMAKÇIZADE MESCİDİ

bak. İBN MEDDAS MESCİDİ

PATHE SİNEMASI

İstanbul'daki ilk yerleşik ve sürekli sinema salonu.

1908'de Sigmund Weinberg tarafından Tepebaşı'nda, Şehir Tiyatroları'nın eski komedi bölümü olan yerde (bugünkü sergi salonu) açıldı. Pathe Sineması, 19l6'da Belediye, 1918'de Amphi (Amfi), 1924'te Asri Sineması(->), 194l'de Ses Sineması adlarını alarak uzun süre sinema salonu olarak kullanıldı. Daha sonra Şehir Tiyatroları Komedi Bölümü oldu. 1958'de kullanılmayacak denli yıprandığından yıktırıldı.

Pathe Sineması'mn bulunduğu yer eskiden mezarlıktı. Bugünkü Meşrutiyet Caddesi'nin adı da Mezarlık Caddesi idi. Pe-ra'nın hemen yanı başındaki bu alan öteden beri kimilerinin dikkatini çekmiş, ama mezarlık olmasından dolayı halkın gösterdiği hassasiyet, burayı âdeta el sürülmesi yasak bir bölge haline getirmişti.

1872'de Guatelli Paşa'ya burada tiyatro yapması için izin verilince büyük bir kampanya başlatıldı. Bu kampanyanın sloganı her ne kadar "ecdat mezarlığına tiyatro yapılamaz" olmuşsa da, azınlıkların ve yabancıların saray üzerindeki etkisi ve baskısı ecdat sevgisinin yenik düşmesine neden oldu.

Pathe Sineması, Tepebaşı'nda biri yazlık, diğeri kışlık (daha sonraları İstanbul Şehir Tiyatrosu Drama Bölümü olan yer) tiyatrolardan yazlık olanının yerine 1889' da yapıldı. Ama bu tiyatronun ömrü pek fazla uzun olmadı, l yıl sonra tümüyle yandı. 1892'de yeniden yapılan tiyatro binasının çıkış kapısının yönü değiştirilip, bir de geçit eklendi. Tiyatro 1905'te mimar Campanaki tarafından tekrar elden geçirilerek 1.200 kişi alacak şekilde büyütüldü ve üstü kapanarak kışlık hale getirildi.

1908 başında Paris'teki Pathe Kardeşler Avrupa'nın bellibaşlı merkezlerinde açtıkları sinema zincirine İstanbul'u da eklemek isteyince bu kente yer ve mekân seçmek için bir temsilci gönderdiler. Pathe temsilcisi uzun bir araştırmadan sonra bu

yapıyı seçti. Bina elektrikle donatıldı, son model cihazlarla takviye edilerek havalandırma sistemi eklendi. 30 Ocak 1908'de, kapılarını "Cinema Theatre Pathe Freres" olarak açtı. İlk açılışında tiyatroyu Stavro Papadopulo, sinemayı ise Pathe'nin İstanbul'daki temsilcisi Sigmund Weinberg yönetti.

Dönemine göre oldukça modern görünüm alan Pathe Sineması, Weinberg'in işletmesinde ancak 8 yıl yaşayabildi. Daha sonra adını değiştirerek Belediye Sineması oldu (1916). 2 yıl sonra Jean Leh-mann'ın işletmeciliğine geçerek Amphi (Amfi) adını alarak 1924'e kadar bu adla film gösterilerine devam etti. Bu tarihten sonra önce Henri Habib, sonra Necip Erses işletmesine geçerek bu kez de Asri adını aldı. Uzun süre bu adla çalıştırılan sinema 1941'de bir kez daha adım değiştirmek zorunda kaldı. Çünkü bu yıllarda dünya savaşı nedeniyle film ithalinde bir dizi güçlükler ortaya çıkmıştı. Avrupa'dan Türkiye'ye gelen filmler, savaş nedeniyle yolunu değiştirmek zorunda bırakılmış, Mısır üzerinden sokulmaya başlanmıştı. Avrupa'dan yalnızca Alman patentli propaganda filmleri ithal ediliyordu. Bu yolla gelen filmlerin oldukça ucuz olması İstanbul piyasasında bir Alman filmleri modasının başlamasına zemin hazırladı. Erses, savaşın getirdiği bu durumdan yararlanarak önce Alman filmlerinin ülkemizde işletme hakkını satın aldı, ardından da alıcı gösterici aygıtlarını ithal etti. Tek sorun, bu filmlerin gösterileceği modern bir salonun yokluğu idi. Erses, bunun da üstesinden gelerek Asri Sineması'nı kiraladı ve adını değiştirmek için bir yarışma düzenledi. Yarışma sonucu Ses adını alan salon 16 Ekim 1941'de bir kez daha perdelerini açtı. Ancak, salonun İstiklal Caddesi'nden oldukça uzak ve kopuk olması iş şansını azalttı. Ama Erses, bu kez belediye ile anlaşıp Şehir Tiyatroları'nın operet ve komedi bölümü olarak çalıştırılan yeri Tepeba-şı'ndaki yer ile değiştirerek Ses Sineması'nı aynı adla Beyoğlu'na taşıdı. Bir süre sonra bu yatırımının da karşılığını bulamayarak salonu aynı adla.tiyatroya devretti.

Kimi araştırmacılar Tepebaşı'ndaki yazlık ile kışlık tiyatrolarla, daha sonra bunların yerini alan Pathe ile Modern Si-nema'yı karıştırarak ikisinden aynı sine-maymış gibi söz ederler. Oysaki Modern Sinema, Pathe Sineması'mn sonraki adı değil Petit Champs Sineması'dır. Daha önce de sözü edildiği gibi Pathe Sineması son olarak Ses adını almış, ondan sonra da Şehir Tiyatrosu Komedi Bölümü olmuştur. Modern ya da Petit Champs olarak bilinen sinema ise kışlık tiyatronun yerine kurulmuş, daha sonra Şehir Tiyatroları Drama Bölümü olarak yaşamını sürdürmüş, 1970'te kısmen, l yıl sonra da tümüyle yanarak yok olmuştur. Pathe bugünkü Sergi Salonu'nun arka kısmında, Modern Sinema ise tam orta yerinde yer alıyordu.

BURÇAK EVREN