İHTİsas eğİTİm merkezi MÜDÜRLÜĞÜ İnsanlar arasi iLİŞKİleri Ön plana çikaran hadisler biTİrme tezi Hazırlayan Dursun boz trabzon–2006

T.C

DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI

AKÇAABAT-DARICA

İHTİSAS EĞİTİM MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ

İNSANLAR ARASI İLİŞKİLERİ ÖN PLANA ÇIKARAN HADİSLER

BİTİRME TEZİ

Hazırlayan

Dursun BOZ

TRABZON–2006

T.C

DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI

AKÇAABAT-DARICA

İHTİSAS EĞİTİM MERKEZİ MÜDÜRLÜĞÜ

İNSANLAR ARASI İLİŞKİLERİ ÖN PLANA ÇIKARAN HADİSLER

BİTİRME TEZİ

Hazırlayan

Dursun BOZ

Danışman

Hayati DOKSANOĞLU

TRABZON–2006

KISALTMALAR V

ÖNSÖZ VI

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM 3

İNSAN VE SOSYAL İLİŞKİLER 3

1-İNSAN 3

2-İNSAN VE ÇEVRE İLİŞKİSİ 4

3-KUR’AN DA BEŞERİ İLİŞKİLER 5

4-HZ. PEYGAMBERİN İNSAN İLİŞKİLERİNE VERDİĞİ ÖNEM 7

5-İNSAN İLİŞKİLERİNDE ANA UNSURLAR 8

a-İnsanın kendisini bilmesi 8

b-İnsanlara karşı görev ve sorumluluklar 9

6-İNSANİ İLİŞKİLERİ GELİŞTİRME YOOLARI 10

İKİNCİ BÖLÜM 12

İNSANLAR ARASI İLİŞKİLERDE YAPILMASI GEREKENLER 12

1-HAK VE HUKUKA RİAYET ETMEK 12

2-TOPLUMA KATILMAK 14

3-İNSANLARA GÜVEN VERMEK. 15

4-BİRBİRİNİ SEVMEK 17

5-BİRBİRİNE SEVGİ VE SAYGIYLA MUAMELE ETMEK 18

6-ALÇAK GÖNÜLLÜ OLMAK 19

7-İYİLİĞİ ÖNERİP KÖTÜLÜKTEN SAKINDIRMAK 21

8-HATALARI BAĞIŞLAMAK 22

9-ARABULUCULUK YAPMAK 24

10-DAVETE İCABET ETMEK 25

11-HASTAYI ZİYARET ETMEK 26

12-SELAMLAŞMAK 27

13-MUSAFAHA YAPMAK 28

14-SILA-İRAHİMDE BULUNMAK 29

15-DOSTLUKTA VE DÜŞMANLIKTA MUTEDİL OLMAK 31

16-KOMŞUSUYLA İYİ GEÇİNMEK. 32

17-BİRLİK VE DAYANIŞMA İÇİNDE OLMAK 34

18-SABIRLI OLMAK 35

19-İYİ KİMSELERLE DOOSTLUK KURMAK 36

20-SEVİYESİZ ŞAKALARDAN KAÇINMAK 37

BEŞERİ İLİŞKİLERDE KAÇINILMASI GEREKEN HUSUSLAR 40

1-YALAN SÖYLEMEK 40

2-BİR BİR KUSURUNU ARAŞTIRMAK 42

3-GIYBET ETMEK 43

4-KİBİRLİ OLMAK 45

5-KOĞUCULUK YAPMAK 46

6-SU-İ ZANDA BULUNMAK 48

7-KÜS DURMAK 48

8-BİRBİRİNE KARŞI KIRICI İFADELER KULLANMAK 50

9-CİMRİLİK YAPMAK 51

10-HASET ETMEK 52

SONUÇ 54

KAYNAKÇA 56

KISALTMALAR

A.g.e. : Adı geçen eser

A.s. : Aleyhis’s selam

Bkz. : Bakınız

cc. : Celle celaluhu

C. : Cilt

D.İ.A. : Diyanet İslam Ansiklopedisi

D.İ.B : Diyanet İşleri Başkanlığı

Hz. : Hazreti

Ö. : Ölüm Tarihi

S. : Sayfa

Sav. : Sallallahu Aleyi Vesellem

T.D.K. : Türk Dil Kurumu

Vb. : Ve Benzeri

ÖNSÖZ

İnsan sosyal bir canlıdır. Varlığını sürdürebilmesi için ihtiyaçlarını giderebileceği bir ortama ihtiyacı vardır. Tek başına bir insanın yaşayabilmesi düşünülemez. İnsan tek başına toplumun bir ferdidir. Ve o toplumun huzur ve geleceği için kendisine düşen bir takım sorumlulukları yerine getirmelidir.

İnsanın dünya ve ahret mutluluğunu amaç edinen din, insan hayatının her alanına mudahil olduğu gibi onun çevresiyle olan ilişkilerine de müdahale etmektedir. Bu itibarla dinin ortaya koyduğu ilkeler incelendiğinde neredeyse tamamının insana yönelik olduğu anlaşılmaktadır. İnsana yönelik önerilerin gayesi ise, öncelikle o insanın kendi iç dünyasında mutluluğunu sağlayıp ve o insanın içinde bulunduğu mutlu bir aile mutlu bir toplum oluşturmaktır.

Din denince pek çok insanın aklına hemen bazı ibadetler gelir. Bu doğrudur fakat eksik bir algılamadır. Hâlbuki dinin temel kaynakları iyice tetkik edildiğinde, beşeri ilişkilerinde ibadetler kadar önemli olduğu rahatlıkla görülebilir. Dinin değişmez ilkeleri olan ibadetler incelendiğinde hepsinin bir sosyal boyutunun olduğu ve hepsinin insani ilişkilere müspet katkı sağladığı görülecektir.

Kuran’ı Kerim bir bütün olarak incelendiğinde onun tamamına yakınının insan ilişkilerini ve toplumsal düzeni sağlamaya yönelik olduğu anlaşılacaktır. Son peygamber Hz Muhammed ve diğer bütün peygamberler bozulan insani ilişkilerin mücadelesini vermişlerdir. İlahi dinlerin insanlar arası münasebetleri nasıl etkilediğini anlayabilmek için tarihi süreç içerisinde peygamberlerin, peygamber olmadan önceki ve peygamber olduktan sonraki dönemleri iyi incelemek gerekir. Arap toplumundaki risalet öncesi insani ilişkilerle risalet sonrası ilişkiler karşı karşıya getirildiği zaman ilahi mesajın yaptığı değişiklikler bariz bir şekilde anlaşılmaktadır.

Bütün ilahi dinlerin ve özellikle son din İslam’ın beşeri ilişkilere verdiği önemi tüm detaylarıyla ortaya koymak böyle muhtasar bir çalışmayla mümkün değildir. Bizim amacımız, özellikle sahih hadis kaynaklarında geçen konumuzla ilgili hadisleri farklı başlıklar altında bir arada sunmaya çalışmaktır. İhtisas Kursumuz süresince maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen Müdürümüz Sayın Zeki YAVUZYILMAZ Bey’e ve özellikle tez danışmanım Sayın Hayati DOKSANOĞLU Hocama ve Eğitim Merkezimizin değerli Hocalarına teşekkür ederim.

TRABZON–2006 DURSUN BOZ

GİRİŞ

İnsanların yeryüzünde mutlu ve huzurlu yaşayabilmeleri için, öncelikle birbirleri ile ilişkilerini sağlıklı bir zemine oturtmaları gerekir.Bunun içinde birbirleriyle diyalogu kesmemeleri, aksine dostluğun devamını sağlayıcı tedbirler almaları.düşmanlığa sebep olabilecek tutum ve davranışlardan sakınmaları şarttır. İnsan ilişkileri açısından Hz peygamberin yaşantısı ve diğer insanlara yaptığı tavsiyeler dikkatle takip edildiğinde, kendisinin her zaman olumlu davranışlar ile örnek olduğu bilinen bir gerçektir.

Hz Peygamber (sav)’in gönderildiği dönemde toplumun yapısı, özellikle insanların birbirleriyle ilişkileri incelendiğinde görülen manzara hiçte içaçıcı değildir. İnsanları birbirlerine yaklaştıran sevgi ve saygı gibi güzel duyguların yerini kin, düşmanlık ve nefret almış. Hak ve adalet gibi toplumun huzurunu sağlamada önemli ilkeler ortadan kalkmış, yönetimi elinde bulunduranlar ile geniş halk kitleleri arasında derin uçurumlar meydana gelmiş, insanların nezaket ve güven duyguları kaybolmuş, sadist ve çirkin eğilimler artmış, toplumda huzur ve barış denen bir şey kalmamıştı. İnsanlık tarihi dikkatle tetkik edildiğinde, toplumların huzurlarını en çok kaybettikleri zaman; o toplumların siyasi, sosyal ve ekonomik açıdan güçlü oldukları fakat ahlaki davranışlardan uzaklaşıp, bencillik duygularının öne çıktığı hak ve hukukun geçerliliğini kaybettiği dönemlerdir.

İnsan ilişkilerinin bozulması sebebiyle insanların ıstıraplarının arttığı dönemlerde Allah (cc) peygamberler göndererek insanları bu sıkıntıdan kurtarmıştır.

Bizde bu çalışmamızda Hz peygamberin insan ilişkilerine verdiği önemi çeşitli yönleriyle incelemeye çalışacağız. Çalışmamız temelde üç bölüme ayrılmaktadır. Genel olarak Hz. Peygamberin insan ilişkilerine verdiği önem, Hz peygamberin insani ilişkilerde yapılmasını istediği hususlar ve Hz peygamberin insan ilişkilerinde sakınılmasını istediği hususlar. Birici bölümde ayet ve hadislerle konunun önemini açıklamaya çalışırken, ayet ve hadisleri mealen zikrettik. İkinci ve üçüncü bölümde ise hadisleri konularına göre farklı başlıklar altında toplayıp hadisin hem Arapça metnini hem de tercümesini birlikte sunmaya çalıştık. Hadislere geçmeden önce her konu hakkında teferruata inmeden kısa ve öz bilgiler sunduk. İnsanlar arası ilişkilerle ilgili ulaşabildiğimiz bütün sahih hadisleri tarayarak en önemlilerini zikretmeye çalıştık.