İHTİsas eğİTİm merkezi MÜDÜRLÜĞÜ İnsanlar arasi iLİŞKİleri Ön plana çikaran hadisler biTİrme tezi Hazırlayan Dursun boz trabzon–2006

3-GIYBET ETMEK

Gıybet; bir insanın kötü hallerini onun gıyabında anmaktır. Eğer bu kötülükler onda yoksa bu iftiradır.¹⁶ Gıybetin haram olduğuna dair birçok nas mevcuttur. Kur-anı Kerim’de ki şu ayet “Bazınız bazınızın gıybetini yapmasın , sizden hangi biriniz ,ölü kardeşinin etini yemekten hoşlanır?. İşte bundan tiksinirsiniz değil mi”.?¹⁷ Müslüman’ın gıybetini yapmanın, onun ölü iken etinin yenmesine benzetmiştir.

İslam alimleri şu durumlarda gıybetin caiz olduğunu söyler.

1-Zulme uğramış bir kişinin, zalimi hâkime şikâyet ederek onun kötülüklerini hâkime anlatması.

2-Aklen ve şer’an çirkin olan bir şeyi değiştirip fesadı gidermeye yardımcı olmak için. Örn: falancı şöyle bir fesat çıkarmak üzeredir gelin onu önleyelim gibi.

3-Fetva istemek için “falan adam bana şöyle yaptı buna karşı ne yapayım” gibi

4-Müslümanları bir zalimin veya fesatçının şerrinden sakındırmak için. “falan kimse badatçıdır onun badatlarından sakınınız.” gibi.

5-Ayıplamak kastı olmaksızın bir kimseyi meşhur olan lakabıyla anmak gibi.

6-Zulmünü ve fıskını açıkça işlemekten çekinmeyen kimselerin, herkesçe malum olan zülüm ve fısklarını dile getirmek gibi. ¹⁸

Gıybet, insanı Allah katında günahkâr ettiği gibi, insanlar nazarında da bayağı bir seviyeye düşürür. Gıybet eden bir insanın toplumda gerçek dost edinmesi çok zordur. Çünkü o sır tutamaz, insanın hatalarını teşhir etmekten sıkılmaz ve güvenilir bir insan imajı veremez.

Hadisler:

ا تدرون ما الغيبة ؟ قاتوا : الله ورسوله اعلم قال " ذكرك اخاك بما يكره" قيل " افر ايت ان كان فى اخى ما اقول ؟ قال " ان كان فيه ما تقول فقد اغتبته وان لم يكن فيه فقد بهته

Peygamberimiz (sav) ashabına “gıybet nedir bilir misiniz? Diye sordu. Ashab-ı Kiram : “Allah ve Resulü daha iyi bilir” dediler. Bunun üzerine Peygamberimiz : “Kardeşin hakkında istemediği şeyi söylemendir” buyurdu. Yine sahabe-i Kiram “şayet söylediğimiz kardeşimizde varsa” deyince Peygamberimiz: “Söylediğin eğer kardeşinde varsa onun gıybetini etmiş olursun, şayet söylediğin onda yoksa ona iftira etmiş olursun” ¹⁹ buyurdu.

عن عاءشة قالت : قلت لنبي ص. " حسبك من صفية كذا و كذا " قال غير مسدد : تعنى قصيرة . فقال : " لقد قلت كلمة لو مزجت بماء البحر لمزجته" قالت : وحكيت له انسانا فقال : " ما احب حكيت انسانا و ان لى كذا و كذا

Hz Aişe’den Peygamber (sav)’e; Safiye’nin şöyle şöyle kusurlarının olması onun sana layık olmadığını itiraf etmem için yeter, dedim. ( Müseddedin dışındaki raviler bu cümleye şu kelimeleri de ekleyerek rivayet ettiler: Hz Aişe bu sözleriyle Hz Safiye’nin kısa boylu olduğunu söylemek istiyordu.) Bunun üzerine Peygamber bana “Sen öyle bir söz söyledin ki eğer o söz deniz suyuyla karıştırılmış olsaydı o söz kesinlikle deniz suyuna galip gelirdi”²⁰ buyurdu.

Hz Aişe yine şöyle demiş “ Ben bir gün Hz Peygambere bir adamın taklidini yaptım da Hz Peygamber : “Benim için şu kadar dünya nalı verilmiş olsa da ben bir insanın taklidini yapmayı sevmem” ²¹ buyurdu

لما عرج بى، مررت بقوم لهم اظفار من نحاس يخمشون وجوههم و صدورهم ، فقلت : من هؤلاء يا جبريل؟ قال: هؤلاء الذين ياْ كلون لحوم الناس و يقعون فى اعراضهم

“Miraca çıkarıldığım zaman bakırdan tırnakları olan bir topluluğa uğradım. Onlar tırnaklarıyla yüzlerini ve böğürlerini tırmalıyorlardı. Cebrail’e; bunlar kimdir dedim?.Cebrail ; Bunlar gıybet etmek suretiyle halkın etlerini yiyenler ve suretlerine saldıranlardır, dedi.” ²²

4-KİBİRLİ OLMAK

Kibri, kendini büyük görme, başkalarına üstünlük taslama ve böbürlenmek²³ şeklinde tarif edebiliriz. Aslında şeytana ait olan kibirlilik vasfı, onun Hz Âdem’e secde etmemesine ve Allah’tan uzaklaşmasına sebep olmuştur. Kibir inkârda önemli bir rol oynadığından, Allah’u Teala Kur-an’da kibirden ve onun türevleri olan istikbar-müstekbir ve kibriyadan sık sık bahseder.

Başkalarını hor ve hakir görüp küçümsemek müslümana yakışmayan kötü huylardan ve dinimizin haram kabul ettiği yasaklardandır. Bunun yanında kibir insanlarla bir araya gelmeyi, beşeri ilişkileri güçlendirmeyi, keder ve sevinci paylaşmayı engelleyen büyük bir ahlaki zafiyettir. İnsanları küçük gören ve onurlarını kıran bir kimsenin onlara ulaştırabileceği bir mesaj olamaz. Çünkü başkasını küçümseyen kimse kendi saygınlığını yitirir. Saygınlığı olmayınca da başkası tarafından itibar edilip dinlenilmez. Kur-anı Kerim de kibrin zararını anlatan birçok ayeti kerime vardır. Bunlardan bir tanesi şöyledir; “Yeryüzünde böbürlenerek yürüme, ne yeri delebilirsin nede boyca dağlara ulaşabilirsin.²⁴

Hadisler:

لا يدخل الجنة من كان فى قلبه مثقال ذرة من كبر . قال رجل : ان الرجل يحب ان يكون ثوبه حسنا و نعله حسنا، قال : " ان الله جميل يحب الجمال الكبر بطر الحق و غمط الناس

Peygamberimiz “Kalbinde kibirden zerre miktarı bulunan cennete giremez” buyurdu. Adamın biri “ Kişi elbisesinin ve ayakkabısının güzel olmasını sever” deyince Peygamberimiz: “Allah güzeldir ve güzeli sever. Kibir ise hakkı reddedip insanları hor görmektir.”²⁵ Buyurdu

الا اخبركم با هل النار ؟ كل عتل جواظ و مستكبر

“Size cehennem ehlini bildireyim mi? Katı yürekli, mal toplayıp hayırdan kaçan ve kibirlenen kimselerdir.”²⁶

لا يزال الرجل يذهب بنفسه حتى يكتب فى الجبا رين فيصيبه ما اصابهم

“Bir kimse kibirlene kibirlene sonunda zalimler grubuna kaydedilir. Böylece zalimlere verilen ceza onlara da verilir.”²⁷

5-KOĞUCULUK YAPMAK

Halk arasında, müzevirlik yapmak olarak bilinen koğuculuk; “iki kişinin arasını bozmak amacıyla birinden ötekine söz taşımak”²⁸ şeklide tarif edilebilir. .Koğuculuk insanın itibarını hem Allah katında hem de kullar nazarında düşüren bir ahlaksızlık çeşididir. Kur-anı Kerimde “Ey inananlar gizli konuştuğunuz zaman, günah işlemeyi, düşmanlık etmeyi ve Peygambere karşı gelmeyi fısıldaşmayın. İyilik yapmayı ve Allah’a karşı gelmekten sakınmayı konuşun. Kıyamet günü huzurunda toplanacağınız Allah’tan korkun”²⁹ .buyrulmak suretiyle koğuculuğun Müslümanlara yakışmayan bir özellik olduğu ifade edilmiştir.

Ulema, koğuculuk ile gıybet arasında bir fark olup olmadığı konusunda ihtilaf etmiştir. Çünkü gıybet orada olmayan bir kimseyi hoşlanmayacağı bir şey ile anmaktır. Gıybette koğuculuk maksadı bulunması şart değildir. Gıybetle koğuculuk arasında umum husus farkındadır. Koğuculuk daha umumi ve gıybete göre daha büyük bir günahtır.

Koğuculuğun olduğu yerde müspet manada, beşeri ilişkilerden bahsetmek mümkün olmaz. Kendisiyle, ailesiyle, çevresiyle ve toplumuyla barışık ve huzurlu olmak isteyen bir Müslümanın hayatında koğuculuk denen bir afetin asla bulunmaması gerekir.

Hadisler:

لا يدخل الجنة قتا ت

“Koğuculuk yapan cennete giremez.”³⁰

ليس المؤمن با الطعان و لا اللعان و لا الفاحش ولا البذي

“Çekiştiren, lanet eden, kötülük sahibi ve hayâsız kimse cennete giremez.”³¹

ان رسو ل الله ص. مر بقبرين فقال " انهما يعذبان وما يعذبان في كبير ! بلى انه كبير . اما احدهما ، فكان يمشي با النميمة واما الاخر فكان لا يستترمن بوله

Peygamber (sav) iki kabre uğradı ve şöyle söyledi. “Bu iki kimse kendilerince büyük olmayan birer günahtan dolayı azap görüyorlar. Evet, aslında günahları büyüktür. Onlardan biri koğuculuk yapardı, diğeri de idrardan sakınmazdı.”³²