İkg op öncelik 1’e ilişkin Değerlendirme (İstihdam) Ankara, Ekim 2013

2007-2012 döneminde Öncelik 1 Ekseni kapsamında hibe programları için ayrılan toplam tutar içinde, KİD hibe programının payı %41,7 iken hizmet sözleşmeleri için KİD’in payı %17 olmuştur. KİD hibe programı, Öncelik 1 hibe programı ve hizmet sözleşmeleri içerisinde ikinci büyük paya sahiptir.

Tablo 87: Sözleşme türlerine göre Öncelik 1 Ekseni için Sözleşmeye Bağlanan Miktarlar

Operasyon	Hibe Programı €	Hizmet €	Mal Alımı €	Toplam €
KİD	23,888,026.94 (%41,7)	2.989.550 (%17)	-	26.877.576,94 (%35,8)
GİD	24.133.080,98 (%42)	1.947.680 (%11)	-	26.080.760,98 (%34,7)
KİTUP	9.167.133,61 (%16)	2.399.500 (%14)	424.366 (%73)	11.990.999,61 (%16)
KİP	-	9.978.000 (%58)	156.228 (%27)	10.134.228 (%13,5)
TOPLAM	57.188.241,53	17.314.730	580.594	75.083.565,53

Aşağıdaki tabloda bütçelenen ve ayrılan miktarlar ile KİD operasyonu için fiili harcama tutarı gösterilmektedir. Hibe Programı için kullanılan miktar ilk başta tahsis edilen miktarı bir hayli aşmıştır. Bunun nedeni, yüksek puan alan çok sayıdaki proje başvurusunun da hayata geçirilmesini sağlamaktır. Bu da, proje yönetimini, programın hazmetme kapasitesini, kadın istihdamının desteklenmesi konusunda şaşırtıcı derecede yükseklere çıkartacak şekilde düzenlemeye itmiştir.

Tablo 88: 31.12.2012 tarihi itibariyle KİD Bütçesi, Sözleşmeler, Harcama (AB+ Ulusal Katkı)

Sözleşme Türü	Bütçe	Sözleşme	Harcama
Hibe Programı	13.700.000	23,888,026.94	21,061,238.43
Hizmet	3.380.000	2.989.550	??

3.1.2 KİD Hibe Programı

3.1.2.1 Hibe Programının Arka planı

Kadın İstihdamının Desteklenmesi Hibe Programı, “Kadınların işgücü piyasasına katılımını desteklemek ve eskiden tarım sektöründe istihdam edilenler de dâhil olmak üzere kadın istihdamını arttırmak” amacı taşıyan IKG OP’un 1. Önceliği’nin Önlem 1.1’i altında başlatılmıştır ve aşağıdaki spesifik hedefleri desteklemektedir:

• 
  Kadınların istihdam edilebilirliğini arttırmak,
  
• 
  Kadın girişimciliğini desteklemek,
  
• 
  Kadınların işgücü piyasasına katılımını engelleyen kültürel ve diğer engelleri azaltmak ve onların işgücüne katılımına mani olan engellerle mücadele etmek.
  

şekilde, HP 12 Şubat 2009 tarihinde başlatılmış ve başvuruların son gönderilme tarihi 29 Mayıs 2009 olarak belirlenmiştir. MFİB’ye yapılan toplam proje başvurusu sayısı 1058 olup bunlardan 132 ile sözleşme imzalanmıştır. 12 aylık dönemde uygulanmak üzere hibe faydalanıcıları ile birlikte 131 proje için sözleşme imzalanmıştır.

KİD Hibe Programı dâhilinde verilen toplam yaklaşık hibe miktarı 13.700.000 € olup bunun %85’i Avrupa Komisyon’u bütçesinden, %15’i ise Türkiye Cumhuriyeti bütçesinden finanse edilmektedir.131 proje için fiili hibe tahsisi 23.888.026,94 € olup toplam bütçe miktarı 26.601.621,87 € olarak gerçekleşmiştir. Projelerin toplam uygun maliyeti 23.451.674,71 € olup, bunun 21.061.238,43 €’su projelerin yürütme süreci sonundaki hibe harcamalarının toplam uygun miktarıdır. Bu raporun yazılma tarihi itibariyle, birkaç projenin nihai finansal raporu toplam uygun maliyet onayının sonuçlandırılması için gözden geçirilme aşamasındadır.

Tablo 89: KİD Hibe Programı: Tahsis Edilen, Sözleşmeye Bağlanan Miktarlar ve Toplam Harcama Miktarları

KİD
Tahsis Edilmiş Toplam Hibe €	13,700,000
Sözleşmeye Bağlanan Toplam Bütçe €	26,601,621.87
Sözleşmeye Bağlanan Toplam Hibe €	23,888,026.94
Projelerin Toplam Uygun Maliyeti €	23,451,674.71
Toplam Uygun Hibe Miktarı €	21,061,238.43
Hibe Harcaması %	88

3.1.2.2 Faaliyet Analizi (= Konulara yoğunlaşma)

KİD Hibe Başvuruları Rehberi, KİD projelerinin “farklı ve değişik ihtiyaçlara ve kadın hedef gruplarına odaklanan, fakat İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel Programları’nın genel hedefleri ile aynı doğrultuda bölgesel bir etki yaratması” beklentisini ifade ederek farklı faaliyet türlerini belirtmiştir.⁹⁸

19 faaliyet içeren gösterge listesi, potansiyel proje destekçileri için örnek olarak sunulmuştur. Bu liste ayrıntılı olmamakla beraber bir proje teklifinin, bahsi geçen faaliyetlerden birden fazlasının bir araya gelmesinden oluşabileceğini göstermektedir.

Rehberde listelenen 19 Faaliyet, Tablo 90’da gösterilen analizi kolaylaştırmak açısından 7 faaliyet kategorisi altında toplanmıştır/gruplanmıştır. Bu tablo, aynı zamanda faaliyet türlerinin analizinde kullanılmak üzere tablolar ve grafikler için bir açıklama niteliği taşır. Bu 7 kategori aşağıdakileri kapsamaktadır:

• 
  İş ve meslek danışmanlığı hizmetleri
  
• 
  Mesleki eğitim gerektiren meslekler için eğitim/yeniden eğitim
  
• 
  Girişimciliğin teşvik edilmesi ve girişimcilik alanında rehberlik
  
• 
  Saha çalışmaları ve işgücü piyasası araştırmaları
  
• 
  İş arayan kadınlar için destek hizmetleri
  
• 
  Farkındalık ve duyarlılık oluşturma
  
• 
  Sosyal diyalog ve ortaklık
  

Aşağıdaki tablo, rehberde belirtilen faaliyetlerin yedi kategoriye nasıl ayrıldığını göstermektedir:

Tablo 90: Hibe Başvurusu Yapanlar için rehberdeki KİD gösterge faaliyetleri ve faaliyet grupları

Faaliyet Kodu	Faaliyet Adı	Faaliyet Grupları	Grup kodu	Yürütülme Sıklığı
a	İş kulüpleri de dâhil olmak üzere kariyer rehberliği ve danışmanlık hizmetlerinin geliştirilmesi ve uygulanması	İş ve meslek danışmanlığı hizmetleri	1	22
b	Yerel işgücü piyasasının ihtiyaç duyduğu meslekler/beceriler konusunda eğitim ve yeniden eğitim	Mesleki eğitim gerektiren meslekler için eğitim/yeniden eğitim	2	102
c	İşletmelerde işbaşı eğitimi, şirketlere kısa dönemli yerleştirmeler; örneğin, staj programları	Mesleki eğitim gerektiren meslekler için eğitim/yeniden eğitim	2	48
d	Etkinliği geliştirmek için teknik beceriler kazandırılması ve geliştirilmesi	Mesleki eğitim gerektiren meslekler için eğitim/yeniden eğitim	2	55
e	Kadınların kendi işlerini kurmasını ve ağ oluşturmasını destekleyen faaliyetler	Girişimciliğin desteklenmesi ve rehberlik	3	37
f	İş kurmak için dış finansal imkânların belirlenmesi ve başvuruların bu kaynaklara yapılmasının desteklenmesi	Girişimciliğin desteklenmesi ve rehberlik	3	19
g	Katılımcı ve işvereni bir araya getiren eşleştirme hizmetleri	İş ve meslek danışmanlığı hizmetleri	1	45
h	Kendi hesabına çalışma ve girişimciliğin desteklenmesi (danışmanlık, kariyer rehberliği)	Girişimciliğin desteklenmesi ve rehberlik	3	34
i	Kadınların işgücü piyasasına girmesini desteklemek için motivasyon ve teşvik eğitimleri	İş ve meslek danışmanlığı hizmetleri	1	75
j	Kendi işini kurmak isteyen kadınlar için birebir danışmanlık hizmeti sağlama (girişimcilik eğitiminden başlayarak kendi işini kurana kadar)	Girişimciliğin desteklenmesi ve rehberlik	3	25
k	Aile ve çalışma hayatını uzlaştıran esnek çalışma şekilleri ve yaklaşımları geliştirmek	Saha çalışmaları ve işgücü piyasası araştırmaları	4	9
l	Çocuk ve yaşlı bakım hizmetlerinin sağlanması ve/veya diğer olanaklar yoluyla faydalanıcıların işgücü piyasası ve/veya istihdam hizmetlerine ulaşmasını kolaylaştırmak	İş arayan kadınlar için destek hizmetleri	5	28
m	Topluluk temelli çocuk/yaşlı bakım hizmetlerinin geliştirilmesi (eğitim, değerlendirme ihtiyaçları ve model geliştirme dâhil olmak üzere)	İş arayan kadınlar için destek hizmetleri	5	18
n	İstihdam hizmetleri veya işgücü piyasasına girişi kolaylaştıran toplum hizmetleri, kişiselleştirilmiş ulaşım olanakları gibi diğer pilot hizmetler veya diğer teşvikler	İş arayan kadınlar için destek hizmetleri	5	9
o	Yukarıda belirtilen konularla ilişkili olarak öngörülen ihtiyaçlar ve becerilerin değerlendirmesini, yeni yöntemleri ve finansman hizmetleri mekanizmalarını içeren saha çalışmaları	Saha çalışmaları ve işgücü piyasası araştırmaları	4	2
p	Farkındalık ve duyarlılık oluşturma, kadınların işgücüne katılımına mani olan kültürel engellerle mücadele etmeye ilişkin bilgi ve reklam	Farkındalık ve duyarlılık oluşturma	6	46
q	Yerel düzeyde pilot farkındalık eylemleri (kadınlara, eşlerine, kanaat önderlerine, işverenlere, vs.)	Farkındalık ve duyarlılık oluşturma	6	11
r	Yerel düzeyde sosyal diyalog ve toplumsal kalkınma için kapasite geliştirmeyi içeren yerel ortaklık yaklaşımları. Toplum liderleri, işverenler ve iş arayan kadınlara hizmet sağlayanlar arasındaki etkili diyalog	Sosyal diyalog ve ortaklık	7	13
s	Yukarıda belirtilen konularla ilişkili saha çalışmaları, eğitim araçları ve metodoloji gelişimleri	Saha çalışmaları ve işgücü piyasası araştırmaları	4	17

Aslında seçilmiş 131 proje tarafından yürütülen faaliyetler, internet üzerinden anket, G-MIS ve KİD Dokümanından elde edilen veriler temelinde analiz edilmiştir. Önceki tabloda gösterilen faaliyet türlerinin yürütülme sıklığı, belirtilen kaynaklardan elde edilen verilere dayanmaktadır. Aynı verilerin yüzdelik dağılımı aşağıdaki grafikte gösterilmektedir.

Grafik 17: Tüm Projeler için Faaliyet Türlerinin Yüzdelik Dağılımı

Grafik 17’ye göre; rehberde belirtilen 19 faaliyet türü doğrultusunda en çok tercih edilen ve tekrarlanan faaliyetler “eğitim ve yeniden eğitim”, “motivasyon ve teşvik eğitimleri”, “teknik becerilerin kazandırılması ve geliştirilmesi” ve “staj programları” olmuştur. Bu faaliyetler temelde mesleki eğitim faaliyetleridir. İlk 4 faaliyetten sonra gelen diğer 2 faaliyet ise “farkındalık ve duyarlılık oluşturma” ve “eşleştirme hizmetleridir”. KİD hibe faydalanıcılarının, kadınların istihdam edilebilirliğini arttırmak için en önemli faaliyet olarak mesleki eğitimi tercih ettikleri kolaylıkla söylenebilir.

Aşağıdaki tablo, 131 proje tarafından yürütülen toplam faaliyet sayısındaki yüzdelik dağılımını ve gruplanmış faaliyetlerin sıklığını ortaya koymaktadır.

Tablo 91: Faaliyet gruplarına göre faaliyetlerin sıklığı

Faaliyet Türleri (faaliyet numarası)	Yürütme sıklığı	Faaliyet gruplarına göre % dağlımı
İş ve meslek danışmanlığı hizmetlerinin geliştirilmesi ve yürütülmesi (3)	142	23
Mesleki eğitim gerektiren meslekler konusunda eğitim/yeniden eğitimin geliştirilmesi ve uygulanması (3)	205	33
Girişimciliğin teşvik edilmesi ve girişimcilik alanında rehberlik (4)	115	19
İş arayan kadınlar için destek hizmetleri (3)	28	5
Kadın istihdamı konusunda farkındalık ve duyarlılık oluşturma (3)	55	9
Saha çalışmaları ve işgücü piyasası araştırmaları (2)	57	9
Sosyal diyalog ve ortaklık (1)	13	2

Faaliyet gruplarına göre kaydedilen rakamlar neyin tercih edildiğini açıkça ortaya koymaktadır; tüm “mesleki eğitim faaliyetleri” en çok tercih edilen ve tekrarlanan faaliyet türüdür. Sonraki iki faaliyet ise “iş ve meslek danışmanlığı” ve “girişimciliğin teşvik edilmesi ve girişimcilik alanında rehberlik” başlığı altındaki faaliyet gruplarıdır. Diğer faaliyet grupları ise yürütme sıklığı bakımından ilk üç faaliyetin hayli gerisinde kalmıştır.

Tercihlerde böyle bir yoğunluğun IKG OP stratejisi ile herhangi bir uygunluk sergileyip sergilemediğini veya yürütmede kolaylık/rahatlık açısından sadece hibe faydalanıcılarının tercihlerini yansıtıp yansıtmadığını kontrol etmek gerekmektedir.

IKG OP için yürütülen SWOT analizi, yaygın eğitimin bütünlük arz etmeyen yapısını ve eğitim kalitesinin yetersizliğini (diğerleri arasında) Türk işgücü piyasasının bir zayıflığı olarak tanımlarken girişimcilik ruhu ve uyum kapasitesini güçlü yanlar arasında görmektedir. Yaygın eğitimdeki zayıf yönleri ele almak, bu zayıflığı en aza indirmek için uygulanan strateji yaygın ve örgün eğitim arasındaki bağları kurmak için bir tedbir alınmasını gerektirmektedir; benzer şekilde, güçlü yanları ve fırsatları en yüksek düzeye çıkarma stratejisi de gençler ve kadınlar için girişimciliği teşvik eden bir önlemi içermektedir. Proje bölgelerinin proje yürütme kapasitesi göz önünde bulundurularak yürütülmesi en kolay faaliyetler seçilmediyse, KİD hibe programı içerisinde yürütülen ve en çok tercih edilen faaliyetlerden olan mesleki eğitim ve girişimciliğin desteklenmesi ve girişimcilik alanında rehberlik altında gruplanan faaliyetler, IKG OP stratejisinin başarıya ulaşmasına katkıda bulunan faaliyetlerdir.

Listedeki son dört faaliyet grubu ise program önceliklerinin gözetilmesinde önemli bir yere sahiptir. Kadın istihdamı konusunda farkındalık oluşturma faaliyetleri, (KİD Hibe Programı’nın üç önceliğinden biri) olan kadınların işgücü piyasasına katılımına mani olan kültürel ve diğer engelleri azaltmak amacı için de oldukça önemlidir. İşgücü piyasasının ihtiyaç duyduğu becerileri öngörme ve ihtiyaçları değerlendirme bakımından destek sağladıkları için işgücü piyasası araştırmaları önem arz etmektedir. Esnek çalışma şekilleri, eğitim araçları ve metodolojilerinin geliştirilmesinde saha çalışmaları gereklidir. Kadınların bakım sorumlulukları, kadınların istihdamdan uzak kalmasının en önemli nedenlerinden biri olduğu için önerildiğinde daha olumlu değerlendirildiği belirtilen destek hizmetlerinin geliştirilmesi ve yürütülmesi konusundaki faaliyetler önem arz etmektedir. Sivil toplum yapılarının geliştirilmesi konusunda Türkiye’de mevcut olan büyük boşluk AB tarafından sürekli olarak eleştirilmektedir ve bu da sosyal diyalog önemini ortaya koymaktadır.¹⁰⁴

Söz konusu faaliyetlerin ortak özellikleri, tekliflerde yenilikçi ve yaratıcı yaklaşımların geliştirilmesi ve faaliyetlerin nitelikli ve deneyimli proje uzmanları ve yöneticileri tarafından yürütülmesi gerektiğidir. KİD hibe programı faydalanıcılarının, daha eski ve bilindik faaliyetler üzerine yoğunlaşma eğiliminde olup daha ilginç olanları (aynı zamanda daha zor) tercih etmediklerini söylemek yanlış olmaz. Bunun nedenlerinden biri de başvuru rehberinin daha yenilikçi yaklaşımlardan hiçbirini özellikle zorunlu kılmaması, tercih etmemesi veya teşvik etmemesi olabilir.

Aşağıdaki grafikler, dikkate değer belirli bir dağılım şablonu olup olmadığını belirlemek amacıyla en çok tercih edilen üç faaliyetin NUTS II bölgelerindeki dağılımını göstermektedir.

Grafik 18: Faaliyet Grubu 2 – Bölgelere göre Mesleki Eğitim Gerektiren Meslekler konusunda Eğitim/Yeniden Eğitim



Grafik 19: Faaliyet Grubu 1 – Bölgelere göre İş ve Meslek Danışmanlığı Hizmetleri



Grafik 20: Faaliyet Grubu 3 – Bölgelere göre Girişimciliğin teşvik edilmesi ve Girişimcilik alanında Rehberlik

Grafiklerde de görüldüğü üzere; bölgede yürütülen tüm faaliyetlerin %50’sini (7/14) iş ve meslek danışmanlığı faaliyetlerinin oluşturduğu TR-C1 hariç (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) proje bölgeleri arasında bir kıyaslama yapıldığında, tercih edilen/en çok tekrarlanan faaliyet gruplarında herhangi bir bilinçli yoğunlaşma bulunmamaktadır.

Bu, aynı zamanda her bir gruptaki bireysel faaliyetler ile de kontrol edilmiştir; “yerel işgücü piyasasının ihtiyaç duyduğu meslekler/beceriler konusunda eğitim ve yeniden eğitim” isimli faaliyet tüm bölgeler tarafından sıklıkla uygulanmaktadır. Bunun ardından, TR63 ve TR72 hariç olmak üzere, “kadınların işgücü piyasasına girmesini desteklemek için motivasyon ve teşvik eğitimleri” gelmektedir. Kadınlar için destek hizmetleri, önceki kısımlarda tartışılan nedenlerden ötürü bölgelerin hiçbirinde yoğun değildir.

Bir bölgedeki proje sayısı ile en çok tercih edilen faaliyetlerdeki yoğunluk arasında bir tutarlılık bulunmamaktadır ve çok sayıda proje bulunan illerin en çok tercih edilen türdeki faaliyetleri seçtiği söylenemez (projelerin %82’si (107/131) ve faaliyetlerin %80’inin (487/615) uygulandığı bölgeleri gösteren aşağıdaki tabloya bakınız)