İmam Humeyni'nin Liderlik Tarzı

1- Tezkiye, İman ve Takva

İmam Humeyni, tezkiye [temizlenme], takva ve imanı, her Müslüman yönetici ve lider için gerekli ve zaruri görmektedir. O, ilahi ayetlere dayanarak tezkiyeyi tağutu ortadan kaldırmanın bir etkeni olarak görmekte ve bu hedefe ulaşmak için kitap ve hikmetin öğrenilmesini Kur’an’ın tavsiyesi olarak bilmektedir.

İmam, ilk nazil olan ayetleri insanın tuğyanı ve ihtiyaçsızlık duygusuyla ilişkili görmekte ve her bireyin ilmi, mali ve mevkisel tuğyandan kurtulmasının yolunu nefsin arınması olarak değerlendirmektedir.

Peygambere nazil olan ilk ayet “Rabbinin adıyla oku” diye başlamakta eğitim ve okumayı vurgulamaktadır. Aynı surede şöyle denmektedir:

“İnsan kendini müstağni ve ihtiyaçsız gördüğünde tuğyan eder”[1]

Bu ayetlerden anlaşılmaktadır ki tuğyanı ortadan kaldırmak için kitabı ve hikmeti öğrenmek, kitabı, hikmeti ve tezkiyeyi talim etmek gerekir. İslam Devrimi’nin Büyük Lideri, söz konusu ayetlerle ilgili olarak kişinin insanı tanımasını dikkatlere sunmakta ve gayri maddi alanlarla ilgili olarak şuna inanmaktadır: “İnsanın psikolojik durumu şöyledir: İnsan, istiğna duymaya başlayınca tuğyan etmektedir. Mali açıdan, ilmi açıdan ve makamsal açıdan ihtiyaçsız olduğunu düşündüğü miktarda tuğyan etmektedir. Kur’an’ın Firavun’u “taği” [tuğyan eden/azan] diye adlandırmasının sebebi de budur. Tuğyan eden Firavun’un, ‘ben sizin en yüce rabbinizim’[2] demesi gayri ilahi eğiliminden dolayı idi.”[3]

Görüldüği gibi Ümmetin İmamı, tezkiye ve arınmanın olmamasının insanlardaki sonuçlarına işaret ederek şöyle buyurmaktadır:

“İnsanlar arasındaki tüm ihtilaflar, tezkiye olmamalarından kaynaklanmaktadır. Bisetin [peygamber gönderilmensin] amacı insanları tezkiye etmek ve tezkiye vesilesiyle de hikmeti ve Kur’an’ı talim etmektir. Eğer tezkiye gerçekleştirilirse, tuğyan meydana gelmez. Kendini tezkiye eden bir kişi, asla kendini müstağni görmez. Hepimiz kendimizi tezkiye etmekle mükellefiz. Biset bizi tezkiye etmek içindir. Eğer tezkiye olmazsa nefiste gerçekleşen her şey, nefiste oluşan her şey, insanın hicabı olur… Bu tezkiye, devlet adamları ve üst düzey yetkililer için daha da gereklidir. Onlar eğer tezkiye edilmezse, bencilliklerini bir kenara bırakmazsa bir ülkeyi, hatta birçok ülkeyi fesada sürüklemeleri mümkündür.”[4]

İman, İmam’ın sözlerinde insanı tehlikelerden koruyan güçlü bir etken olarak tanıtılmaktadır. İmam, ülkemizin mümin insanlara ihtiyacı olduğuna işaret etmekte, imanın olmaması durumunda insanın kendi hayatını ve başkalarını saptırabileceğini belirterek şöyle buyurmaktadır:

“Bizim gençlerimizi saptırmış olan ve saptırmaya devam eden adamların birçoğu, muttaki değildi, Allah adamı değildir, onların tek düşüncesi hangi makama gelecekleri ve ne kadar maaş alacaklarıdır.”[5]

İmam Humeyni’nin konuşmalarında göze çarpan bir diğer konu da rüşvet veya tehdidin müminleri etkilemeyeceği meselesidir. Herkesçe bilinmektedir ki hasta kurumların, işleriyle yanlış ve akıl dışı ilişkileri bulunan hastalıklı üyeleri vardır. Yani bunlar, kurumu ve onun imkânlarını kişisel çıkarlarına ulaşmada bir vesile olarak görürler. Bazen, onlardan kişisel çıkarları doğrultusunda daha fazla yararlanmak için çeşitli düzeylerde pazarlıklar ve alışverişler yaparlar. Bu şekilde yasal çerçeveden çıktıkları için de suçlarını kapatmak için rüşvet veya tehdit yollarına başvururlar.

Bu akıl dışı yöntem kurumlar ve yöneticiler arasında açıkça görülmektedir. Öyle görünüyor ki bu idari ve kurumsal hastalık; mümin, takvalı ve işinin ehli yöneticiler yetiştirmekle giderilebilir. Belki de İmam Humeyni’nin iman konusuna vurgu yaparak şöyle buyurması bu yüzdendir:

“İman ve takva sahibi kişiye ne rüşvet etki eder ve ihanet edip bir şey alır, ne de tehdit etki eder.”[6]

Takva da bir kontrol etkeni olarak ilahi nezaretin insana hâkim olmasını sağlar ve insanın kendine olan nezareti arttıkça oto kontrol meydana gelir. Bu yaklaşımı dikkate alarak İmam Humeyni, takvayı herkes için zaruri, yöneticiler ve yetkililer için ise daha da zaruri görmektedir.

“Takva herkes için gereklidir. Ülkeyi yönetenler için ise daha da gereklidir.”[7]

Mümin ve Takvalı Yöneticilerden Örnekler

İmam’ın sözlerinde bir örnek ve model olarak söz konusu edilen yöneticilerden biri Malik Eşter’dir. Devrim’in Büyük Lideri, yöneticilere ve liderlere İslami maneviyatı korumalarını tavsiye ederek şöyle buyuruyor:

“İnsan ruhaniyet cihetiyle İslam’ı, maneviyat cihetiyle İslam’ı korursa, bir adam yüzlerce adam eder, bir adam binlerce adam eder. Malik Eşter bir kişi değildi, Malik Eşter, tek başına bir ordu hatta daha fazlasıydı.”[8]

Malik Eşter ile ilgili ortaya koyduğu şey, onun gücünün kaynağını imandan alan kuvvetli bir yönetici olmasıydı.

İmam’ın övdüğü yöneticilerden bir diğeri de Şehid Hasan Müderris’tir. İmam, Meliku’ş- Şuara Behar’ın Müderris’le ilgili söylediği: ‘Moğollardan şimdiye kadar onun gibi bir şahıs dünyaya gelmemiştir’ sözünü naklederek şöyle buyuruyor:

“Bizi bizzat gördüğümüz gibi zorba Rıza Han karşısında durabilen tek kişi, elbisesi herkesten daha az olan bu İslam âlimiydi.

O, Rıza Han’ın büyük gücünün karşısında durdu. “Meclis, yaşasın Rıza Han demekten başka ne yapıyor’ diyerek meclise hücum etti ve ‘kahrolsun o, yaşasın ben’ dedi. Öylesine güçlü bir adamdı. Bir Allah eri olduğu için, Allah için iş yapmak istediği için korkmuyordu.”[9]

Bizim yöneticilerimiz ve liderlerimiz, bu tür kişileri örnek alarak İslam toplumuna birçok hizmetler yapmış, İslami kurumlar ilahi hedefler doğrultusunda faaliyette bulunmuştur. Açıktır ki bu tür şahısların kendine özgü özellikleri, nefsi arınmışlıkları, imanları ve takvalarıydı, bu da neticede onları birer ilahi yönetici haline getirmişti. 

^[1]      Alak Suresi, 6-7

^[2]      Naziat Suresi, 24

^[3]      Sahife-yi Nur, c. 14, s. 255

^[4]      Age. C. 14, s. 254-256

^[5]      Age. C. 6, s. 250

^[6]      Age. C. 6, s. 251

^[7]      Sahife-yi Nur, c. 17, s. 68

^[8]      Age. C. 6, s. 465

^[9]      Age. C. 6, s. 171