Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv
Yüklə 18,48 Mb.
|
|
test, id est, quia ita statuit, & promisit: non potest autem mutari, aut promissionem violare. Ergo si<-P> @@0@ @@1@ potuit autẽ non statuere, & nō promittere se non dispensaturum: ergo absolutè potuit dispensare. Propter hæc ait Vazquez disp. 179. cap. 1. huius sententiæ esse Gersonem, & Almainum, illique fa- uere D. Thomam: alij verò Gersonem dicunt alie- num fuisse ab hac sentẽtia, pro qua tamen citatur Olcoth. 1. quæst. 1. art. 6. Ratione fulcitur hæc sententia, quia quilibet legislator potest in sua lege dispensare, vel illam penitus abrogare: sed lex naturæ est lex Dei, ergo Deus potest in illa dispensare, & eam abrogare. Secundò, quoniam nihil est malum, nisi quia pro- hibitum aliqua lege: potuit autem Deus, quæ per legem naturæ prohibuit, non prohibere, cùm in ordine ad creaturas sit libet; & postquā prohibuit, potest prohibitionem auferre, in hoc enim nulla est implicantia: ergo potest efficere, vt res, quæ est iute naturæ illicita, non sit illicita, aut etiam de- bita, illam pręcipiendo, cùm non sit impossibile apud Deum omne verbum, Luc. 1. ver. 37. scilicet, non in- uoluens repugnantiam. Tertiò, quia obligatio voti, promissionis & iuramenti pertinet ad ius na- turæ, quam tamen tollit interdum Deus, & eius Vicarius. Quartò, sunt alia argumenta quibus su- periori section. argumẽtabamur ad probandum, Deum reipsa in lege naturæ aliquando dispẽsasse. Secunda sententia est, duo priora præcepta pri- mæ tabulæ decalogi, quæ negatiua sunt, esse indi- spensabilia. Tertium verò, quatenus inuoluit ob- seruātiam sabbathi dispensabile, & abrogabile es- se, quod est omnibus manifestum: quia quantùm ad illam, non fuit naturale præceptũ, sed positiuũ, vt notat Azor tom. 1. lib. 6. cap. 1. quæst. 6. & Do- ctores 3. d. 37. Quatenus verò absolutè præcipit cultum diuinum, dubitant auctores huius senten- tiæ, an hoc præceptum tertium dispensabile sit: omnia tamen præcepta secundæ tabulæ, quæ qui- dem creaturas respiciunt, dispensabilia esse docẽt. Ita Scotus 3. d. 37. qu. vn. §. hîc dicitur, & sequen- tib. præsertim §. ad quæstionem, Gabriel. qu. 1. ar. 2. con. 1. & sequentib. præsertim 4. Marsilius, & Al- mainus eadem d. Cōsentiunt Bonauẽtura 1. d. 47. qu. vlt. & Ægidius quæst. 3. dicentes omnia pręce- pta primæ tabulæ esse indispensabilia: omnia au- tem præcepta secundæ tabulæ dispensabilia. Quæ sententia videtur Bernardi lib. de præcepto & di- spens. non longè ab initio, seu col. 2. aut 3. dicentis, non occides, non mœchaberis, & reliqua illius (scilicet secundæ tabulæ) scita, quæ etsi nullam prorsus huma- nam dispensationem admittant, nec cuiquam hominum ex his aliquomodo soluere, aut licuit, aut licebit: Domi- nus tamen aliquod horum, & quod voluit, & quando voluit, soluit, siue cùm ab Hebræis Aegyptios expoliari, siue quando Prophetam cum muliere fornicaria misceri præcepit. Quorum vtique alterum, quid nisi graue fur- ti facinus; alterum quid nisi flagitij turpitudo reputa- retur, si non excusasset vtrũque factum auctoritas im- perantis? Et eadem colum. 2. post medium. Deinde quod inuiolabile nominaui, illud intelligo, quod non ab homine traditum, sed diuinitùs promulgatũ, nisi à Deo, qui tradidit, mutari omnino non patitur, vt exempli causa, non occides, non mœchaberis, non furtumfacies, & reliqua illius tabulæ. Aduerte autem, secundùm Scotum supra §. ad argumenta, & Gab. septem hæc pręcepta decalogi ad secundam tabulam spectantia non esse strictè, & pressè iuris naturalis, sed diuini positiui, magnā<-P>@@
si teneat esse dispensabilia. Suadetur hæc sententia Scoti. Primò, quia si Deus non posset dispensare in præceptis secun- dæ tabulæ, intellectus diuinus necessitatem impo- neret voluntati ad amandos actus, quos præcipit circa creaturas, & odio habendos actus, quos pro- hibet, hoc autem est absurdum: quod alibi inquit Scotus se probasse: ergo, &c. Sequelam probare possumus, quia nemo præcipit, nisi quod aliquo modo amat: ergo si necessariò illud præcipit, ne- cessariò illud amat. Similiter, quia nemo prohibet nisi quod aliquomodo detestatur, si necessariò ali- quid prohibet, necessariò illud detestatur. Secun- dò, probat Scotus suam sententiam, quia beatitu- do hominis nō pendet necessariò ex aliquo actu, vel omissione circa creaturam: nam solo amore Dei potest homo beari: ergo fieri potest, vt nulla actio, vel omissio circa creaturas, sit in præcepto: si enim actio, vel omissio necessariò omnino esset in præcepto, hæ necessariæ omninò essent ad bea- titudinem, quia ad beatitudinem per se est neces- sariũ nulla violare præcepta. Tertia sententia est Durandi 1. d. 47. q. 4. a. 3. n. 16. Maioris 3. d. 37. quæst. 10. distinguẽtium inter præ- cepta affirmatiua, & negatiua. Nam Maior ait ne- gatiua esse indispẽsabilia excepto 5. Non occides, Durandus verò quintum ait esse dispensabile, si generaliter sumatur pro quacũque occisione ho- minis, si verò pro occisione priuata auctoritate, prout eam prohibet ratio naturalis, dispensabile esse. De præceptis autem affirmatiuis Maior abso- lutè dicit esse dispensabilia. Primò, quia potest Deus non concurrere cum homine ad quemcum- que actum præcepti: eo autem ipso non teneretur ad talẽ actum, quia ad impossibile nemo obliga- tur. Secundò, quia quocumque tempore signato, potest Deus præbere facultatem non exercendi actum præceptum, vel etiam pręcipere actum op- positum, aut incompatibilẽ: ergo poterit dispen- sare. Durandus autem ait, omne præceptum affir- matiuum primæ tabulæ esse indispensabile: secun- dæ autem dispensabile: quia omnis materia, à qua potest auferri ratio debiti, dispensabilis est, vt Va- lentia infra docet ex eodem Durando 1. d. 47. q. 4. nu. 6. & 16. quæ verò debitum inseparabile habet, indispensabilis est: sed debitum potest separari à materia præceptorum secundæ tabulæ, licet non ab alia: ergo, &c. Vnde nō potest Deus facere, quin parentibus fides, & reuerentia exhibenda sit; po- test autem facere, ne parentes honorentur, &c. Quarta sententia est Altisiodorensis 3. summæ tract. 7. cap. 1. quæst. 5. quædam præcepta natura- lia esse in primo gradu necessitatis, sine quibus nō saluatur similitudo Dei, sicut præceptum diligẽdi Deum. Alia in secundo gradu, quæ vtilia sunt ad conseruandam similitudinẽ Dei, sed sine illis sal- uari potest charitas, vt præceptum prohibens plu- ralitatem vxorum. Alia denique in tertio gradu, vt quæ obligant ex facto hominis, vt præceptum seruandi votum, & iuramentum promissorium, pręcepta primi gradus, in quo ponit pręcepta pro- hibẽtia furtum, & homicidium, putat indispensa- bilia: Secundi autem gradus dispensabilia à Deo: Tertij verò etiam ab homine. Quinta & vera opinio est, omnia præcepta de- calogi propriè loquendo de dispensatione indi- spensabilia esse, etiam de potentia absoluta.<-P> @@0@ @@1@ art. 8. Valentia disp. 7. q. 4. pu. 6. Vazquez disp. 179. ca. 2. Azor lib. 6. cap. 1. quæst. 3. tom. 1. Sotus 2. iust. quæst. 3. art. 8. Victoria relect. de homicid. num. 13. Richardus 3. d. 37. art. 1. quæst. 5. Palacius disp. 1. §. iam verò. Abulensis Exod. 20. quæst. 35. Albertus in sum. Theolo. parte 2. tract. 20. quæst. 80. art. 2. in solu- tionibus argumentorum. Heruæus 1. dist 47. q. 3. art. 3. Cordub. lib. 3. quæst. 10. vbi quamuis proba- bile putet Deum in omnibus præceptis naturali- bus etiā non discordandi à conscientia, dispensare posse: probabiliùs tamen putat, nec in hoc, nec in aliis posse dispensare: quod tribuit Adriano quodlibeto 2. art. 3. idem tenet Viguerius cap. 15. §. 1. vers. 7. Omnes tamen fatentur saltem aliqua præcepta decalogi, & alia naturalia, quæ ad ipsa reducuntur, dispensabilia esse loquẽdo de dispen- satione latè dicta, seu impropriè & secũdùm quid, nempè faciendo rem licitam per circunstantia- rum mutationem, & non mera voluntate relaxan- di legem per potestatem gubernatiuam relictis omnibus aliis circunstantiis, sicut anteà erāt. Hoc modo dispẽsare potest in furto; quia, vt supremus Dominus omnium rerum, potest dare licentiam Petro, vt accipiat, quæ sunt Pauli; nam omne do- minium rerum, quod habet Paulus, est subordina- tum dominio Diuino, & ideo licet sit Dominus comparatione aliorum hominum, nō tamen com- paratione Dei. Sic etiam potest cuicumque ius da- re super vxorem alterius, & licitam facere cuius- cumque occisionem, & simplicem fornicationem, non obstantibus damnis, quæ ex illa sequuntur, quia tanquam Dominus nulli facit iniuriam, si eius dominia permittat, aut faciat per se vel per a- liũ occupari: eadẽ ratione potest dispẽsare in plu- ralitate vxorum, vel etiā maritorum in præceptis eleemosinæ, & correctionis fraternæ, & hono- randi parentes. Sed propriè in nullo præcepto na- turali dispensare potest, quia nulla ratione potest fieri licitum, cum his circunstantiis, quod recta ratio iudicat, cum eisdem esse licitum, vt accipere rem alienam inuito omni suo domino, & seclusa necessitate sufficienti ad excusandũ: alioqui idem iudicium esset verum & falsum, quod implicat contradictionem: & similiter accedere ad alienam sine facultate supremi domini, vel accedere ad nō suam, vel habere plures vxores: itaque si Deus es- set legislator, & princeps, non posset facultatem ad hæc concedere ad libitum, quod esset directè, & propriè relaxare legis obligationẽ, seu dispen- sare: sed potest dare facultatem, vt dominus, per quam indirectè tantùm tollit obligationem legis, & tollere posset etiamsi non esset legislator, & princeps. Quod non est propriè dispensare, cùm dispensatio propriè dicta sit directa legis relaxatio sine mutatione præuia materiæ. Hoc modo potest facere Deus, vt vsuræ sint licitæ, & fortasse id fe- cit cum Iudæis erga extraneos, vt ait Azor illa q. 3. sic licitum posset facere vendere cariùs & emere viliùs quàm res valeat, nulla alia ratione existente nisi volũtate ipsius, vt est supremus Dominus: sic etiam posset facere, vt detractio non esset iniusta, quia est supremus Dominus famæ omnium, vnde nulli fieret iniuria, si ex voluntate Dei priuaretur bona fama: sic etiam Deus, imò eius vicarius di- spensare potest in votis, & iuramentis promis- soriis, vt superiùs vidimus. Sunt verò aliqua, in<-P>@@ <-P>quibus Deus nec impropriè dispensare potest, nec vlla ratione facere ea licita: quia inuoluunt cir- cumstantias, vel rationes, cum quibus implicat rem esse licitam: vt facere id quod recta ratio iu- dicat esse turpe, vel non faciendum: vel omittere, quod recta ratio iudicat non omittendũ. Sic enim idem esset verum, & falsum, turpe & non turpe. Sic etiam implicat esse licitum agere contra con- scientiam errantem, quia recta ratio iudicat sem- per esse malum, & turpe, dissonum atque indecẽs naturæ rationali, ferri in turpe, apprehensum vt turpe, eò quòd actus non potest non contrahere malitiam ex obiecto cognito, vt malum est hîc & nunc, artentisq́ue omnibus circumstantiis: imò li- cet ex terminis non repugnaret, sicut repugnat, aliquid esse licitum, & contra dictamen rationis, Deus qui ipsissima iustitia est, & seipsum negare non
subesse potest iusta, & rationabilis causa agendi contra rationem: Deus autem nihil potest præci- pere, aut cōcedere sine iusta causa, & ratione. Hinc etiam non potest Deus præcipere, aut concedere, vt legibus eius non obtemperemus, nisi tales sint, quas possit ipse abrogare, vel in eis dispensare, id- q́ue iam fecerit: neque potest præcipere, aut con- cedere, vt iustis legibus hominum nec à se, nec ab vllo alio Superiore reuocatis, aut dispensatis, non obtemperemus. Nec potest præcipere, aut consu- lere peccatum, & inobedientiam, aut prædetermi- nare vel inclinare ad ipsam: nam hæc omnia pu- gnant cum bonitate Dei, sicut præcipere, aut con- sulere mendacium, aut concedere facultatem ad mẽtiendum: pugnat enim cum eius veracitate. Nā si potest mendacium honestari, poterit consuli, & pręcipi à Deo, & sic Deus poterit mentiri per aliũ, ac proinde & per se: & vtrumque derogat digni- tati Dei, quia si posset aliquo modo mentiri, non esset omninò fide dignus, vnde meritò Azor suprà ait, mendacium neque de potentia Dei absoluta posse honestari, quod etiam colligitur ex Augusti- no lib. de menda. cap. 3. & 4. & confirmatur, Nam si Deus potest dare facultatem mentiendi, ipse quoque eam haberet, & possemus dubitare, an ea facultate vsus fuerit, & an articuli fidei veri sint, item nulla iusta ratio esse potest, cur Deus nobis concedat facultatẽ odio habendi ipsum, vel abro- gandi fidem eius dictis, vel non confidendi in eius promissionibus: imò neque cessandi semper ab eius amore, & dolore de peccatis contra ipsum cōmissis, aut cessādi sẽper ab eius laudibus, vel ab actibus fidei, spei & religionis: item nec potest fa- cultatem concedere errandi non bene: quia cùm nequeat dari actus indifferens in indiuiduo hoc esset dare facultatem male operandi, quam Deus, vt dixi, dare non potest, & quæ non possit habere effectum: cùm operari mala numquam licere pos- sit, sic etiam Deus non potest facultatem dare bla- sphemandi ipsum, vel adducendi illum in testem falsi, vel colendi falsum Deum, vel capiendi dele- ctationem de offensis, vel dolendi de eius bonis, seu inuidiam habẽdi de illis, quia in talibus con- cessionibus Deus sibi ipsi iniuriā irrogaret, & suæ dignitati non vt par est, consuleret, & sine iusta ra- tione & causa ageret: in quibus rebus si iuri suo cedere vellet, cessio esset imprudens, & prodiga, sed etiam nulla, vt quando homo cedit iuri, quod habet vt ab alio homine non occidatur, vel iuri quod habet, ne alter ad eius vxorem accedat. Qua-<-P> @@0@ @@1@ absque illa non licebat. Sic etiam nec licitè, nec validè potest Deus à se abdicare dominium iuris- dictionis, aut proprietatis, quod habet in creatu- ras, neque illud vllo modo minuere. Est aliud exẽ- plum in humanis: quantumcumque Pater cedere velit iuri pietatis, quod habet in filium, non libe- ratur filius ab obligatione honorandi ipsum; & licet proximus cedat iuri charitatis & misericor- diæ, ex quo debetur ei extremè indigenti eleemo- sina, non liberor ego à debito diligẽdi illum, &c. iuxta id Paul. Rom. 13. Nemini quicquam debeatis, nisi vt inuicem diligatis, quia nimirum ab hoc debi- to numquam possumus liberari etiam ex volunta- te creditorum. Item Deus nulli potest concedere facultatem inducendi directè alium ad malum, suo cōsilio, præcepto, exemplo, industria, nec odio habendi proximum, vel inuidendi ipsi, loquendo de inuidia, & odio propriè dictis, seu formalibus: quia quædam horum habent malum morale pro obiecto, & inde malitiam contrahunt, alia autem nullā causam honestam habere possunt, eò quòd in nullum honestum finem possunt esse necessa- ria vel vtilia. Malum quidem meum, vel alterius (vt mors) materialiter volitum, potest esse vtile ad gloriam Dei, & ad alios honestos fines, sed for- maliter volitum, vt malum meum, vel alterius, ad nullum honestum finem conducere potest: ideo neque ego licitè possum illud facere, nec Deus fa- cultatem id faciendi cōcedere, secus volendi ma- terialiter malum mihi, vel alteri ob aliquem ho- nestum finem, cui sit vtile. Deinde nec facultatem mentiendi dare nobis potest, tam propter ratio- nes superius adductas, quæ spectant diuinũ bonũ, quàm etiā propter hanc, quę bonũ mundi spectat. Si enim licentia mẽtiendi daretur, esset perniciosa vniuerso, quia nulli possemus firmiter credere, etiā si omniũ bonus esset: nulla autem opinione causa iusta esse potest permittendi tantùm malum: ergo non potest Deus, qui nihil sine iusta causa facere potest, talem facultatem concedere. Simonia au- tem, seu emptio, & venditio rerum spiritualium concedi à Deo nequit, quia cederet in iniuriam rerum sacrarum, & diuini cultus, si rebus tempo- talibus æstimarentur, quamuis quidam dicāt, ali- quibus circumstantiis emptionem rei sacræ hone- stari posse: vt si baptismus necessarius ad salutem paruuli ematur ab eo, qui non vult baptizare, nisi vendendo baptismum, quando nullus est alius, qui sine simonia baptizare velit, & possit: nam tunc non est iniuria rei sacræ illam emere, vt nec ven- dere ei, qui non vult dare mihi necessaria ad vi- tam, nisi ei dem sacramenta pro illis: in quibus ca- sibus dicunt communiter Doctores rem tempo- ralem non commutari pro spirituali, sed vexatio- nem in spiritualibus redimi pecunia, & rem tem- poralem accipi in sustentationem ministri spiri- tualis, & non pro re spirituali vendi. Cæterùm vi- detur hoc ipsum esse emere, aut vendere rem spi- ritualem. Dare enim pecuniam alteri eo pacto vt det mihi sacramentum, quod tenetur dare, & ne illud mihi iniustè neget, videtur emptio sacramẽ- ti. Sed respondeo, non esse emptionem sacramen- ti, quia non do temporale vt pretium rei spiritua- lis, sed vt medium ad consequendam illam, sicut non esset emptio pallij mihi à latrone sublati da- re illi aliquid, vt mihi illud reddat; sed est redime- re vexationem: & hoc est licitum etiam de lege<-P>@@ <-P>ordinaria, & sine dispensatione diuina: & sic in- tellige, quæ in illo casu necessitatis diuinæ dicunt Gerson. tractat. de Simonia ad 6. rationem. Panor- mitanus cap. cum in Ecclesiæ corpore, de Simo- nia. Caietanus 2. 2. quæst. 100. art. 2. Victor. ibi, So- tus 9. iust. quæst. 6. artic. 2. Adrianus in materia de baptismo, Altisiodorensis 3. summæ quæst. 3. de si- monia, quæ probabilia putat Richardus 4. d. 25. ar. 3. quæst. 1. Sed facere quæstum ex rebus sacris, & illas dare, ac recipere quasi pretium, vel pro pre- tio, vt res prophanas, est intrinsecè iniuria illarũ, seu potius Dei, & contra religionem, & diuinum cultum, qui petit, vt res sacræ in hoc non æquen- tur profanis. Vnde nulla ratione in hoc valet Deus dispensare. Similiter censeo iudicium temerarium nulla ratione honestari posse: non quia sit contrarium iuri, quòd alter habet propriam famam, quoniā tali iuri ipse, vel Deus vice ipsius cedere posset: sed quia sine causa, & cum alieno damno exponere se periculo deceptionis, intrinsecè malum est. Quæ enim causa sufficiens esse potest ad temerè iudicā- dum, præsertim in materia noxia? Similiter nec Deus dispensare in præcepto non accedendi etiā ad propriam mulierem ex libidine. Sed de his, & aliis in peculiaribus cuiusque locis agendum est. Nec enim possumus hîc omnia ad vnguem exa- minare.
Legem igitur naturæ non esse propriè dispen- sabilem, imò aliquam eius partem, neque impro- priè cōfirmari potest ex Augustino de vera relig. cap. 31. asserente, neque Patrem æternum iudicare de æterna lege posse: scilicet illam abrogando, aut illi præiudicando: seu derogando, & 1. de lib. arb. ca. 6. legi æternæ semper esse obtemperandum, & illam esse in- commutabilem, scilicet, etiam in actu obligādi, qua parte ipsa est naturalis. Vnde hoc vltimo loco sub- Yüklə 18,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|