Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv
Yüklə 18,48 Mb.
|
|
operandi, non est dispensare in præcepto operan- di: alioquin, qui grauiter vulnerādo alterum, im- pedit ipsum, ne sacro intersit, dispensaret cum illo in præcepto audiendi missam. De secundo autem probatur, quia præceptum affirmatiuum nō obli- gat pro semper, & stando in sola lege naturæ, non habet aliud tempus designatum, pro quo determi- natè obliget, nisi illud, quod necessitas definierit. Vnde quamuis contingat, totum illud tempus la- bi sine tali occasione, & ideò numquam actu, seu proximè obligare, nō proptereà interuenit dispen- satio: nam hoc etiam naturaliter sine miraculo, aut dispensatione contingere potest. Ratio ergo illa ad summum probat, Deum facere posse in singu- lis temporibus, vt non occurrat necessitas, vel cũ illa occurrat alia alterius rei maior, & ideò præce- ptum illud non obliget, sed fortè aliud. Item quòd etiam occurrente necessitate, Deus possit cedere iuri suo, vel creaturæ, & ita dispensare impropriè. Quæ dispensatio circa actus erga Deum generalis esse non poterit, quia nulla iusta causa esse pote- rit concedendi creaturæ, vt per totam æternitatẽ, vel longissimo tẽpore non laudet, colat, vel amer Deum, nec credat eius dictis, nec fidat eius pro- missionibus. Ratio etiam, qua Durandus probat, præceptum primum affirmatiuum primæ tabulæ esse indispẽ- sabile; secundum autem dispensabile, vim non ha- bet: quia dependentia in esse essentialis est, sine Deo enim non potest homo subsistere: sine cultu autem Dei potest existere: imò & bene operari cir- ca alia obiecta. Item, quamuis potuerit Deus face- re, vt Petrus non haberet esse ab his parentibus, postquàm tamen ab illis esse habet, iam debitum annexum habet honorandi illos, vt parentes, sicut debet honorare Deum, licet in inferiori gradu, quia non dependet ab illis in conseruari, &c. Et deinde, quod fortè intendit Durandus, causæ suf- ficientes esse possunt, cur Deus alicui cōcedat, aut etiam præcipiat, ne honoret parentes; non verò ne Deum honoret. Ideò in præcepto affirmatiuo secundæ tabulæ, potest generalis dispensatio licèt impropriè dicta dari, non verò in præcepto affir- matiuo primæ tabulæ. An verò Deus possit legem naturæ interpreta- ri? Vazquez quæst. illa 179. cap. 2. & 3. putat non posse, quia lex naturalis est ipsa natura rationalis, cui res dicitur consentanea, aut dissentanea, cum certis circunstantiis: illis autem positis non potest Deus facere, vt non oriatur obligatio, ergo nō po- test legem interpretari. Alij melius dicunt, non so- lùm Deum, sed nos etiam posse legem interpre- tari: quia hoc non est auferre eius obligationem; sed declarare: quāuis Dei interpretatio sẽper erit vera, nostra verò non. Sed de hoc plura sect. sequ. Ex dictis infero primò, in iure gentium, si vni- uersè naturale est, nullatenus posse Deum dispen- sare dispensatione propriè dicta: & similiter, si ex parte est naturale, ex ea parte indispensabile esse: sed si, vt superius docuimus, omni ex parte est po- sitiuum, in toto illo poterit Deus propriè dispen- sare, imò & totam Remp. humani generis, & si quẽ<-P> @@0@ @@1@ vel Noë. Sed cùm ageremus de diuisione legis ali- quid diximus de dispẽsatione in iure gentium, & infrà disput. de dispensatione alia adiiciemus. Secundò infero, Deum non posse præcipere, nec licitum facere odium Dei, vt contra Ocham di- xêre Vazquez. disput. 179. cap. 3. Bonauentura, Al- bertus, Durandus, Sotus, Valentia, & alij pro 2. 3. & 4. sententia relati. Nec potest Deus præcipere, aut suadere, vt mentiamur, quia id esset Deum per nos mẽtiri, vt ait Valẽtia, quod repugnat, vt in ma- teria de fide doceri solet; quoniam si semel conce- deremus, Deum de potentia absoluta mẽtiri pos- se, dubitare semper aliquo modo liceret, an in eo quod dicit, mentiatur. Idem ait Valentia de non- nullis aliis actibus, & proptereà Bernardus lib. de pręcep. & dispen. dixit, Deum in aliquibus naturæ præceptis dispensare posse, in aliis non, quod ex- posuimus de dispensatione impropriè dicta: in hoc autem cursu ordinario mundi, nulla potest es- se causa, cur Deus præcipiat, vel concedat, vt qui- libet possit alterum occidere, vel ad quamcumque mulierem accedere, vel plures ducere, vel aliena vti, quando sibi placuerit, furati, aut rapere, abla- ta non restituere, parentes nō honorare, &c. Ideò pugnat cum diuina bonitate, & sanctitate, vt hæc generaliter in hoc cursu rerum, vel præcipiat, vel concedat, & hoc etiam intendit Valentia, & alij auctores quartæ sententiæ, præsertim Caietanus quæst. 100. art. 8. vbi notat, voluntatem diui- nam, etsi non sit determinata, vt velit aliquid extra se, atque adeò nec vt velit hominem aliquid agere, esse tamen determinatam, vt si velit homi- nem aliquid agere, velit ipsum benè, & conueniẽ- ter suæ naturæ agere, seu vt non velit aliter ipsum agere. Adde etiam esse determinatam, vt si velit hominem esse sub circumstantiis, quales modò sunt, non præcipiat ei generatim furari, rapere, ad quamlibet mulierem accedere, parentes non ho- norare, &c. Vnde ex eo quòd Dij gentium aliqua huiusmodi præcepisse, aut concessisse referuntur, euidenter probamus fuisse falsos Deos. Quia verus Deus, sine rationabili causa non potest huiusmo- di concedere: causa autem rationabilis hîc nulla est. Vnde etiam subinfert meritò Valentia, quid respondendum sit illi quæstioni, quam mo- uent Albertus, Bonauentura, Durandus, & alij 1. d. 47 an Deus possit præcipere mala fieri? Re- spondendum enim est, non posse, non solùm in sensu composito, hoc enim clarum est: præcipere enim malum retenta malitia intrinsecè malum est; Deus autem male agere non potest. Sed neque in sensu diuiso, quia hîc diuisio fieri non potest, cùm nulla sit iusta causa præcipiendi, imò nec conce- dendi, quę sunt reipsa contra legem naturæ, nisi in aliquo raro casu, vbi sit causa rationabilis, & in re- bus, quæ aliqua de causa honestari possint. Quia verò potuisset Deus non ordinare homines ad beatitudinem, præsertim supernaturalem, etiamsi conderet illos ratione vtentes, & liberos. Posset etiam ab omnibus actibus, vel omissionibus, quæ sunt contra legem naturæ, auferre omnem obliga- tionem, quæ in illis modò resultat, ex eo quòd sint media necessaria ad beatitudinem, ac proinde ma- litiā, quæ ex tali obligatione resultat, vt rectè do- cet Valentia. Ea tamen obligatio non alia est, nisi vt fiant, quando, nisi fierent, periculum esset amit-<-P>@@ <-P>tendi beatitudinem. Nam extra hunc casum, non est maius peccatum, saltem notabiliter, quòd quis furetur, vel fornicetur, sciens se esse ordinatum ad beatitudinem, quàm si non esset ad illam ordina- tus, vel talis ordinationis ignorantiam, aut inad- uertentiam inuincibilem haberet. Rectè autem Valentia ait, Deum efficere non posse, etiam de or- dinando hominem à beatitudine posito, quòd ta- le creetur genus humanum, quale nunc est, vt quę modò sunt contra legem naturæ, peccata nō sint: cùm, facta tali suppositione, necesse sit esse disso- na, & dissẽtanea rationi, & naturæ rationali; quod sufficit, vt sint peccata. Tertiò, sequitur decisio illius quæstionis, an fa- cta alicui reuelatione certa, aut etiam clara, abso- lutaq́ue suæ damnationis, dispensari cum eo dica- tur in præcepto sperandi salutem æternam? Qui- dam dicunt esse dispensationem impropriè dictā, quia cùm in eo euentu homo actum spei elicere non possit, aufertur ei obligatio sperandi, quam- uis maneat in eo obligatio non desperandi positi- uè. Sed Azor illa quæst. 3. §. de hoc argu. ait, in eo euentu non cessare sperandi obligationem: sicut ex eo quòd alicui reueletur, ipsum cras peccaturũ, non remouetur ab eo obligatio, cras non peccan- di. Et quidem verum est, quod ille posteà, dum nō recordaretur, vel non aduerteret illam reuelatio- nem, posse, & interdum etiam teneretur positiuè sperare: at interim, dum de ea cogitat, aduertitq́ue esse certam, & infallibilem, nec frustrari posse, nō potest, ac proinde nec tenetur sperare: quia spes vel formaliter, vel virtute, includit absolutam, & efficacem voluntatem obiecti: in eo autem euen- tu hęc volũtas est impossibilis, quia implicitè vel- let homo falsam reddi diuinam scientiam, & reue- lationem. Nemo autem potest absolutè velle for- maliter, vel virtute id, quod absolutè iudicat im- possibile. Et eadem ratione in eodem instanti, in quo mihi reuelaretur, cras me peccaturum, non possem absolutè velle non peccare. Peccarem ta- men cras: quia cras potero, & tenebor velle non peccare, vel saltem non velle peccare. Eodem au- tem tempore, quo sperare nō possum propter re- uelationem certam, & absolutam tunc cogitatam, licitè etiā desperare possum, vel quia desperatio, vt aliqui volunt, non dicit actum voluntatis, sed carentiam actus, ortam ex aliqua cognitione in- tellectus, vel quia sicut est bonũ sperare cum suffi- cienti causa, & fundamẽto: ita est bonum, aut sal- tem non malum, desperare cum sufficienti causa, & fundamento. Vt si Deus mihi reuelaret esse ab hoste vincendum, licitè de victoria desperarem, sed de his latiùs in materia de spe. Quartò, sequitur primum præceptum decalogi ex parte fuisse propriè dispensabile, & abrogabi- le, nimirum quatenus cōtinebat aliquid Iuris po- sitiui: nempè prohibitionem sculpendi, & depin- gendi imagines Dei. Hoc enim positiuum erat, & in eo præcepto continebatur, vt rectè docet Vaz- quez lib. 2 de adoratione disp. 4. & hîc disp. 179. n. vlt. sicut etiam tertium præceptum decalogi quā- tùm ad determinationem sabbati erat positiuum, ac proinde propriè dispensabile, & abrogabile, vt docet Vazquez eodem nu. vlt. & nos suprà. Quintò, colligitur cum Vazquez illa disp. 179. cap. 3. num. 14. errasse Sotum, nonnullósque alios recentiores Thomistas, qui dixerunt aliquorum præceptorũ iuris naturalis, quæ non continentur<-P> @@0@ @@1@ posse Deũ dispensatione sua obligationẽ tollere. Nā omnia præcepta naturalia explicitè, vel impli- citè in decalogo continentur, & de exemplo de reddendo deposito, quod Sotus, & alij in exem- plum adduxerunt, etiam explicitè contineri in de- calogo, ait Vazquez: nam pręceptum nō furandi, vetat etiam detineri depositum contra volunta- tem Domini. Sed quidquid sit de hoc, certum vi- detur nullum præceptum verè naturale esse pro- priè dispensabile: quia seruatis eisdem circumstan- tiis, quod semel aduersatur rationi naturali, & na- turæ rationali semper aduersatur, ac proinde sem- per est malum, & prohibitum lege naturæ. Quod verò ait D. Thomas quæst. 100. artic. 8. Si aliqua præcepta traderentur ordinata ad præcepta deca- logi, quibus determinarentur aliqui speciales mo- di, in talibus præceptis dispensationem fieri posse, clarum est loqui de determinatione per præcepta positiua, nā omnia præcepta naturalia à principio mũdi sunt tradita. Docet autẽ D. Thomas eod. art. ad 3. posse mutari præcepta naturalia ex parte ma- teriæ, vt cùm Deus præcepit Abrahæ immolare filium, & Hebræis concessit, vt spoliarent Ægy- ptios, non tamen docuit, in eo cuentu interuenire veram dispensationem. An verò Deus, vel Pontifex propriè, & non so- lùm per mutationem materiæ, aut circumstantia- rum dicatur dispensare in matrimonio, si illud dis- soluat, vel in voto, cũ relaxat eius obligationem; respondet Vazquez & bene disput. cit. cap. 3. nu. 26. & sequentibus, esse propriè dispensationem, & relaxationem matrimonij, aut voti: non tamen in præcepto, vel iure naturali seruandi vota, & standi contractibus. Priorem partem probat: quia, quan- do quis auctoritate Dei, vel iudicis alterum occi- dit, aut bona alterius accipit, nulla ei fit remissio, sed tollitur circumstātia, ratione cuius præceptum obligabat: & sic non propriè cum eo dispensatur: At verò in dissolutione matrimonij, aut voti in- teruenit remissio aliqua. Nam perpetuitas matri- monij proueniebat ex contractu ipso, ratione cu- ius vnus coniunx debet alteri ita perpetuò fidem seruare, vt neuter illorum possit alteri fidem re- mittere, hoc ita postulante natura contractus. Deus autem, qui auctor est omnium, potest remit- tere vinculum natum ex voluntate humana, ver- bis expressa: ergo est propriè dispensatio in matri- monio: & idem est de voto, & iuramento: quia re- uera aufertur directè, seu dissoluitur vinculum ali- quod, & obligatio scilicèt, aut lex: nam votum, & promissio omnis, lex quædam est, quam sibi ho- mo imponit. Posteriorem autem probat Vazques: nam cùm Deus dispẽsat in voto, vel matrimonio: non facit facultatem contra pręceptum matrimo- nij, solùm enim est præceptum seruādi fidem ma- trimonij, quamdiu manet, hic verò non manet, sed dissoluitur voluntate Dei supremi domini, sicut cæteri contractus possunt dissolui sola auctoritate contrahentium, quia natura sua perpetui nō sunt: in voto autem eodem modo Deus, aut eius Vica- rius, Pontifex, aut Episcopus dissoluit vinculum voti, & facit remissionem ei, qui astringebatur voto. Deus quidem propria auctoritate, Pontifex autem auctoritate Dei, sicut quisque potest remit- tere promissionem sibi factam, & dare alteri po- testatem ad faciendam eiusmodi remissionẽ, quod est cum altero dispensare, non tamen est dispen-<-P>@@ <-P>sare in præcepto seruandi promissa, quia hoc in- telligitur, si alter non remittat promissionem, & iuri suo cedat.
------------------------------------------------------------ An in lege naturali interpretatio, epijkia, seu epikeija locum habeat, & ad quem pertineat. artic. 1. quem videntur sequi Sotus, Richardus, & alij, dicit, aliquando posse cadere in legem naturalem; sed pertinere ad solum Deum: quia interpretatio legis pertinet ad eius auctorem; & hoc modo aliquando fuisse licitam polygamiam. Communis opinio est, habere locum in præce- ptis naturalibus, & adhiberi posse à Principibus. Caietanus 2. 2. quæst. 120. art. 1. Sotus 6. de iustitia quæst. 7. art. 3. ad tertium, glossa cap. sunt quidam, 25. quæst. 1. Felicianus cap quæ in Ecclesiarum, de constit. num. 26. & alij ibi. Ratio est, quia hæc in- terpretatio necessaria est; non possumus autem ad Deum recurrere, ergo oportet, vt in hominibus sit hæc potestas; alioqui non esset humano generi sufficienter prouisum. Confirmatur, quia in lege humana, quādo necessaria videtur epijkia, & non patet aditus ad legislatorem, potest ab inferiori fieri; ergo similiter in diuina, etiam naturali. Nec D. Thomas videtur de hac interpretatione locu- tus; sed de illa, quæ dispensationem latè dictam continet, de qua ratio, & exemplum eius procedit, immò non solùm Principes, sed viri docti, & pru- dẽtes possunt etiam in dubiis naturæ legem inter- pretari; non quidem interpretatione quam sequi teneamur, vt in dubiis sequi tenemur interpreta- tiones Principum, quas sequi præcipiunt, quia in dubiis tenemur, cùm cōmodè possumus, superio- ribus obtemperare: sed quam liberum erit sequi, & in præceptis affirmatiuis facilior esse solet epij-
let esse periculum violandi præcepta naturalia iu- dicando, hîc & nunc non obligare; in negatiuis autem, quę obligant pro semper, difficiliùs & peri- culosiùs est interpretari; non est autem impossibi- le, aut prohibitum. Aliquando verò interpretatio est clara, vt quod matrimonium inter fratres lici- tum sit, quando id est necessarium ad conserua- tionem humani generis, vt initio mundi: ob nul- lam tamen necessitatem interpretari debemus mendacium, vt malè interpretatus fuit Cassianus collatione 27. circa quam Modernus Scholasticus notat etiam Chrysostomũ videri illius sententię, vt colligitur ex homilia 32. & 53. in Genesim, epist. ad Olympiam, & 1. de sacerdotio in fine: imò Augustinus epistola 8. ad Hieronymum, quæ est 86. inter epistolas Hieronymi, reprehendit Hiero- nymũ, quia Galat. 2. videtur hanc sententiā insi- nuare, vt latiùs dicemus agẽtes de cessatione legis veteris: eam verò sententiā in Origene reprehen- dere videtur Hieronymus epi. 85. & c. 1. apologiæ cōtra Ruffinũ, & vt erronea reiicitur ab aliquibus Theologis 3. distin. 38. D. Thomas 2. 2. quæst. 110. art. 3. & ex professo impugnatur ab Augustino lib. de mendacio, & contra mendacium, & epist. cita- ta ad Hieronymum cum multis sequentibus: & est optimus locus Basilij reg. 76. ex breuioribus, vbi interrogatus an alicuius vtilitatis causa con-<-P> @@0@ @@1@ Domini non permittit, à quo sic præcisè dictum est, men- dacium ex diabolo est; nec vlla omninò distinctio men- dacij adhibita est. Alludit ad verba Christi Ioann. 8. vbi dæmonem appellat Patrem mendacij, & cùm mendacium loquitur (ait) ex propriis loquitur: vbi om- nes dicunt vocari Patrem tamquam primum in- uentorem mendacij, ideo ex propriis, quia num- quam est ex Deo: vnde Dauid Psalm. 5. Perdes om- nes qui loquuntur mendacium. Et in cap. super eo, de vsuris dicitur iuxta diuinam Scripturam, non licere mentiri pro tuenda vita hominis: de quo plura Castro verbo mendacium. Aduerte autem differentiam esse inter epiikiā in lege positiua, & in naturali, quòd in positiua, siue diuina, siue humana, stante tota materia legis eadem, & cum eisdem circunstantiis referentibus ad honestatem, vel turpitudinem actus, propter sola aliqua signa iudicare possumus, legem non obligare coniectantes talem esse nunc voluntatẽ principis, & nō in alio casu, in quo par esset ratio obligandi. In lege autem naturæ, vbi est eadem ratio, semper est eadem iuris dispositio, quia lex naturalis in ratione sola sita est; positiua autem in voluntate Principis, non in rationali. Nec semper peccabit Princeps volendo ad aliquid obligare in vno casu, & nō in alio simili, quia sæpe expedit nō obligare semper, sed aliquādo; & cũ non sit maior ratio de vno tempore, quàm de alio, quodcumque elegerit, non peccabit: sicut quando expedit non obligare omnes personas, non peccabit excipien- do aliquam, vel aliquas, obligando reliquas omni- nò similes: sed siue peccet, siue non, quæ excepta fuerit, non tenebitur lege, aut præcepto. Nota tamen hic primò, quod epijkiam Aristot. 5. ethic. cap. 10. dist inguit à iusta, id est, à lege iusta, quia lex loquitur in vniuersali, epijkia verò, seu æquitas, casum particularem respicit, de quo lex in particulari nihil præscripsit, in quo est peculia- ris ratio, vt lex locum non habeat, ne iniqua sit: Yüklə 18,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|