Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv
Yüklə 18,48 Mb.
|
|
cuntur, aut sunt liberi. Homo etiam potest se ven- dere instit. de iure personali, §. serui autem: in quo derogari videtur naturali iuri libertatis. Tertiò, præceptum illud naturale non occidendi, variis modis ab humana lege limitatum est: lege enim humana permissum est, furẽ nocturnum, depopu- latorem agrorum, aut itinerum aggressorem, vel militiæ desertorem resistentem, propria auctori- tate occidere, vt liquet ex l. 1. & 2. C. quādo liceat vnic. sine iudice. Patri etiam ius occidendi adulte-<-P>@@
tur in l. patri. ff. ad leg. Iuliam de adult. Vide etiam l. marito. & l. si adulterum. §. Imperator, ff. eodem tit. & l. qui occidit, ff. ad leg. Aquiliam, & l. grac- chus, C. ad leg. Iuliam de adulter, in quibus occi- dendi alios facultas lege humana conceditur. Quartò ius naturale prohibet auferri alienum: le- ges autem vsucapionis, & præscriptionis id con- cedunt. Quo exemplo vtitur glossa dic. l. manu- missiones. Quintò, iure naturali, depositum red- dendum est, tamen leges humanæ possunt ex cau- sa oppositum præcipere: imò & ipsa lex naturalis interdum id præcipit, aut permittit, vt D. Thomas fatetur art. 4. Aristoteles 5. eth. cap. 7. Augustinus Psal. 5. & refertur cap. ne quis 22. quæst. 2. Sextò de iure naturali sufficit consensus contrahentium ad matrimonium: at verò iure canonico requiritur præsentia parochi, & testium: & idem argui pos- set fieri in aliis contractibus: ergo ius humanum naturali derogat. Septimò, ius diuinum Euange- licum, vel etiam naturale est id Matth. 18. vers. 16.
men abrogatum est lege humana: ad testamentum enim plures quàm tres testes requiruntur in l. hac consultissima, & l. sancimus C. de testam. cap. cũ esses eod. tit. & ad nonnullas causas decidendas in cap. licet vniuersi de testib. Ergo lex naturalis per humanam abrogari potest. Octauò, matrimonium in primo gradu consanguinitatis est prohibitum iure naturæ: sed si esset necessarium ad propaga- tionem, vel conseruationem generis humani, vt initio mundi, non solùm esset licitum, sed etiam præceptum lege naturali, & præcipi posset lege positiua. Idem esset de polygamia, hoc est, plurali- tate vxorum: ergo. Nonò, vota, promissiones, & iuramenta obligant iure naturæ: eorũ tamen obli- gatio potest humana auctoritate tolli, seu relaxa- ri: ergo. Decimò, quia in l. ius ciuile ff. de iust. & & iur. dicitur, ius ciuile effici cum aliquid additur, vel detrahitur iuri communi, id est, naturali, & gentium: vt explicat glossa ibi: ergo humana au- ctoritate potest derogari iuri naturæ. In hac re certum primò est, ius naturæ impro- priè variari posse. Primò, per additionem, scilicet legis positiuæ obligantis ad aliquid, ad quod lex naturæ non obligabat; vel requirentis ad valorem actus plus quam lex naturæ exigebat. Secundò, quoad obligationem actualem proximam, muta- tis circunstantiis obiecti, ita vt lex naturæ præci- piens, vel prohibens aliquid sub certis circunstan- tiis, sub aliis præcipiat, prohibeat, concedat, vel permittat oppositum. Vt Domino communiter reddendum est depositum, non tamen furioso, qui ense deposito, si ei reddatur, sit aliquem occisurus Tertiò, quoad cognitionem: nem lex naturæ, quæ antea cognoscebatur, potest posteà ignorari, & è contra. Quartò, quoad suam existentiam: quia poterant omnes homines priuari vsu rationis: & tunc non maneret lex in se, quoniam, vt diximus, consistit in dictamine rationis. Secundò certum est, legem naturalem mutari non posse quoad vim obligandi, ita vt illam amit- tat. Quod necessarium erat, vt simpliciter mutari diceretur, sicut aliæ leges tunc propriè, & simpli- citer mutari dicũtur, quando vim obligandi amit- tunt, ita vt etiamsi contingat casus, de quo lo- quebantur, non obligent actu. At qui legem na- turalem non esse sic mutabilem humana auctori-<-P> @@0@ @@1@ quæst. 100. art. 8. & 2. 2. quæst. 57. art. 2. ad 1. & qu. 66. ar. 2. ad 1. & 4. d. 36. Alensis 3. part. quæst. 27. m. 4. art. 5. §. 5. aliàs memb. 3. art. 2. Sotus 1. iust. quæst. 4. art. 5. lib. 2. quæst. 1. art. 8. lib 4. quæst. 3. art. 1. Na- uarrus cap. ita quorundam de Iudæ. not. 11. nu. 7. Couarruuias 4. Decretal. part. 2. cap. 6. §. 9. nu. 2. & 3. & c. quamuis pactum, de pactis par. 2. §. 4. nu. 11. & reg. peccatum, parte 2. §. 11. à nu. 2. vsque ad 8. Molina tract. 1. de iust. disp. 4. Caietanus, Cōradus, Medina, Vasquez, & omnes interpretes, D. Tho- mas in hac quæst. art. 4. 5. & 6. & quæst. 100. art. 8. Azor tom. 1. lib. 6. cap. 1. quæst. 2. vsque ad 5. Va- lentia hîc disp. 7. quæst. 4. punct. 5. Aristoteles 5. eth. cap. 7. Cicero 3. de repub. & cũ eo Lactan. 6. diuin. insti. ca. 8. verba Ciceronis sect. 6. retulimus, vbi alia ad rem præsentem inuenies. Idem tenet Gloss. cap. cùm tanto de consuetudine, quæ id probat ex cap. sunt quidam 25. quæst. 1. & §. his itaque. d. 6. & §. sed naturalia instit. de iure nat. &c. & ex cap. non debet, de consang. & affinit. & inde deducet nullam consuetudinem etiam to- tius mundi præualere posse iuri naturali, ex cap. flagitia 32. quæst. 7. idem tenet Gratianus d. 5. in prin. dicens. Naturale ius inter omnia primatum ob-
ait, mandata ad naturale ius spectant, atque ideo nul- lam mutabilitatem recepisse mōstrantur. Et infrà, Na- turale ergo ius ab exordio rationalis creaturæ incipiẽs, vt supra dictum est, manet immobile. Hoc ipsum do- cet Turrecremata ad §. nunc autem nu. 5. d. 5. For- tunius ad l. veluti col. 7. ff. de iust. & iure. Sumitur ex Augustino lib. 83. qq. quæst, 31. Na- tura, inquit, ius est, quod non opinio genuit, sed quædā innata vis inseruit, vt religionem, pietatem, gratiam, vindicationem, obseruantiam, veritatem, & ex Greg. 9. cap. fin. de consuetud. vbi ait, Nemo sanæmentis intelligit, naturali iuri (cuius transgressio periculum sa- lutis inducit) quacumqne consuetudine, quæ dicenda est verius in hac parte corruptela, posse aliquatenus dero- gari, & male aliqui Iurisperiti primę opinionis au- ctores dicunt, illa verba, cuius transgressio limitare definitionem Pontificis, ita scilicet vt solùm nulla consuetudine derogari posset iuri naturæ, cuius transgressio periculum salutis inducat, secus aliis iuribus naturæ. Cùm tamen verba Pontificis per parenthesim ponantur, rationémque vniuersalis definitionis reddant, quia scilicet semper violatio iuris naturæ periculum animæ inducit. Sicut etiā verba in sequenti parenthesi posita rationem red- dunt, cur talis consuetudo seruanda non sit, nimi- rum, quia potius est corruptela. Nec in re dissen- tiunt Panormitanus, & alij initio citati: nam cùm dicunt consuetudinem iuri naturali contrariam aliquando valere, non loquuntur de iure naturali vetante, sed permittente, vt ius naturæ permitte- bat libertatem, & communitatem bonorum: sed ius gentium introduxit seruitutem, & rerum diui- sionem, sic D. Thomas art. 5. ad. 3. communis agro- rum possessio, & libertas appellatur de iure natu- rali. Impropriè tamen lex, vel consuetudo indu- cens id, quod lege naturæ vetitum non est, iuri naturæ contraria dicitur. Deinde probatur conclusio, quia inferior non potest derogare legi Superioris. Sed lex naturæ est lex Dei, qui est superior omni creatura: ergo lex<-P>@@ <-P>humana non potest legi naturæ derogare: maior patet ex Vrbano Papa, cap. sunt quidam 25. q. 1. & ex multis addictis disp. 1. Item tota vis obligandi in lege naturali, prouenit à veritate propositionũ, vt numquam est mẽtiendum, numquam peieran- dum, numquam Deus odio habendus: quamdiu enim veræ sint istæ propositiones & ab homini- bus cognitæ, tamdiu eos obligabunt, sed lex hu- mana non potest mutare veritatem propositionũ: ergo nec legi naturæ auferre vim obligandi, quæ ratio etiam in Deo procedit, vt posteà videbimus. Præterea lex naturæ est, per quam Principes gu- bernare, & gubernari debent: in qua si possent di- spensare, aut eam tollere, & abrogare, ab illa pos- sent se eximere: sicut alios, & ita quiduis eis lice- ret: & similiter si subditos possent eximere à lege naturæ, possent facere, vt nulla lege tenerentur, quod esset absurdissimũ, imò im plicatorium: quia si illi essent Principes, subditi tenerẽtur eis parere, & ipsi subditis prospicere & bono publico vtilia illis iniungere, & imperare: ergo debent esse ali- quæ regulæ & leges immotæ, iuxta quas auctori- tas humana procedat, quas Resp. & Principes in quos Resp. transtulit potestatem, seruare tenean- tur. Hinc Scriptura appellare solet legem diuinā, sub qua naturalis etiam continetur, fœdus sempi- ternum. Isaiæ 24. Transgressi sunt leges, mutauerunt
mas quæst. 100. art. 8. ait præcipuè intelligendum de præceptis decalogi. Vnde etiam Augustinus de vera religione cap. 31. affirmat, debere cōditorem legum humanatum, si vit bonus, & sapiens est, consulere legem æternā, scilicet, in naturali, quam intra se habet, vt secundum eius incommutabiles regulas, quid sit pro tempore iubendum, vetan- dumq́ue decernat. Nec mirùm, quia Respubl. non omninò absolutam, sed limitatam habebat pote- statem sanciendi leges, ergo limitatam transtulit in principem, nimirum restrictam ad conceden- dum, vel præcipiendum, quod diuina lege natura- li vel positiua vetitum non fuerit, & ideo Bernar- dus lib. de præcept. & dispens. non longè ab initio docet, hominem nullo modo posse dispensare in præceptis decalogi etiam secundæ tabulæ: & Pau- lus Iuriscons. l. ius palam, ff. de iustitia & iure: Id quod semper bonum & æquum est, ius dicitur, vt est ius naturale, & Dionysius Tyrannus auctore Plutar- cho in Solone, dixit; Ciuitatis leges abrogari, naturæ
hæc verba de deposito habet. Multa quæ honesta natura videntur esse, temporibus sunt inhonesta: & 2. de legib. lex, inquit, illa, scilicet naturalis, cuius vim ex- plicaui, neque tolli, neque abrogari potest: & 3. de Rep. Huic legi nec propagari fas est, nec derogari ex hac ali- quid licet, nec tota abrogari potest. Nec verò aut per se- natum, aut per populum solui hac lege possumus. Nec erit alia lex Romæ, alia Athenis, alia nunc, alia post- hac: sed omnes gentes, & omni tempore, vna lex & sem- piterna & immutabilis continebit: Hactenus Cicero, vt refert Couar. 2. 4. cap. 6. §. 9. num. 3. ex Lactan. 6. diuin. instit. cap. 8. nam libri Ciceronis de Repub. non extant præter quoddam sexti libri fragmen- tum, quod somnium Scipionis nuncupatur. Vbi verbum propagandi extensionem significare vi- detur, quia nimirùm lex naturæ, vt non potest de- crementum, vel diminutionem recipere, ita nec incrementum, extensionem, vel additionem. Pro- pagare namque propriè est, vitā vetulam suppri-<-P> @@0@ @@1@ Thesauro perspicuum est. Alij tamen in Cicerone legunt, nec abrogari fas est, sic tamen otiosum es- set quod posteà Cicero scripsit, neque tolli, neque abrogari potest. Vbi animaduertendum est, abrogari legem esse alia lege rogata tolli. Vnde Modestinus l. deroga- tur 102. ff. de verborum signific. derogatur, inquit, legi, aut abrogatur, derogatur legi, cũ pars detrahitur, abrogatur legi, cùm prorsus tollitur: idem ait Seruius apud Calepinũ verbo, abrogo, ex quo, & ex The- sauro Ciceronis constat, Latinè dici, & abrogare legi, & abrogare legem. Idem docet Nizolius. Alij legunt in Cicerone, nec promulgari fas est, quod sic potest explicari, vt nefas sit, promulgari legem naturæ in tribus nundinis, vt si placuerit populo recipiatur, quemadmodum aliæ leges promulgari apud Romanos solebant: nam lex hęc non pendet à populi consensu, & acceptatione. Nec obstat quod obiiciet Thesaurus, se numquam in Cicero- ne legisse, aut alio, verbum promulgo, iunctum casui dandi. Nam ordinanda est sententia Cicero- nis in hunc modum: nec fas est huic legi, promul- gari: aut dic apud Romanos vsum fuisse iungendi verbo promulgo casum dandi, vt ex hoc loco Ci- ceronis colligitur. Ad primum argumentum de rerum diuisione Sotus 4. dist. 15. quæst. 2. & Gabriel quæst. 2. dicunt ante peccatum fuisse præceptum, vt omnia bona essent communia: post peccatum verò nō, & ideo rerum diuisionem non esse contra ius naturæ: sed contrà, quia præceptum positiuum gratis asserere- tur, imò & naturale: salua enim morum honestate possent homines in illo statu res aliquas, præser- tim mobiles & ad ordinarium vsum necessarias inter se diuidere quantũ ad proprietatem. Quam- uis autem poneretur præceptum naturale com- munitatis rerum, pro illo statu non esset dicendũ, id fuisse verè & propriè, & quoad vim obligandi mutatum, sed cessasse circumstantias, sub quibus actu obligabat, quę si redirent, iterum obligarent. Veritas tamen est, pro tunc non fuisse absolutè præceptam nec prohibitam rerum diuisionem: sed permissam: ac proinde non fuisse cōtra vllum naturale ius, vel præceptum, sed præter illud, & additam ad illud per homines, qui facultate vten- tes communi consensu proprio, vel gubernatorũ potuerunt bona illa inter se diuidere, vel faculta- tem singulis dare appropriandi res certa aliqua ratione, & modo, quam appropriationem fieri si- ne communi consensu lex naturæ prohibebat, & ita quodammodo, & secundum quid erat tũc pro- hibita rerum diuisio, seu appropriatio; sumitur ex D. Thoma quæst. 94. art. 5. ad. 3. Valentia disp. 7. quæst. 4. puncto 5. dicto 1. Azor. illa quæst. 2. Alen- si suprà. Sic etiam libertas erat de iure naturæ negatiuè, quia natuta non induxit seruitutem: imò prohibuit aliquos esse seruos, nisi propria voluntate, vel captiuantium in bello iusto, vel alia legitima ratione mancipia aliorum fierent. Vnde bene Fortunius Garsia dicta. l. manumissiones nu. 8. docuit rerum communitatem, & personarum libertatem plusquam negatiuè fuisse de iure natu- ræ, alioqui non magis fuisset de iure naturæ, quā diuisio, & seruitutes: has enim non præcipiebat lex naturæ, sicut neque illas prohibebat. Et certè nisi fuisset tunc aliqua prohibitio appropriatio- nis, & seruitutis, quilibet posset tunc res quas-<-P>@@
cæteris hominibus vt mancipiis vti: & à for- tiori Reges, & alij principes possent pro suo arbi- trio dominia rerum sibi vsurpare, vel aliis dare, & homines in seruitutem redigere, vt insinuāt Glos- sa cap. per principalem verbo ad nos 9. quæst. 3. Angel. l. item si verberibus §. 1. ff. de rei vẽdi. quos in simili reiiciunt Sotus 4. iust. quæst. 4. art. 1. & 2. Couarruuias 3. vari. cap. 6. Pinellus rubri. de rescin. vend. p. 1. cap. 1. nu. 24. & sequent. Si obiicias, quia seruitus est contra naturā l. libertas ff. de statu ho- mini. Sed est licita: ergo lege vel auctoritate hu- mana potest derogari legi naturæ, quod argumen- tum sumi etiam potest ex §. ius autẽ gentium, Inst. de iure nat. & ex §. seruus, inst de iure personarum. Respondeo, seruitutem inductam sine sufficiẽti causa, esse contra ius naturæ, non verò cum causa. Quamuis hæc etiam sit contra naturam, id est, cō- tra statum, quem auctor naturæ à principio cōtu- lit hominibus, & contra vehementem naturæ in- clinationem, & contra id quod natura haberet, si in sua integritate permansisset: sicut esse vestitum est cōtra naturam, quia nudi nati sumus, nudi ma- neremus, nisi peccatum obstitisset. Vide D. Tho- mam hîc art. 5. ad. 3. & 4. d. 36. quæst. vn. art. 1. ad. 2. Nauarrum cap. ita quorundam de Iudæis notab. 11. nu. 7. Molinam tract. 1. de iust. disp. 4. & tract. 2. disp. 32. in fine, Sotum 4. iust. quæst. 2. art. 2. & lib. 1. quæst. 4. art. 3. Couarruuiam regu. peccatum parte 2. §. 11. n. 6. Aragonem 2. 2. quæst. 62. tract. de do- minio fol. 137. & quæ nos diximus in præsenti tract. disp. 2. sect. 5. quibus cōsonat Augustinus 19. ciuit. cap. 15. dicens conditio seruitutis iure intelligi-
Ex quibus patet solutio 2. argumenti, & falsitas doctrinę Accursij in l. manumissiones ff. de iust. & iu. verbo datio, vbi ait, in manumissione non tam da- ri libertatem, quàm detegi: quia libertas iure naturæ cuique competit. Nam reuera libertas multis rationi- bus amittitur, & postea redditur. Adde, quòd Accur- sius statim sibi aduersatur, verbo nascerentur, ait enim in hac re iure gentium iuri naturæ esse derogatũ,
Tertium argumentum continet illam difficul- tatem, an liceat publicis magistratibus, aut Regi ad sceleratos occidendos facultatem aliis cōferre, de quo rectè Nauarra. 2. de rest. ca. 3. part. 2. dub. 8. vbi primùm definit publicos latrones, vel occul- tos maleficos, à quibus damna Reip. vel priuatis ciuibus imminent, vel impendent, posse priuata etiam auctoritate à quocunque occidi, siue ante, siue post sentẽtiam latam, quia cùm eiusmodi ho- mines sint Reip. vel ciuium aggressores, mors illis inflicta, defensio innocentium est. Leges ergo illę, quæ facultatem concedunt occidendi nocturnum furem, vel depopulatorem agrorum, aut itinerum aggressorem, vel militiæ desertorem resistentem, iustę sunt, quia solùm explicant ius naturale, quod ad se vel alios defendendos quisque habet, nec sunt contralegem naturæ: cùm ea non vetet ho- micidium, quod sit in defensionem cum modera- mine, &c. nec quod fit auctoritate publica, de quo Nauarra supra cap. 3. p. 1. nu. 11. & 12. Aliæ verò leges humanæ in argumento com- memoratæ, etsi homicidium permittant: non ta- men approbant, & vniuersè dicimus non licere<-P> @@0@ @@1@ cuique ad maleficos occidendos, quos nec citauit, nec audiuit, nec testibus, aut propria eorum con- fessione conuicit; est enim iure naturali definitũ, vt nemini ius defensionis tollatur, & vt nemo ni- si conuictus de crimine puniatur, vnde Gregorius Papa cap. 1. de caus. possess nec nos contra inaudi- tam partẽ possumus aliquid definire, & in Clem. pastoralis §. cæterum de sent. & re iud. Clemens V. ait, Cæterũ defectus suppletio circa processus adhibita supradictos, non tantùm valet ad iustificationem ipsorũ, & sententiæ supra dictæ, quantùm ad eorum sugillatio- nem, & notam, cùm nullam super præmissis potestatem haberet Imperator in Regem sibi alias, quàm, vt præfer- tur, non subditum, non citatum legitimè, aut remissum, & extra districtum ipsius continuè ac notoriè consisten- tem. Nec prædicta suppletio circa subditũ, etiā ad ea po- tuisset de ratione deferri, per quæ de crimine præser- tim sic grauidelat, defensionis (quæ à iure prouenit naturali) facultas adimi valuisset, de qua re vide Vl- daricum, Zasium l. 2. §. eodem tempore ff. de origi. iur. Baldum l. fin. C. de legat. cùm verò sententia lata est in maleficum, seruatis iuris naturalis de- cretis, existimat Nauarra suprà 2. par. dub. 8. n. 218. Yüklə 18,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|