Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv

bono Principe, qui instar boni pastoris greges suos non

emaciat, sed optimat: sanè Princeps, vt Medicus, salu-

ti ciuium debet consulere, & qui non potest esse

Medicus, non debet esse Princeps: vnde Isaiæ 3.

Non sum Medicus, &c. Nolite me constituere Princi-

pem populi: pro Medico Symmachus, & 70. transtu-

lere Principem, vt ibi Hieronymus testatur: Chal-

dæus verò, Non sum sufficiens, vt sim Princeps: & in-

terlinearis, & Lyranus, & Hieronymus ibi & Ru-

pertus 1. de Trinit. cap. 12. verba illa, non sum Me-

dicus, interpretantur, non est mihi facultas, vt me-<-P>

@@0@

@@1@104 Quæst. XCV. Tract. XIV.

<-P>deri possim miseriis vestris, & vos ex præsentiQuid sit|apud Isaiam|non sum medi|cus.

eripere calamitate, vnde falsò Vallesius auctor

lib. sacræ Philoso. cap. 74. exponit, vt ex medicinæ

professoribus olim assumerentur Principes, & Re-

ges: Prudentius etiam 1. lib. contra Symmachum,

medicinæ arte vsum fuisse Theodosium Impera-

torem ait, cùm idololatriam ab vrbe expulit: &

Iustinianus authent. de samaritis in præfatione

collat. 9. nullum, ait, ita magnum subiectorum no-

strorum delictum est: quod non nostra clementia

medeatur, & Philo lib. de Ioseph. Medicis, inquit,

similes sunt in ciuitate leges & magistratus legitimi,Medicis simi-|les sunt in ci-|uitate magi-|stratus opti-|mi.

Senatores, Iudices́ prouidentes communi saluti, ac se-

curitati, quibus adulator non facilè palpat, &c. quæ

fusè prosequitur Philo. Vnde l. per hanc. C. de ad-

nocatis diuersorum iudicum, imperialia consulta

disposita salutaria appellantur, & l. consensu, in

princip. C. de repudiis, & l. præcipimus, §. huic sa-

luberrimæ, C. de appellationib. Lex saluberrima di-

citur, & l. omnes. C. de appellationib. salubritas le-

gis, & l. si quis homicidij, C. de accusationibus, &

l. omnes, C. ad legem Iuliam, de vi publica, quod

lege statutum est, salubriter præceptum esse dicitur,

quod etiam affirmat Modestinus l. nam nulla. ff.

de legib. Isidor. 2. etym. cap. 10. & lib. 5. cap. 21. &14

refertur cap. erit autem lex, dist. 4. legis qualitates,

seu conditiones ita describit. Erit autem lex hone-Legis quali-|tates & condi|tiones quales|sint.

sta, iusta, possibilis secundùm naturam, secundùm con-

suetudinem patriæ, loco & tempori conueniens, necessa-

ria, vtilis, manifesta quoque, ne aliquid per obscurita-

tem in captionem contineat, nullo priuato commodo, sed

pro communi ciuium vtilitate conscripta: has qualita-

tes D. Thomas & eius sectatores, ad tres prædictas

reuocant. Ad primam reducunt honestatem legis:

nam honestum cum religione pugnare nequit.

Ad secundam verò; possibilitatem secundùm na-

turam, & consuetudinem patriæ, &c. hoc enim

postulat humana disciplina, vt lex sit accommo-

data ciuibus. Ad tertiam reducunt cæteras condi-

tiones, quas præscribit Isidorus: salus enim Reip.

in eo sita est, vt quę sibi conueniunt, consequatur,

remotis malis, & cautione adhibita, ne mala, quæ

impedire possunt, obueniant. Cætera quæ Isi do-

rus in lege desiderat, ad bonum commune, qui fi-

nis est legis, referunt D. Thomas & eius discipuli.

Vazquez aliter Isidorum interpretatur, ita vt quę-

libet particula aliquid addat, quod in præcedenti

non sit explicatum: honesta esse debet, id est, non

præcipere, quod ex natura sua malum sit, sed ho-

nestum, vel ad honestatem cōducens: iusta, id est,

æqualitatem erga omnes ciues, de quibus sit ea-

dem ratio, seruans. Possibilis secundùm naturam,

& cōsuetudinem, &c. quia quomodocũque lex sit

impossibilis, non erit lex, quæ latiùs prosequitur

Vazquez, vt in eo videre licet, & ex parte ei cōso-

nat Turrecremata ca. erit autem lex, §. ad 1. dist. 4.

  Alij Isidorum interpretantur, vt diuersa quali-

tas legis sit esse possibilem, esse secundùm natu-

ram, esse secundùm consuetudinem patriæ: tum

quia ita colligitur ex D. Thoma suprà: tum quia

codices Isidori correcti à viris doctissimis iussu

Philippi II. Hispaniarum regis, legunt, possibilis,

secundùm naturam, secundùm consuetudinem,Lex possibilis|quomodo in-|telligatur.

itaque disiungunt possibilitatem à reliquis: vult

ergo Isidorus legem debere esse absolutè possibi-

lem: item consentaneā naturæ cuiusque: alia enim

pueris, alia fœminis, alia viris sępe sunt pręcipien-

da. Item consentaneam consuetudini patriæ: nam

consuetudo est altera natura: vnde eam mutare<-P>@@

<-P>esset valde difficile, & ideò, si bona sit cōsuetudo,

melius erit illam permittere, vt quòd nobiles non

exerceant agricu lturā, &c. Illas omnes cōditiones

Vazquez censet esse simpliciter necessarias ad es-

sentiam legis præter perspicuitatem, quam tamen

alij censent esse omninò necessariam. Primò, quia

ita docet Turrecremata suprà: secundò, quia lex est

lux, & regula actionum humanarum: quod non

erit, si obscura fuerit. Tertiò, quia si non constat

liquidò quid lege iubeatur, ex arbitrio iudicispen-

debit, in hanc, vel illam interpretationem decli-

nare, & sic non habebit vim cogentem. Quartò,

ex ambiguitate orientur lites, quæ Remp. vexent:

ergo lex non erit vtilis Reip. ac proinde nec lex,

sed de hoc dixi, disp. 1. sect. 10.

------------------------------------------------------------

SECTIO VI.

An lex humana rectè diuidatur in ius gentium,

& ciuile.


ISidorvs 5. etymol. ius, vt le-15

gem significat, partitur in naturale,Ius diuiditur|in naturale,|gentium, &|ciuile.

gentium, & ciuile: & refertur à Gra-

tiano cap. ius autem dist. 1. posteà ve-

rò Isidorus aliàs constituit humani

iuris species cap. 7. ius militare. 8. ius publicum. 9.

ius Quiritum, hoc est, Romanorum. 10. legem seu

populi constitutionem. 11. plebiscita, 12. senatus-

consulta. 13. edicta. 14. responsa prudentum. 15. le-

ges Consulares, & Tribunitias: quorum omnium

explicatio videri potest apud Isidorũ ibi, & Gra-

tianum. d. 1. & 2. D. Thomā hac quęst. 95. art. 4. So-

lùm est modò difficultas de diuisione ab Isidoro

facta iuris humani in ius gentium, & ciuile, de qua

diuisione latè egi disp. 2. sect. 2. & sequentibus: ideò

nunc breuiter disseram.

  Franciscus Conanus. 1. commentariorum iuris

cap. 6. nu. 2. 3. & 4. & cap. 5. num. 3. & 5. ius diuidit

in naturale, & ciuile: & sub naturali ius gentium

comprehendit.

  Probat ex Arist. 5. ethic cap. 7. ius ciuile diui-Ius ciuile ab|Aristotele in|naturale &|legitimũ quo-|modo diuida-|tur.

dente in naturale, & legitimum, vbi nomine iuris

ciuilis Arist. intelligit, quo ciuitates vtuntur: vt

obseruat Conanus suprà, & Molina tract. 1. de iust.

disput. 3. ex Cicerone 3. de natura Deorum, vbi ius

naturale, & gentium quasi ciuile vocauit, & 3. de

officiis, omne ius gentium ait ciuile dici; non autẽ

omne ciuile, gentium: per legitimam autem, ait

Conanus intelligi ab Aristotele ciuile præssè sũ-

ptum: cùm ergo ius gentium, non sit ciuile pressè

sumptum, erit naturale: quod etiam colligitur ex

Caïo. l. ius pluribus. ff. de iusti. & iure: vbi ait, quod

quisque populus ipse sibi ius constituit, id ipsius propriũ

ciuitatis est, vocatur́ ius ciuile, quasi ius proprium ip-

sius ciuitatis: quod verò naturalis ratio inter omnes ho-

mines cōstituit, id apud omnes peræquè custoditur, voca-

tur́ ius gentium, &c. Et Turrecremata cap. ius gẽ-

tium art. 1. ad 2. arg. ait, ius gentium esse ius naturale:

idem docuit Cuiacius l. 1. ff. de pactis. Ad quod ad-

ducitur Vlpianus l. iuris gentium. ff. de pactis, vbi

pactorum vim reducit ad ius gentium, quæ tamẽ

vis à iure naturæ est, & Paulus l. cùm ampliùs ff. de

reg. iur. vbi inquit, is natura debet, quem iure gentiũ

dare oportet: Et Cicero 3. de offici, vbi ait, nec hoc

solum natura, id est, iure gentium, sed etiam legibus po-

pulorum, quibus in singulis ciuitatibus Resp. continen-

tur, eodem modo constitutum est, vt nō liceat sui cōmodi

causa nocere alteri, & eodem lib. Atque hoc multò

magis exigit ipsa naturæ ratio, quæ est lex diuina, &<-P>

@@0@

@@1@Disput. VI. Sectio VI. 105

<-P>humana, cui parere qui velit (omnes autem parebunt

qui secundum naturam volent viuere) numquam com-

mittet. vt alienum appetat.

  Alij tenent, ius gentium humanum esse, id est,Ius gentium à|iure naturæ|qui distin-|guunt.

potestate humana constitutum, & à iure naturæ

distingui. D. Thomas quæst. 95. art. 4. vbi Conra-

dus & Medina, & 2. 2. quæst. 57. art. 3. Sotus 1. iust.

qu. 5. ar. 4. Molina tract. 1. de iust. disp. 4. & 5. Valẽ-

tia 1. 2. disp. 7. qu. 5. pu. 2. Bartolus & alij l. 1. §. hu-

ius studij ff. de iustit. & iure, Couarruuias reg. pec-

catum p. 2. §. 11. nu. 3. & 4. Ottomanus §. fin. inst. de

iusti. & iure, & toto titulo de iure naturali, gentiũ,

& ciuili, Præpositus ad cap. ius gentium. nu. 9. d. 1.

Nauarrus ad cap. ita quorumdam, de Iudæis, gloss.

penult. n. 7. Turrecremata ca. ius autem d. 1. sumi-

tur ex Vlpiano l. 1. §. huius studij, & §. ius gentium,

& l. ius ciuile ff. de iust. & iur. Iustinianus §. ius au-

tem gentium institu. de iure naturali. Ex quibus

sumpta est l. 2. tit. 1. part. 1. Nec obstat Cicero, aut

Iurisconsulti in contrarium citati: nam, cùm ius

gentium appellant naturale, de primario iure gen-

tium loquuntur, non de secundario: hoc enim est

positiuum, quam diuisionem tradidere Bart. & alij

l. ex hoc iure ff. de iust. & iure, & l. si id quod ff. de

condict, indeb. Ottomanus §. ius autem gentium

instit. de iure nat. & alij apud Pinellum rubrica C.

de rescindenda venditione p. 1. ca. 1. nu. 11. Hoc se-

cundarium propriè ius gentium rectè dicit Otto-

manus suprà: & male hanc diuisionẽ esse sine fun-

damento excogitatam, ait Conanus illo ca. 5. nu. 7.

& alij apud Pinellum suprà, numero 12. nam Caius

l. 1. ff. de acquirendo rer. dom. ait, & quia antiquius

ius gentium cum ipso genere humano proditum est: ergo

sentit, esse aliud ius gentium secundarium, seu mi-

nus antiquum: illud ergo antiquum est, quod Iu-

stinianus naturale appellauit §. singulorum insti.

de rer diuis. & malè aliqui putarunt, gentium iusIus ciuile|prius fuit quā|ius gentium.

antiquum dictum fuisse comparatione ciuilis; ma-

ximè cùm ius ciuile priùs fuerit, quàm ius gentiũ:

prius enim ciuitates singulæ aliquid statuerunt,

quàm tota hominum collectio. Ius gentium posi-

tiuum quidam appellant, naturale, secundarium.

Vide Conanum supra ca. 6. num. 3. Ex iure autem

gentium positiuo, imò ex ciuili, naturalis obliga-

tio oritur: quia iure naturali tenemur positiuis le-

gibus obedire.

  Quod autem dixit Vlpianus l. 1. §. ius gentium16

ff. de iust. & iur. ius naturæ & gẽtium distinxit, quòd

illud sit commune omnibus animalibus; hoc verò propriũ

hominum: ex quo sumpsit l. 2. ti. 1. par. 1. & Turre-

cremata ca. ius gẽtium ar. 1. ad 2. arg. & ar. 5. vbi ci-

tat Abbatem Magnum, reiicitur communiter à

Theologis & à Conano, suprà ca. 6. nu. 1. quia ab-

surdum est, bestias hominibus societate iuris con-Bestiæ nullo|communi iure|cum homini-|bus sociantur.

iungere: & quia in brucis propriè nec lex, nec ius

reperitur. Sed à nōnullis defẽditur dicentibus, Vl-

pianum ibi nomine iuris, non legem, sed iustum,

quod est obiectum iustitiæ, intellexisse: quo pacto

hanc vocem sæpe vsurpari docet Conanus cap. 4.

nu 7. Couarruuias reg. peccatum part. 2. §. 11. nu. 4.

D. Thomas 2. 2. qu. 57. art. 3. Alij verò dicunt, Vl-

pianum velle, ius naturale strictissimè sumptum,

seu legem naturalem esse, quæ respicit id, quod est

commune homini cum brutis; ius verò gentium

strissimè sumptum, esse quod respicit ea, quæ sunt

propria hominis: ius verò gentium propriè sum-<-P>@@

<-P>ptum, pro constitutione scilicet, quæ à toto gene-

re humano, quasi ab vna ciuirate manauerit. So-

tus 1. iust. quæst. 5. art. 4. putat consistere in legi-

bus, quæ humana ratiocinatione ex primis princi-

piis deducuntur. Sed fallitur: quia hæ quoque na-

turales sunt. Ius autem gentium est positiuum: &

alioqui præcepta decalogi non erunt iuris natura-

lis, sed gentium: quod est contra ipsum Sotum 3.Ius naturæ &|gentium quid|sint.

iust. qu. 1. art. 3. ad 1. Ius igitur naturæ est, quod si-

ne vlla positiua constitutione obligat: ius autem

gentium, quod humana constitutione obligat, vt

& ciuile: quod & gentium sub legitimo à natura-

li distincto comprehendit Arist 5. ethi. cap. 7.

  Vnde rectè Isidorus 5. ethym. cap. 4. dixit, ius

naturæ esse, quod instinctu naturæ, non constitutione ali-

qua habeatur. Et Paul. l. ius pluribus ff. de iust. & iu.

quod semper æquum, ac bonum est. Subiungit autem,

ciuile esse quod omnibus, aut pluribus, in quacumque ci-

uitate vtile est: vbi aliqui putant, ciuile sumptum

fuisse latè, vt ius gẽtium complectitur: ego autem

puto, pressè sumptum, vt l. omnes populi. ff. de iu-

stitia & iur.

  Falsò igitur Conanus suprà, ius gentium sub

naturali comprehendit: qui etiam illo ca. 6. nu. 10.

falsò dixit: Natura illa prima, & simplex, nec legiti-Ab initio cer|ta nuptiæ, &|certi liberi|fuerunt.

mas nuptias viderat, nec certos liberos: sed tunc demum

cum societatibus homines cœperũt implicari. Hæc enim

verba, quæ ferè omnia ex Cicerone 1. de inuentio-

ne, eius nomine suppresso, deprompsit, apertè pu-

gnant cum verbis Christi Matth. 19. numquam le-

gistis: quia qui fecit hominem ab initio, masculum &

fœminam fecit eos, & dixit: propter hoc dimittet homo

patrem & matrem, & adhærebit vxori suæ, & erunt

duo in carne vna? quod de legitimo matrimonio

pronunciatum dicit Trid. ses. 24. in doctr. de ma-

trim. Pugnant etiam verba Conani cum illis Ge-

nes. 3. quia audisti vocem vxoris tuæ, & cap. 4. Adam

cognouit vxorem suam Euam, & peperit Caim, & in-

frà, peperit fratrem eius Abel. Ecce legitimas nu-

ptias & certos liberos: temerè ergo Conanus su-

prà cum Paulo Castro, legitimas nuptias iuri gen-

tium, & non naturali asctibit: quia ab initio

non fuerint nuptiæ legitimæ.

  Falsò etiam Ioan. Oroscius Paulũ Castrẽsem, &

alios suppressis nominibus recensens, ad l. ex hoc

iure nu. 18. & 19. ff. de iust. & iure, ius gentiumIus gentium|non fuit deca-|logo anti-|quius.

putat esse decalogo antiquius, quod de præce-

pto non furandi probat: quia dominia rerum iu-

re gentium sunt introducta, vt constat l. ex hoc

iure ff. de iust. & iure: sed contrà, quia lex naturæ

antiquior est iure gentium: præceptum autem nō

furandi, est præceptum naturę l. 1. ff. de furtis, &

idem est de alijs præceptis decalogi: ergo. Con-

firmatur, quia si ius gentium fuit antiquius deca-

logo: ergo eo vigente, & non decalogo posito, li-

citũ esset furari, occidere & c. quod est absurdum:

ergo antequam ius gentium esset, & rerum diui-

sionem introduceret, ius naturæ præcepit, vt facta

aliquando rerum diuisione, nemo furaretur: &

generatim, quoties iniustè agimus, nō solùm vio-

lamus vnũ ex 6. vltimis decalogi præceptis, teste

D. Thoma 2. 2. q. 122. a. 6. sed etiam legem natu-

ræ in illis contentam, vnde Cicero 3. de offic. nu.

10. communis vtilitatis derelictionem contra na-

turam esse probat: quia iniusta est: censet ergo

omne iniustum contra legem naturalem esse.

@@0@

@@1@106

#(IMAGE)

DISPVTATIO SEPTIMA

DE POTESTATE CONDENDI

LEGES CIVILES.

#(IMAGE)

------------------------------------------------------------

SECTIO PRIMA.

Vtrùm potestas ciuilis, & politica ad ferendas leges, &

ad alia huiusmodi licita, admittendáque inter

Christianos sit.


QVidam ex Hieronymo1

ad Titum 3. in principioNulli Princi-|pi obtemperā-|dum esse, sed|sols Deo, qui|dixerunt.

referunt, Iudam Galilæum

natione, professione au-

tem Pharisæum, docuisse,

nulli principi, vel magi-

stratui humano obtempe-

randum esse: sed soli Deo.

Cæterùm Hieronymus nō hoc dicit eum docuis-

se: sed nullum pręter Deum debere Dominum di-

ci, & nulli tributa esse reddenda: quod tamen de

alienigenis comparatione populi Israëlitici Iudas

intelligebat, vt colligitur ex ipsomet Hierony-

mo ibi, & clariùs epis. 146. & Tertulliano lib. de

pudicitia cap. 9. docentibus, fundamentum illius,

& aliorum, qui de secta Galilæorum erant, fuisse

id Deut. 6. num. 13. non erit vectigal pendens ex filijs

Israël. Quod tamen nunc in nulla editione extat,

si credimus Lorino Act. 5. nu. 37. vbi huius Iudę, &

seditionis ab eo excitatæ mentio fit, quis autem

iste Iudas fuerit, vide apud Lorinũ ibi, & Ioseph.Iudas Gali-|læus auctor se|ctæ Galilæorũ|quis fuerit.

18. Antiquit. cap. 1. & seq. & lib. 7. de bello Iudaico

cap. 28. & 29. Ait autem Hieronymus ad Titum 3.

Quoniam adhuc ex hac Galilæorum secta multi erant,

dixisse eo loco Paulum, admone illos principibus, &

potestatibus subditos esse, & Rom. 13. omnis anima po-

testatibus sublimioribus, &c. Ideò etiam Christum

priùs interrogatum fuisse, an liceret censum dari Cæ-

sari, Matth. 22. Clemens etiam 3. Stromatum, ait,

Iudæum quemdam, etiam tempore Christi, voluisse illũ

errorem suadere: quem ab aliis deinde pseudo- Aposto-

lis fuisse receptum, colligunt aliqui ex Paulo monente,

ne libertatem spiritus in libertatem carnis transfera-

mus. Et Petr. epist. 2. cap. 2. dixisse, de his videtur

reseruatos fuisse in iudicium cruciandos, quòd domina-

tionem spernerent. Alium errorem refert Cardinalis

Bellarminus tom. 1. lib. 3. de laicis cap. 2. Anabapti-

starum & Trinitariorum, qui hoc tempore tenue-

runt, non licere Christianis gerere magistratus,

nec debere esse vllo modo inter Christianos præ-

toria, tribunalia, iudicia, ius gladij, &c. Ministri

qui in Transyluania trinitatem, incarnationẽ, &

baptismum paruulorum negauerunt, ediderunt

anno 1568. Albę Iuliæ, Antitheses Christi veri, &

falsi: quarum septima est, Christum falsum habere

in sua Ecclesia Reges, Principes, Magistratus, gla-

dios: Christum verum nihil tale in sua Ecclesia

pati posse.

  Pro vtroque errore argumentor 1. ex Matth. 17.<-P>@@

<-P>Reges gentium à quibus accipiunt tributa? & respon-

dente Petro, ab alienis, intulit Christus, Ergo liberi

sunt filij: vbi Hieronymus: ille, inquit, pro nobis cru-

cem sustinuit & tributa reddidit, nos pro illius honore

tributa non reddimus, & quasi filij regis à vectigalibus

immunes sumus: item Lucæ 22. Reges gentium domi-

nantur eorum: non sic erit inter vos. Rom. 13. nemini

quicquam debeatis, nisi, vt inuicem diligatis. 1. Cor. 7.

pretio empti estis, nolite fieri serui hominum 2. Cor. 8.

vnus Dominus Iesus Christus. Ephes. 4. vnus Domi-

nus, vna fides, vnum baptisma, vnus Deus, &c. & in

Symbolo Niceno & Constantinopolitano, & in

vnum Dominum, &c. & Genes. 1. non dicitur, facia-

mus hominem ad imaginem, &c. vt pręsit hominibus,

sed, vt præsit omnibus volatilibus, &c. nec dominami-

ni hominibus, sed piscibus maris, &c. quod expen-Primi iusti|pastorum pe-|cudum, non re|ges populorũ|fuerunt.

dens August. 9. ciuit. cap. 15. ait, rationabilem ani-

mum factum ad imaginem suam, noluit Deus nisi irra-

tionabilibus dominari: inde primi iusti pastores magis

pecorum, quàm reges hominum constituti sunt: & Greg.

21. moral. cap. 11. & 2. part. pastoralis cap. 6. ex pec-

cato processisse putat, quòd homines hominibus

dominarẽtur: ergo videtur id esse malum, & con-

tra ordinem naturæ, quæ homines fecit liberos,

non solùm à potestate despotica; sed etiam politi-

ca: imò subiectio œconomica, qua mulier subiici-

tur viro, ex peccato orta est: Genes. 3. sub viri pote-

state eris, nedum politica, & ciuilis: vnde non est à

Deo introducta: sed ab hominibus tyrānicè vsur-Cain primus|qui inchoauit|regnũ, & post|diluuium Nẽ-|brot.

pata. Primus qui condidit ciuitatem, & inchoauit

regnum politicum, fuit Cain, vt ex Genes. 4. dedu-