Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv
Yüklə 18,48 Mb.
|
|
datur, & quamuis daretur, non noceret reis, quia iudices communiter sequuntur opinionem asse- rentem actus internos puniri non posse. Ideò vt vim habeant rationes illæ, aliquid addendum est, quod & D. Thomas, & Durādus, aliiq́ue auctores secundæ sententiæ apertè in sinuant: nempe homi- nes habere facultatem valdè limitatam ferendi le- ges, & obligandi per illas, vnde communiter non possunt præcipere ea, quæ sint valde difficilia, nec obligare cum periculo vitæ, nec leges imponere, nisi necessarias, vel satis vtiles Reip. leges autem de actibus internis per se sumptis nō sunt neces- sariæ, nec essent simpliciter vtiles Reip. sed noxiæ. Ergo non possunt tales leges imponere. Minor probatur, quia omnes actus, quos expediret bono communi esse præceptos, vel prohibitos, sunt præcepti, vel prohibiti iure naturæ, vel simpliciter procedente, vel ex suppositione alicuius institu- tionis diuinæ, & supernaturalis: vt patet de amo-<-P>@@ <-P>re, contritione, odio, inuidia, ira, &c. Aut certè si aliqui tales non sunt præcepti, nec prohibiti iure naturali, satis erit præcipi, vel prohiberi indirectè: vt præcipiendo adesse Sacro, prohibetur nolitio audiendi Sacrum: & satisfaciendi tali præcepto, per auditionem alicuius Sacri, & præcipiendo ie- iunium, prohibetur nolitio satisfaciendi pręcepto per ieiunium, & multò magis nolitio ieiunandi: ergo leges humanę directæ de actibus internis nō sunt necessariæ, nec si ferrentur, essent vtiles; imò essent noxiæ, quia cùm homines propter peccata interna, ex defectu probationis puniri nō possint, facilè leges violarent, & contemnerent. Nam communiter homines ad custodiam le- gum humanarum magis timore pœnarum tem- poralium, quam amore, aut æternarum pœnarum timore ducunturiuxta id:
Vnde Isidorus 1. etymolog. cap. 19. vim puniendi tribuens legi rationem reddit: quia præmio, & pœna vita moderatur humana: & refertur cap. omnis autem d. 4. Adiungit Vazquez rationem, lex est Imperium superioris, cui conformari subditi tenentur iuxta modũ suum: cùm ergo proprium sit hominum inter crea- turas rationales esse corporeos, in corporeis, & ex- ternis debent conformari cum suis superioribus, per se loquendo, non in internis, in quibus com- municant cum Angelis: ergo in internis non te- nentur homines hominibus obedire, quando di- rectè & per se præcipiuntur, vel prohibentur. Confirmatur, nam mensura debet esse homo- genea mensurato 10. Met. cap. 3. lex autẽ est men- sura & regula humanarum actionum, vt testatur Basilius, in id Isa. 1. Audite sermonem Domini Prin-
lex humana sit visibilis, & externa, solùm metitur actiones externas. Confirmatur etiam ex Arist. 10. eth. cap. 9. dicente, pars ciuilis est ipsa ferendarum legum facultas. Sed ciuilis potestas est externa, & ad communitatem externam regẽdam ordinatur: ergo non debet ad internas actiones directè se ex- tendere: sicut nec potestas Domini in seruum ad eius actiones internas producitur, teste Seneca 3. de benefic. cap. 10. apud D. Tho. 2. 2. qu. 104. art. 5. errat, si quis existimat seruitutem in totum homi- nem descẽdere: Pars enim melior excepta est, cor- pora obnoxia sunt, & ascripta dominis, mens qui- dem est sui iuris. Vide Caietanum & Valẽtiam in hunc locum D. Thomæ: vbi Valẽtia addit potuis- se Deum conferre directam potestatem in actus internos conferre: sed non contulisse, nisi aliam alterius rationis, quæ directè solùm respicit actus externos: si in internos potestatem contulisset, il- lam agnoscerent, & extollerent Sancti: quod fal- sum est. Quartò probatur, quia Resp. ciuilis, & Eccle- siastica est visibilis, seu sensibilis, neque habet po- testatem in nostras animas, nisi vt coniunctas cor- poribus: ergo nec habet per se potestatem in actus purè internos, & spirituales, sed indirectè, quate- nus coniunguntur actibus externis, quibus red- duntur sensibiles. Quintò, quia tam liberum fecit Deus cor hu- manum, vt per se eius cogitationes, & affectus nulla creatura cognoscere valeat, sed solus Deus 1. Cor. 4. & alibi sæpe. Itẽ, vt nulla creatura possit<-P> @@0@ @@1@ nil ergo mirum, si etiam dicamus per se esse libe- rum ab omni hamana lege, ita vt nulli legi huma- næ disponenti directè de actibus internis subii- ciatur. Sextò, homo homini non potest obligari ex promissione, vel voluntate purè interna, nec acti- bus merè internis possunt fieri inter homines do- nationes, transactiones, contractus, electiones, & similia, nec legislator actu purè interno potest subditum obligare: ergo similiter non potest dire- ctè illum obligare ad actum purè internum, neq; ad eius omissionem, neque pro internis punire. Septimò, patet ex ipso iure humano. Nam in l. cogitationis 18. ff. de pœnis dicitur cogitationis pœ-
terminos cogitationis sistatur. Nam si aliquo mo- do prodeat in exteriorem actum, conando illum efficere, licet illum non efficiat, sed tantùm ten- tet, puniri poterit. Quomodo in iure aliquando dicitur aliquis puniri, quia cogitauit scilicet exte- rius inchoando, vel per cōsilium, vel per aliquam actionem, quæ casu non habuit effectum, vt in l. quisquis C. ad legem Iuliam maiestatis, & l. is qui cum telo ff. ad l. Corneliam de sicariis: quibus lo- cis alia iura notantur. Vide etiam l. si quis 5. C. de Episcop. & cleri. quam cum aliis refert Gratianus cap. si quis de pœnit. d. 1. Ratio est, quia tunc actus est exterior, licet non consummatus: ergo prohi- beri, & puniri poterit lege humana, vel leuiori pœna, vel aliquando etiam ordinaria, iuxta mate- riæ grauitatem. Secus actus interni, qui sunt per se occulti. Vide cap. tua nos, & cap. sicut tuis de si- monia dicitur, Ecclesia non iudicat de occultis: & ca. erubescant d. 32. Deus secretorum cognitor, & iudex est. Idem cap. si quando 15. qu. 6. cap. consuluisti 2. qu. 5. cap. si omnia 6. qu. 1. cap. Christiana 32. qu. 5. & c. cogitationis de pœnit. d. 1. dicitur cogitationis
tita 7. vnde est axioma iuris, non habent latentia pec- cata vindictam, cap. Christiana, 32. q. 5. l. confratrẽ. C. de iis, qui vt indigni. Fauet Paulus 1. Cor. 4. No- lite ante tempus iudicare quousque veniat Dominus, qui & illuminabit abscondita tenebrarum, & manife- stabit consilia cordium, & tunc laus erit vnicuique à Deo, vbi significatur iudicium omne de internis actibus esse proprium Dei, quia homines vident ea quæ parent: Deus autem intuetur, Cor. 1. Reg. 16. vers. 7. Confirmatur ex Augustino l. de lib. arbitr. c. 5. approbante, quod Euodius dixit, legem huma-
cata externa. Et Azor supra ait, Nec est quod Al- bertinus dicat, canonici iuris interpretes in hac quæstio- ne cum Theologis pugnare: nā reuerà solùm docere vidẽtur. Gloss. Clem. 1. de hæret. verbo, eo ipso, & ibi Cardinalis, Imola, & cæteri, hæreticum exte- riorem etiam omninò occultum excommunica- tionem incurrere, quod idem Theologi tradide- runt, non autem hæreticum interiorem. Nam Cardinalis Clem. de vsur. qu. 3. post Matth. apertè docet, voluntatem, si ad opus non peruenit, ab Ecclesia non puniri. Idem ait in clem. 1. de pœnis qu. 3. & Hostien. cap. mulieres de sent. excom. Al- beric. par. 2. statutorum qu. 168. Salicetus l. is qui cum telo. C. de sicariis ex Baldo l. si quis non di- cam rapere C. de Episc. & cler. Pro declaratione autem huius rei, & solutio-<-P>@@ <-P>nibus argumentorum quidam notant, legem hu- manā, posse prohibere actus interiores, qui con- iuncti sunt cum exterioribus, & eos moraliter af- ficiunt, modificant, seu informant, corrumpunt, & deprauant, vt ita ostendant, qua ratione excom- municatio ferri potuit in inquisitores, qui odio, vel amore, vel spe aliqua lucri contra hæreticos non processerunt: & vt defendant præceptum at- tentionis in horis canonicis, ita docent Caiet. in summa, verbo excommu. cap. 3. & verb. hora §. 3. Sotus 10. iust. qu. 5. art. 5. Azor supra inter certa & comperta hoc numerans, Sayrus, & Valentia, & Siluester suprà. Vazquez autem hîc disput. 160. cap. 3. vt horum doctrinam falsam ostendat, notat, actum interio- rem dupliciter posse comparari cum exteriori, primum vt est solùm voluntas quædā efficax fa- ciendi aliquid exteriùs, quod lege humana præce- ptum est: & hoc modo nullus dubitat, actus inte- riores lege humana prohiberi, ita vt solùm pro- positum faciendi quod lege humana interdictum est, peccatum sit contra illam, non quia lex per se & directè prohibeat talem volũtatem: illam enim per se nec prohibere potest, nec punire. Sed quia ex opere externo prohibito deriuatur malitia in illum, ideò enim voluntas hęc mala est, quia opus cuius est causa efficax, malum est, & prohibitio, quæ per se fertur in opus externum, secundariò fertur in eius voluntatem efficacem. Verùm quia affectus simplicis delectationis non est causa ope- ris externi, ac proinde ab externo deriuatur in il- lam malitia, sed ipsa delectatio secundum se con- siderari debet, an sit contra rationem: ideo talis af- fectus hac lege, nec secundariò prohiberi potest. Deinde comparantur affectus quidam interiores, qui coniunguntur externis operibus, non vt per se causæ illorum, sed sicut circumstantiæ, & causæ accidentariæ. Talis est voluntas finis, vt in exem- plo illo Monachi, qui intentione accusandi supe- riorem, sine licentia se contulit in curiam regiam. Eodem modo se habet affectus odij, aut amoris in inquisitore cum voluntate non inquirendi contra hæreticos: & attentio in recitandis horis Canoni- cis cum ipsa recitatione: nam omnes hæ operatio- nes, vel omissiones exteriores ex se solùm postu- lant simplicem voluntatem, vt causam per se: ac- cidit autem, vt voluntas omittendi vel faciendi, sit cum odio, vel amore, cum tali intentione vo- luntatis, vel attentione intellectus. De his igitur actibus internis ait Vazquez nec secundum se, nec vt afficiunt, vel informant accidentariè ex- ternos actus, non posse ab Ecclesia prohiberi, nec puniri, nisi aliquo externo signo manifestati fue- rint, quia nec vt informant actus externos, cadũt sub iudicio, seu cognitione Ecclesię, nec per solos ipsos actus externos, quos afficiunt, sufficienter manifestantur. Nam ire monachum ad curiam re- giam sine licentia superioris, commune est inten- tione accusandi superiorem, & aliis intẽtionibus. Recitatio similiter fieri potest cum attentione, & sine illa. Vt ergo hi affectus subdantur legi huma- næ, debẽt aliquo alio signo manifestari, & vt sic, possunt prohiberi, & puniri, quod est prohibere & punire ipsum opus, non tamen sine manifesta- tione vera talium affectuum: vt in solutionibus argumentorum explicabitur. Ita tenent Castro 2. de iusta hæret. pun. c. 18. & Simancas de instit. Catho. tit. 42. nu. 11. imò Azor,<-P> @@0@ @@1@ se illos affectus prohiberi, nec puniri etiam excō- municatione, nisi peculiari aliquo signo externo sint manifesti. Tota hæc doctrina Vazquez proba- bilis est, & quòd attinet ad delectationes, non contrahere malitiam ex obiectis prohibitis iure positiuo, latè docuimus tract. de peccatis, & de hoc casu non differunt Caietanus, Sotus, & alij paulò ante hanc Vazquez doctrinam relati, quo- rum sententia, quomodo defendi possit dicam in solutionibus argumentorum. Addit Vazquez duo alia; primum est affectum illum, qui per accidens adiungitur actui externo, prohiberi secundariò posse per legem humanam, quatenus est causa efficax alterius actus mali, vt prohibendo accusationem superioris in curia re- gia, prohibetur intentio accusandi ipsum in tali curia, non tamen posse prohiberi, aut puniri, vt afficit actum externum, cuius est causa per acci- dens, nec ipse actus externus, verbi gratia, profe- ctio in curiam, vt informatur tali affectu, sed tan- tùm, vt indicatur aliquo sufficienti indicio, sed op- positum huius vltimæ partis in solutione 1. ar- gumenti constabit esse probabilius. Secundum est, affectum efficacem, qui est per se causa operis externi, prohiberi quidem per ac- cidens, & secundariè, vt suprà explicatum est: ta- men non posse infligi pœnam propter illum, nisi prodeat in opus; quia sicut nulla humana potestas potest sentẽtiam ferre de tali proposito, nec pro- pter illud pœnam infligere, sic etiam nec lex po- test imponere pœnam ipso facto; eiusdem enim potestatis est per sententiam infligere pœnam, & per legem, nulla autem sententia ferri potest con- tra peccata cordis, etiam si sint proposita efficacia circa opus. Hoc dictum verum est. His suppositis ad primum & sextũ, quod eamdẽ continet difficuliatem, possumus respondere cum Vazquez illa d 160. c. 5. ad 6. Monachum Benedi- ctinum, qui sine licentia sui Superioris se con- fert ad curiam regiam, animo illum accusandi, nō esse excommunicatũ, nisi aliquo exteriori opere talem animum indicet ob rationes dictas. Fortè etiam tempore illius clemẽtinæ propter nimiam, & frequentem fratrum consuetudinem eundi in curiam regis hoc animo, illud opus per se solùm erat sufficiens indicium talis animi, & ita posset absque alio signo sententia excommunicationis ab eis incurri; quo forsan pacto intelligitur Na- uarrus cap. cogitationis nu. 8. de pœnit. d. 1. vbi ait talem Monachum excommunicari propter malam profectionem in curiam, qui est effectus externus, comitans, & prodens vitiosam intentio- nem accusandi Prælatum. Nunc tamen, cessante tali præsumptione opus est, vt alio signo indice- tur: alioqui pœna illa locum non habebit. Eodem modo philosophatur Vazquez, de excommuni- catione lata contra inquisitores: nec enim talis excommunicatio ipsos comprehendit, si odium, vel amor, vel spes lucri sit omninò occulta, & nul- lo signo, aut opere externo manifestata, vel indi- cata. Quocircà in illa clem. non excommunica- tur, qui odio, vel amore, vel gratitudine simplici- ter omiserit inquirere: sed is, qui obtentu amoris, odij, &c. Hoc est, prætextu aliquo non inquirit: prætextus autem est, quando aliquo signo talis animus iudicatur, quare si talis affectus omninò maneret secretus, nullam excommunicationem<-P>@@ <-P>incurrerent inquisitores, in opinione Vazquez, & nostra, secus secundum Caietanum, Sotum, & Sil- uestrum locis citatis ante solutionem huius argu- menti.
Sed obserua, in his euentibus non puniri pro- priè malum animum affectum, & intentionem: cùm sint merè interna, nec eius manifestationem in opinione Vazquez: quia manifestare malā in- tentionem, seu voluntatem accusandi superiorem, vel quid aliud malum faciendi, non est mala, sed indifferens de se. Sed opus ipsum malum, nempe ire ad curiam, sine licentia, vel omittere sine cau- sa sufficienti debitam inquisitionem: punitur ta- men tale opus cum hac conditione, quod habeat malum animum adiunctum, & exterius significa- tum, sicut quādo homicidium factum à proiiciẽte sagittam, qui iam animum reuocauit, quādo alter moritur, non punitur secundum se; cùm non sit peccatum, sed punitur proiectio illa sagittæ, cum hac tamen conditione, quod effectum intulerit. Posset dici secundò, & meliùs, etiam si malus ille animus omninò sit secretus, prædictos delin- quentes pœnam incurrere, quia non est imposita pro malo animo, vel eius manifestatione: sed pro actione, vel omissione externa in se prohibita, & mala, cùm hac tamen conditione, quod habeat il- lum prauum animum adiunctum: & hic modus dicendi est securior, tum quia videtur communis opinio, quod in eo euentu incurratur pœna: quā- uis falsò dicatur tunc puniri; vel prohiberi actum internum: tum quia certum est, Ecclesiam posse excommunicare pro praua omissione, vel actione digna tali pœna, ponendo pro conditione quod habeat adiunctum illum prauum affectum, siue explicetur exteriùs siue non: ergo cum nullā po- nat limitationem de expressione affectus, non est censenda necessaria: sed nota, Suarez 3. par. tom. 5. disp. 4. sect. 2. nu. 18. & sequentibus, docere; primò, quando actus exterior non est malus, nec absolutè prohibitus, non posse Ecclesiam prohibere, ne ex praua intentione fiat, & consequenter, nec posse censuram ferre in eum, qui praua intentione ta- lem actũ effecerit: in quo sensu, sine dubio putat, locutum fuisse Nauarrum cap. mandato, de simo- nia nu. 20. dum dixit, Ecclesiam non posse excom- municationem, vel aliam censuram imponere pro aliquo actu, qui solum sit malus ex praua inten- tione, & affectu accidentario, & extrinseco. Quo fit, quòd male Nauarrus tribuit Almaino tract. de potest. Eccles. cap. 3. cùm solùm dicat, hæreticũ non esse excommunicatum, donec suam hæresim manifestet. Idem probat Nauarrus ex d. cap. man- dato, in quo Pontifex declarat, Simoniacos men- tales, seu ex solo affectu, sine facto externo reci- pientes, vel dantes spirituale pro temporali, non esse excommunicatos, nec incurrere aliàs pœna iuris. Et significare videtur Pontifex, non posse ab Ecclesia tale peccatum puniri, cum ait, In quo ca- su delinquẽtibus sufficit, per solam pœnitentiam suo sa- tisfacere creatori. Quod expressiùs significatur cap. tua nos eod. tit. vbi dantes, & accipientes tali in- tentione, dicuntur culpabiles apud strictum Iudi- cem, qui scrutator est cordium, nō verò apud Ec- clesiam, vt clarè ibidem supponitur, dum dicitur,
Idem probat Suarez, quia tam occultum est per se, hunc actum externum manare ab illa inten- tione, quàm ipsa intentio; sed ipsa intentio, quia<-P> @@0@ @@1@ aut pœnis Ecclesiæ: ergo neque actus externus, vt subest tali intensioni. Confirmatur, nam hîc actus externus in foro Ecclesiæ est bonus, vel præsumi- tur bonus, etiamsi ab operante ex praua intentio- ne fiat: ergo non potest Ecclesia illum punire, nec prohibere, præcisè, vt subest illi intentioni; sed ad summũ poterit declarare, & proponere, esse ma- lum, vt ea intentione fit. Antecedens probatur, quia hic actus vel est bo- nus ex obiecto, vel indifferens, & in eo nullæ cer- nuntur malæ circumstantiæ: ergo debet presumi bonus: qui enim malus non probatur, bonus præsumi-
si iudex reuerà seruet iustitiam cum reo, licet ex odio illi imponar pœnam iuris etiam rigorosam, non incurrere censuras latas in eos, qui ex odio, vel alio prauo affectu procedunt. Quod probat ex illa Clem. 1. §. verum, de hæret. ibi Graue est quo- que & damnatione dignissimum, malitiosè in fontibus eandem imponere prauitatem, & infrà. Quod malitio- sè aut fraudulenter tantam labem, aut quod ipsos in executione officij inquisitionis impediat, falsò alicui non imponat. Item, Quod si odij, gratiæ, vel amoris, lucri aut Yüklə 18,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|