İsa Musayev, Mətləb Əlizadə

7.3. Lokal şəbəkə topologiyası 
Lokal şəbəkə topologiyası dedikdə, şəbəkə düyünlərinin birləşdirilməsinin həndəsi 
forması nəzərdə tutulur. Ulduzşəkilli, dairəvi və şin topologiyaları geniş yayılmışdır.
Ulduzşəkilli topologiyada düyünlərdən biri mərkəz olur. Mərkəzi kompüter bütün işçi 
stansiyalarla birbaşa əlaqələndirilir. Bu topologiyada konflikt yaranmır, lakin kabel sərfi 
artır. Məhsuldarlıği yüksək olsa da, şəbəkənin etibarlılığı mərkəzi kompüterin etibarlılığı 
qədərdir. İcazəsiz müdaxilədən qorunmaq asandır.
Dairəvi topologiyada işçi stansiyalar bir-biri ilə ardıcıl qoşulur. Kompüter bir şəbəkə 
adapteri ilə informasiyanı qəbul edir, digər adapterlə ötürür. Bu halda məlumat dairə üzrə 
hərəkət edir. Ötürmə asanlaşır. Ötürmə müddəti dairədəki kompüterlərin sayından asılıdır. 
Dairəvi qoşulmuş kompüterlərdən hər hansı biri imtina etdikdə şəbəkə imtina edir. Lakin 
bu topologiyada şəbəkəyə istənilən sayda kompüter qoşmaq mümkündür. Çünki faktiki 
olaraq şəbəkə hər dəfə yalnız iki kompüter arasındakı məsafə ilə bağlı olur.
Şin topologiyasında bütün işçi stensiyalar bir rabitə kanalına qoşulur. Bu halda 
kanaldan istifadə üçün növbə yaradılır. Ünvan ötürülən paketdə göstərilir. Konflikti aradan 
qaldırmaq üçün şin arbitrajı metodundan istifadə edilir. Adətən müxtəlif kompüterlər üçün 
kanal müxtəlif tezliklə işləyir. 
Praktikada ağacşəkilli topologiyadan geniş istifadə edilir. Bu, adı çəkilən 
topologiyaların kombinasiyasından yaradılır.
 
7.3.1. Lokal şəbəkələrin fəaliyyət texnologiyası 
Lokal şəbəkələrdə düyünlərin qarşılıqlı fəaliyyətinin təşkili zamanı əsas rolu rabitə 
kanalına müraciət metodu oynayır. Kompüterlərin kabel birləşmələrinin 3 növü tətbiq 
edilir: 1) Token Ring (marker dairəsi), 2) Arcnet, 3) Ethernet. 
Tokrn Ring texnologiyası İBM kompaniyası tərəfindən işlənib hazırlanmışdır. Bu 
texnologiyada dairəvi hərəkət edən marker məlumat ötürmək istəyən düyün tərəfindən 

---

173 
dayandırılır. Məlumat ötürən düyün ünvandan ötürmənin bitməsi barədə təsdiq alan kimi 
marker azad edilir və marker, onu gözləyən düyünlər növbəsindəki ilk düyünə keçir. 
Arcnet (Attached Resource Computer Network) texnologiyası 1977-ci ildə Datapoints 
korporasiyası tərəfindən işlənib hazırlanmış sadə, ucuz, etibarlı və çevik lokal şəbəkə 
arxitekturasıdır. Bu texnologiyada kompüterlərdən biri xüsusi marker yaradır və ardıcıl 
olaraq bir kompüterdən digərinə ötürür. Əgər hər hansı stansiya məlumat ötürmək 
istəyirsə, həmin markeri gözləyir, marker alan kimi ötürəcəyi məlumata ünvan informa-
siyasını qoşub markerlə birlikdə ötürür. Arcnet texnologiyası istənilən topologiyada 
istifadə edilə bilir. 
Ethernet texnologiyası şəbəkə düyünlərinin ümumi şinə paralel qoşulması şəraitində 
işləyir. Marker azad olan kimi şəbəkənin növbəti ötürməyə hazır olduğunu xəbər verir. Bu 
texnologiyanı 1970-ci illərin sonunda Xerox Corporation kompaniyası təklif etmişdir.