Işİd ve el nusra teröR ÖRGÜtleriNİn uluslararasi güvenlik ve sosyoloji perspektiFİnden karşilaştirilmasi

IŞİD VE EL NUSRA TERÖR ÖRGÜTLERİNİN ULUSLARARASI GÜVENLİK VE SOSYOLOJİ PERSPEKTİFİNDEN KARŞILAŞTIRILMASI

Öğr. Gör. İsmail YAŞAR^*, Öğr. Gör. Sezgin ERDEM^**, Arş. Gör. Zafer UZUN^***

Özet

2011 Mart Ayından itibaren başlayan Suriye’deki olayların iç savaş halini almasından sonra oluşan otorite boşluğuyla beraber bölgede öne çıkan iki önemli terör örgütü El Nusra ve IŞİD olmuştur. Dünyanın her tarafından katılımın olduğu bu iki terör örgütü aynı ideolojik kökene sahiptir. İlk başta El Kaide küresel yapılanmasının altında olan iki örgüt, sonrasında farklı yollar izleyerek ayrışmıştır. El Nusra ve IŞİD’in organizasyonel anlamdaki yapısı ve temel hedefleri benzer olmasına rağmen eleman temininde ve belirledikleri hedeflere ulaşmada kullandıkları yollar farklıdır. Bu farklılığın sebepleri, uluslararası ilişkiler/güvenlik ve sosyoloji perspektifinden bakıldığında değişiklik arz etmektedir. Ancak bu değişiklikleri her iki disiplinin bakış açısından yararlanarak bütüncül bir şekilde ele almak önemlidir. Yapılan çalışma, bu eksikliği göz önünde bulundurarak, Türkçe literatüre katkı yapmayı amaçlamıştır. Çalışmada, El Nusra ve IŞİD terör örgütünün yapısı ve hedefleri kısaca tanıtıldıktan sonra iki örgütün ortak yönleri ve farklılıkları ele alınmıştır. Ardından sosyolojik bir değerlendirme ile birlikte bir sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonunda aynı mezhepsel/ideolojik kökene sahip olan iki örgütün, aynı hedefe farklı yollardan gitmeye çalışırken kullandığı yöntemler ortaya çıkartılmıştır. Ayrıca bu örgütlerin hitap ettiği kitlelerin sosyal dokusuna nasıl dikkat ettiğinin ve bu sosyal dokuyu nasıl kullandıklarının değerlendirmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler: El Nusra, IŞİD, Suriye, Eleman Temini, Sosyolojik Perspektif

Comparing ISIS and Al-Nusra Terror Organizations Perspectives on İnternational Security and Sociology

Abstract

After events became a civil war in Syria, beginning from March 2011, there appeared an authority gap and this caused coming to the forefront of two important terror organizations; Al-Nusra and ISIS. There are participations from all around the world for these two terror organizations and these two have the same ideological origin. Firstly, they were under Al Qaida global organization but following they started to trace different ways and separated from each other. Despite having similar structures and main objectives Al-Nusra and ISIS have different member provision and different ways attaining the objective. Reasons of these differences show an alteration according to international relations/security and sociology. However, it is important to embrace these differences holistically using two disciplines. This study aims to contribute to Turkish literature by taking into consideration of this lack. After introduced Al-Nusra’s and ISIS’s structure and goals, it is discussed that these two organizations’ similarities and differences in this study. Then it is aimed to reach a result with a sociological consideration. The findings of the study revealed the methods of these two organizations which use different ways to reach the same target even they have the same sectarian / ideological origin. In addition, it is evaluated that how these two organizations pay attention to sociological background of people they address and how they use this social background.

Keywords: Al-Nusra, ISIS, Syria, Recruitment, Sociological Perspective

GİRİŞ

Ortadoğu coğrafyası tarihsel geçmişi çok eskilere dayanan birçok kültüre ev sahipliği yapmaktadır. Bu farklılıkların yanı sıra Ortadoğu birçok medeniyet için ulaşılmak ve elde tutulmak istenen bir amaç haline gelmiştir. Birçok ülke ise bu ‘kutsal’ amaçlar doğrultusunda yüzyıllardır devam eden savaşlara katılmışlardır ve bu kutsal amaçlarına ulaşmak için gerek dini gerek siyasi ideolojiler ile bu fikirlerini beslemişlerdir.

Geçmişten günümüze yaşanan bu gerilim ve çatışma iklimi son bulmamış aksine biçim ve şekil değiştirerek yeniden sahnelenmiştir. Buna bir örnek olarak 2010 yılının sonlarında Tunus’ta başlayıp sonrasında ‘Arap Baharı’ olarak isimlendirilen halk hareketleri, birçok ülkede etkili olduktan sonra 2011 yılı Mart ayında Suriye’ye sıçrayarak yayılmıştır. Suriye’de ise halkın ayaklanması ile oluşan muhalif gruplar daha da büyüyerek güçlenmiştir. Ancak sonrasında bu muhalif grupların bir araya gelememeleri ve farklı aktörlerin devreye girerek Esad’ı desteklemeleri sonrasında rejimin devrilmesini engellemiştir. Mevcut rejimi destekleyenler ve rejim muhalifleri şeklinde iki ayrı grup arasındaki mücadele çıkmaza girmiş ve sonuç olarak iç savaşa dönüşmüştür. Suriye’de başlayan iç savaş sonrasında oluşan otorite boşluğu yeni örgütlerin iktidar mücadelesine sebep olmuştur. Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) ve El Nusra (Cephesi) bu otorite boşluğundan ortaya çıkan iki önemli unsur olmuştur.

Bu iki terör örgütü, El Kaide’nin birer kolu olması ve aynı ideolojik kökten gelmesine rağmen, IŞİD bir süre sonra El Kaide’den ayrılmış ve bağımsız bir şekilde hareket etmeye başlamıştır. Bu süreç içerisinde IŞİD, 2013 yılının Nisan ayından itibaren El Nusra’nın kendi bünyesine katılmasını istemiş ancak El Nusra bunu reddetmiştir. Şubat 2014’te ise El Kaide örgütü IŞİD’i tekfir ederek kendisiyle bağının olmadığını belirtmiştir. Sonuç olarak uyguladığı yöntemler ve tutumlar nedeniyle daha da fazla radikalleşen IŞİD dünya gündemini meşgul eden ve aynı zamanda ülkeleri tehdit eden boyutlara ulaşmıştır. Bu durumun siyasal, ekonomik ve sosyolojik sonuçları ise Ortadoğu coğrafyasının her alanında derinden hissedilmeye başlanmıştır.

Şimdiye kadar IŞİD’i konu alan çalışmalarda örgütlerin tarihçesi niteliğindeki kronolojik bilgiler, El Kaide ile organik ve inorganik ilişkileri veya IŞİD’in diğer örgütlerden ayrılma süreci ile ilgili bilgiler fazlaca analiz edilmiştir. Literatürdeki çalışmalardan farklı olarak bu çalışmada söz konusu örgütleri güvenlik/uluslararası ilişkiler ve sosyoloji perspektiflerinden ayrı ayrı değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu genel amaçtan hareket ile ilk olarak iki terör örgütü çok kısa bir şekilde tanıtılarak örgütlerin yapıları ve temel hedefleri hakkında bilgi sunulmuştur. Sonrasında örgütlerin ortak noktaları ve farklılaştıkları alanlar güvenlik ve uluslararası ilişkiler açısından tartışılacaktır. Üçüncü olarak terör örgütlerine katılımda sosyolojik perspektiften bazı değerlendirmeler yapılmıştır. Son olarak iki örgütün ortak noktaları ve farkları araştırmanın amaçları bağlamında tartışılmıştır.