21
СА
ВС
АВ
Л
U
U
U
U
; U
L
=
2
30
0
Cos
U
ф
;
Ф
Л
U
U
3
;
Л
Ф
I
I
:
Uchburchaksimon ulanish
esa A fazani tugallanishi
x
bilan V fazani
boshlanishi, V fazani tugallanishi
u
bilan S fazani boshlanishi, S fazani tugallanishi
z bilan A fazani boshlanishini biriktirishdan hosil bo‘ladi.
СА
АВ
А
I
I
I
;
АВ
ВС
А
I
I
I
;
ВС
СА
С
I
I
I
;
2
30
0
Л
Ф
I
Cos
I
; Δ
Ф
Л
I
I
3
;
Ф
Л
U
U
;
15-rasm. Uch fazali sistemalarda uchburchaksimon ulanish sxemasi
va vektor diogrammalari.
Simmetrik va nosimmetrik yuklangan uch fazali sistemaning quvvati
Uch fazali zanjirlarda quvvat va uni o‘lchanishi.
Uch fazali tizimlarda quvvat barcha fazalardagi quvvatlarning yig‘indisiga
teng bo‘ladi.
С
В
А
Р
Р
Р
Р
kVt.
Simmetrik yuklamali zanjirda aktiv quvvat.
Cos
I
U
Р
Р
Ф
Ф
ф
3
3
Nosimmetrik yuklamali zanjirda aktiv quvvat.
С
В
А
Р
Р
Р
Р
Reaktiv quvvat esa quyidagicha
aniqlanadi
Sin
I
U
Q
Ф
Ф
3
U holatda to‘la quvvat quyidagicha aniqlanadi.
2
2
Q
P
S
Uch fazali tizimlarda quvvat barcha fazalardagi quvvatlarning yig‘indisiga
teng bo‘ladi.
С
В
А
Р
Р
Р
Р
kVt.
Uch fazali tizimni aktiv quvvati (kVt)
P
A
=I
A
U
A
sos
A
P
B
=I
B
U
B
sos
B
P
S
=I
S
U
S
sos
S
P
N
=P
A
+P
B
+P
S
Simmetrik tizim uchun
P
N
=3Pf
Uch fazali tizimni reaktiv quvvatlari (BAP, kBAP)
Q
A
=I
A
U
A
sin
A
Q
B
=I
B
U
B
sin
B
Q
S
=I
S
U
S
sin
S
A
B
C
U
BC
U
AB
U
CA
=0
Z
CA
Z
AB
Z
BC
E
C
I
C
I
A
E
E
B
I
B
φ
φ
φ
22
Q
N
=Q
A
+Q
B
+Q
S
Simmetrik tizim uchun
Q
N
=3Q
f
Uch fazali sistemada tula kuvvat (VA, KVAR)
S
A
=I
A
U
A
S
B
=I
B
U
B
S
S
=I
S
U
S
S
N
=S
A
+S
B
+S
S
Simmetrik tizim uchun
S
N
=3S
F
16-rasm. Uch fazali sistemalarda quvvatni o‘lchash. a) simmetrik; b)
nosimmetrik rejim uchun.
Uch fazali elektr Energiya tizimi o‘ta samaradorligi yuqori bo‘lgan
Energiya tizimi tarkibini tashkil etadi. Ishlashga qulay hamda bir vaqtni o‘zida
uch fazali va bir fazali elektr Energiya iste’molchilarini ishlatish imkoniyatini
beradi.
Uch fazali zanjirlarda simmetrik va nosimmetrik ish rejimlar.
Uch fazali tizimlarda iste’molchilar yuklamasi xar bir fazalarda bir xil
bo‘lsa bu simmetrik rejim deb ataladi, fazalardagi yuklanish qiymatlarini biri
boshqasidan farq qilsa nosimmetrik ish rejimi deyiladi.
Uch fazali (sinusoidal) tok zanjirida elektr Energiyasining iste’molchilari
uch fazali manbaaga “yulduz” yoki “uchburchak” sxema bo‘yicha biriktiriladi.
3 fazali tok manbayiga iste’molchilarni qanday ulanishi ularning xar qaysi
fazalarining qarshiliklarini qanday miqdordagi
nominal kuchlanishga
mo‘ljallanganligiga bog‘-lik. Iste’molchilari “yulduz” sxemada ulanganda
Z
a
,
Z
v
, Z
s
faza qarshiliklari bosh uchlari
A, V, S
manbaadan
kelayotgan liniya
simlariga, oxirgi uchlari esa neytral nuqta
0
’ ga ulanadi. Uch fazali sistema
EYUKlarini oniy qiymatlari miqdor jixa-tidan bir-biriga teng bo‘lib, faza
jixatidan bir-biridan 120
0
ga farq qiladi. Agar liniya simlari va neytral simning
qarshiligi nolga teng bo‘lsa, sistema EYUK miqdorlari
kuchlanishga teng
bo‘ladi.
Nazorat savollar.
1.Uch fazali o‘zgaruvchan tok tizimi nima?
2.Liniya va faza kuchlanishlari qanday?
3.Kanday yuklanishda to‘rt simli uch fazali tizim ishlatiladi?
23
4.Neytral simi qanday ahamiyatga ega hisoblanadi?
5.Nosimmetrik va simmetrik rejim nima?
6. Uch fazali o‘zgaruvchan tok tizimi nima?
7. Liniya va faza kuchlanishlari qanday
8.YUlduz va uchburchaksimon ulanishda liniya toklari va
kuchlanishlari qanday?
9.Yulduz va uchburchaksimon ulanishdagi prinsipial sxema qanday?
— oʻzgartiraman) — bu pas kuchlanishni yuqori kuchlanishga yuqori kuchlanish pas
Texnikada —. energiya yoki obʼyektlarning biron bir muhim xossasi (mas., tok kuchi,
kuchlanish va boshqalar)ni oʻzgartirish uchun moʻljallangan qurilma. Elektr T.,
gidrotransformator, fototransformator, OʻYUCH (oʻta yuqori chastota) T.i
va boshqa
xillargaboʻlinadi. Elektr T. oʻzgaruvchan tok kuchlanishini oʻzgartirish (kuchaytirish yoki
pasaytirish) uchun moʻljallanadi. Uning ishi elektromagnit induksiya hodisasiga
asoslanadi. U bitta birlamchi chulgam, bitta yoki bir necha koʻp ikkilamchi chulgʻam va
asosan berk tipdagi ferromagnit oʻzak (magnit oʻtkazgich) dan iborat. Barcha chulgʻamlar
ferromagnit oʻzakka oʻraladi va birbiriga induktiv bogʻlangan boʻladi. Birlamchi chulgam
uchlari (T. kirishi) oʻzgaruvchan tok kuchlanish manbaiga, ikkilamchi chulgam (yoki
chulgʻamlar) uchlari (T. chiqishi) isteʼmolchilarga ulanadi. Elektr T.ni birinchi marta P. N.
Elektr T.ning eng keng tarqalgan turi kuch T.laridir. Ular elektr uzatish liniyalari
(EUL)ga oʻrnatiladi. Bunday T.lar elektr styalarning generatorlari
ishlab chiqargan tok
kuchlanishini 10—15 kV dan 220—750 kV gacha kuchaytirib beradi. T.larning
chulgʻamlari misdan, magnit oʻtkazgichlari sovuklayin prokatlab ishlab chiqarilgan
elektrotexnika poʻlatidan tayyorlanadi. Elektr T.ning quruq va moyli turlari bor. Quruq T.
havoda moysiz sovitiladi. Moyli T.ning magnit oʻtkazgichi va chulgʻamlari mineral moy
toʻldirilgan bakka joylashtiriladi. Moy izolyatsiya va sovituvchi vazifasini oʻtaydi.
i oʻlchash T.i, kuchlanish T.i, tok T.i, impulyeli T., radiochastotali T. kabi T.lar ham mavjud.
Oʻzgaruvchan tok tarmogʻida kuchlanishni kuchaytirish yoki pasaytirish hamda
elektr energiyani isteʼmolchilarga taqsimlash uchun moʻljallangan majmua kichik T. styasi
(podstansiyasi) deb ataladi. Unda kuch T. i, taqsimlash qurilmalari, avtomatik boshqarish
va himoya qurilmasi, qoʻshimcha inshootlar boʻladi. Yuqori quvvatli baʼzi pasaytirish T.
podstansiyalarida kuchli, lab.da uyroʻzgʻorda ixcham avtotransformatorlar ishlatilad
Dostları ilə paylaş: