Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika

2.2.O‘zgarmas tok manbaalari, qarshiliklarni ketma-ket va parallel ulash. 
O‘zgarmas tokni xosil qilishda quyidagi 4-rasmda keltirilgan manbalardan 
foydalaniladi: a) EYUK, b) galvanik elementlar, v) akkumulyatorlar batareyasi, g) 
termoelementlar, d) fotoelementlar, e) o‘zgarmas tok generatori. 
2-rasm.O‘zgarmas tok xosil qiluvchi manbalarni prinsipial sxemada 
ko‘rsatilishi. 
Elektr energiya iste’molchilariga elektr dvigatellari, isitish asboblari, yorug’lik va 
nur manbaalari kiradi. Iste’molchilarda elektr energiya boshqa tur energiyalarga
Г 
г)
г 
а)
б)
в)
д)
е)

---

9 
elektrodvigatellarda mexanik energiyaga, isitgichlarda issiklikka, nurlantirish 
kurilmalarida nurga, yorug’lik manbaalarida esa yorug’likka aylantiriladi.
Iste’molchilarni birining oxirgi uchiga ikkinchisining boshlang’ich nuqtasini 
ulab zanjirni yopilishi, 
kema-ket ulash
deyiladi.
Iste’molchilarni barchasini boshlang’ich uchlarini bir nuqtaga va oxirgi 
uchlarini boshqa nuqtaga birlashtirilishi 
parallel ulash
deyiladi. 
Elektr zanjirlarida elementlar yuqorida keltirilgan shartli belgilar asosida 
tasvirlanadi. Bunday shartli belgilardan foydalanish elektr zanjirlarini hisoblash, 
elektr zanjirining asosiy parametrlarini aniqlash va ular asosida kerakli amaliy 
sxemalarni yaratish imkonini beradi. 
Masalan, 12 V kuchlanishli akkumulyatordan foydalanib har birining ishchi 
kuchlanishi 2 V bo‘lgan svetodiodlarni yoqish uchun bizga 6 ta shunday 
svetodiod (2.2 - rasm) kerak bo‘ladi. 
3 - rasm. Svetodiodlar va akkumulyator. 
Svetodiodlarni o‘zaro ketma-ket birlashtirib, umumiy zanjir uchlarini 
akkumulyatorga kalit orqali ulab elektr zanjiri hosil qilamiz. Har bir svetodioddagi 
kuchlanish 2 V dan bo‘lib, umumiy kuchlanish 12 V bo‘ladi.