Stall, spin ve düşme !
Yukarıdaki üç olay çok sevdiğimiz uçağımızın katilidir.
Uçağımız belirli limitler dahilinde uçmak zorundadır.
Uçakların dizaynlarına göre birçok etken uçağın uçuşuna ve uçuş karakteristiğine etki eder. Ancak her uçağın dizaynına göre havada tutunma sürati vardır.
Uçağınızın sürati bu süratin altına düştüğünde uçağınız stall olur yani kanatlardaki kaldırma kuvveti uçağın ağırlığından az olduğu için uçağınız uçamaz ve düşer.
Bu arada uçağın kontrolünü de kaybedersiniz. Ancak stall sadece uçağın havada kalma süratinin altına inince mi olur ?
HAYIR. Uçakların ANGLE of ATTACK ( Bundan sonra AOA diyeceğiz) denilen bir unsuru vardır.
AOA kısaca kanadın airfoil yapısının uçak düz uçarken yeryüzü ile yaptığı açı diyebiliriz.
Açı belirli bir dereceye kadar olduğunda kanat kaldırma kuvvetine sahiptir.
Ancak AOA 'nin maksimum limiti aşıldığında uçağınızın sürati uçağın havada kalma süratinin üzerinde de olsa uçağınız stall olur.
Stall sadece uçağın süratinin düşmesi ile olan bir şey değildir.
Kabaca şöyle açıklayabiliriz.
Kanadının altından hava geçerken, hava kanadın şeklini
(airfoilini) takip ettiği noktaya kadar uçak stall olamaz.
Hava uçağın airfoil yapısını takip edemediği noktada hava akışı durur, kaldırma kuvveti ortadan kalkar ve uçak stall olup düşer.
Dolayısiyle uçak değişik süratlerde de stall olabilir.
Çoğu üretici firma uçaklarının stall süratini belirli koşullara göre açıklar.
Bunlar :
1. Düz ve aynı yükseklikte uçuş
2. Uçağın ağırlığı
3. Atmosfer şartları (deniz seviyesi 21C derece)
4. Motorun o anki takadı
5. Yardımcı kaldırma elemanlarıdır. (flaplar açık ve kapalı)
Tüm bunlar uçağın stall AOA sına ulaştığındaki süratine etki eder.
Şimdi uçağı tek başına ele alalım. Stall olunan AoA ya tam olarak ne etki eder ?
Çoğunlukla airfoil şekli ve kanat şeklidir. Siz uçağınızı yaptığınızda airfoil ve kanat şekli sabittir.
Dolayısiyle AOA da sabit olur.
Bundan sonra uçağınızın uçuş koşulları ve sizin uçağı nasıl uçurduğunuz uçağınızın stall süratini belirler.
Bir örnek verelim. 40'lık ,5 pound ağırlığında,500 inçkarelik kanat yüzeyine sahip,N-60 airfoil yapısı olan aspect ratiosu 6 olan bir trainerin stall hızı 20 milsaat civarıdır.
3 paundluk bir ağırlık eklediğinizde bu uçağın stall hızı 26 mil olur.
Çok kötü gözükmüyor.
Ancak eğer 14 mil süratle esen rüzgarda uçağı indirdiğinizde yer hızı (GS : Ground Speed, bizim gördüğümüz hız) 3 pound ağırlık yüzünden ikiye katlanacaktır.
Fakat her iki örnekte de AoA 10 derecedir.
3 poundluk ağırlığı aldığımızda uçağımızı 60 derecelik bir açı ile yatırarak döndürelim.
Stall hızı 30 mil olacaktır.
Fakat hala AoA 10 derece.
Ayrıca 5 G'lik bir kuvvetle loop atarsak stall hızı 46 mil olacaktır.
Ayrıca uçağın stall sürati tam gazda iken sahip olduğu süratin biraz altında olacaktır.
Bütün bunların göre stall olmamak için uçağınızın sürati sizin için çok önemli değildir.
Zaten sürati tahminde edemezsiniz, bunun yerine uçağınızın hareketlerini gözleyin.
Uçağın hareketi (burnu ne kadar yukarıda) size stalla ne kadar yakın veya uzak olduğunuzu söyleyecektir.
Bu arada kumandadaki diğer etki olan kumanda kolunun hareketine bakalım. (Hareket mesafesi).
Dengeli bir uçakta kolun hareket miktarı (elevatörün hareket miktarı) uçağın uçtuğu AoA yı belirler.
Eğer kötü bir stalla kolun tam geri olmadığı bir durumda giriyorsanız elevatör hareketini kısıtlamalısınız.
Çoğu trainer planı normal uçuş şartlarında stall olmadan uçabileceğiniz elevator hareket mesafesini verir.
Ancak bunun üzerindeki değerler sizin karar vereceğiniz ve uçağınızla ne yapmak istediğinize göre değişen değerlerdir.
Bütün bunların ışığında uçağınızı uçururken nez aman stall olduğunu veya stalla ne zaman yaklaştığını gözleyin.
Patern veya yarış uçaklarının dışındaki uçaklar genellikle biraz gaz vermekle ve elevatörü biraz indirmekle stalldan kurtulur.
Uçağınız nasıl stalla giriyor, girmeden önce nasıl tepki veriyor ve nasıl bu duruma düştükten sonra kurtuluyor ?
Bütün bunları gözlemleyin.
Uçağınızın düşük hızlardaki davranışlarını, performansını ve uçuş karakteristiğini gözlemleyin.
Böylece emniyetli bir pilot olursunuz.
İYİ UÇUŞLAR.
| 
