İstanbul model uçak kulüBÜ derneğİ

Kumanda Kontrol Ayarları

UÇUŞ SAHASINA GELDİĞİNİZDE KESİNLİKLE FREKANS KONTROLÜ YAPMADAN RADYONUZU AÇMAYIN. Eğer sizin frekansınızda uçan birisi varsa siz radyonuzu açtığınızda büyük ihtimalle uçan uçak sizin radyonuzdan etkilenecek ve düşecektir. Radyoların standart kontrol fonksiyonları : Gaz Kolu : Throttle, Aileron : Yatış dümeni, Elevatör : İrtifa dümeni, Rudder : Kuyruk dümeni ‘ dir. Bunlar şunları kontrol eder : Gaz kolu : Uçağın hızını ( Ttrust ) Aileron : Uçağın sağa-sola yatışı ( Rolling ) Elevatör : Uçağın alçalış ve yükselişi ( Pitch up / Pitch down ) Rudder : Uçağın sağa sola dönüşünü kontrol eder. ( Yawing ) Ancak biz dönüşleri rudder ile değil aileron ve elevatör yardımı ile yaparız. Örneğin sağa dönmek için önce uçağı aileron ile sağa yatırıp aileronu bırakırız. Daha sonra elevatöre yükseliş kumandası vererek dönüşü yaparız. Gaz kontrolü uçağın hızını kontrol eder, yani gaz kolu ileri alındıkça gaz kelebeği daha çok açılır, motor devri artar ve buna bağlı olarak uçağın hızı artar. Gaz kolu geri alınınca gaz kelebeği kapanır, motor devri azalır ve buna bağlı olarak uçağın hızı azalır. Roll ekseni uçağın burnundan kuyruğuna doğru uzanan hayali eksendir. Bu eksendeki hareketi aileronlar kontrol eder. Bir aileron yukarı hareket ettiğinde diğeri aşağı doğru hareket eder. Örneğin uçağınızı sağa yatırmak istediğinizde vericinin üzerindeki sağ kolu sağa doğru yatırırsınız. Bu kumanda sonucu uçağın sağ aileronu yukarı hareket ederek sağ kanattaki kaldırma kuvvetini azaltır, sol aileronu aşağı hareket ederek kaldırma kuvvetini arttırır. Buna bağlı olarak da sağ kanat aşağı sol kanat ise yukarı hareket eder. Sola yatışta ise bunun tersi olur. Pitch ekseni ise uçağın bir kanat ucundan diğer kanat ucuna olan hayali eksendir. Elevatör ile kontrol edilir. Uçağın burnu bu eksende aşağı yukarı hareket eder. Vericinin sağ kolunu aşağı doğru çektiğinizde kuyruktaki elevatör yukarı doğru hareket eder. Bunun sonucunda kuyruktaki kaldırma kuvveti azalır ve uçağın kuyruğu aşağı dolayısiyle burnu yukarı hareeket eder. Kolu ileri ittiğinizde ise elevatör aşağı hareket eder. Kuyruktaki kaldırma kuvveti artar, kuyruk yukarı ve burun da aşağı hareket eder. Yaw ekseni uçağın ortasındaki dikey hayali eksendir, Rudder tarafından kontrol edilir, Uçağın burnunu sağa sola hareket ettirir. Vericinin sol kolunu sağa hareket ettirdiğinizde rudder sağa hareket eder. Bunun sonucunda rudderin sağ tarafındaki kuvvet artar, kuyruk sola dğru itilir bunun sonucunda ise uçağın burnunu sağa doğru çevirir. Sola dönüşte bunun tersidir. Aynı zamanda yerde iken kuyruk tekeri veya burun tekerine kontrol ederek yerde uçağın kontrolünü sağlar. Radyo üzerindeki bu kolların bir de trim (ince ayar) düğmeleri vardır. Bunlar normalde ortada durur. Ancak uçuşa başlayınca hava şartlarına göre uçağın trimlerinde değişiklik olabilir. Bu trimler yardımı ile uçağın düz uçuşu sağlanır.

Gövde

Elevatörün sabit ve hareketli kısmıdır. Kuyruğun sağlamlığını kontrol et. Kuyruk iyice ve oynamayan bir şekilde yapıştırılmış olmalı. Ayarını kontrol et. Elevatörün sabit parçası ortalı ve gövdeye dik olmalı. Uçağın nirengi alınan herhangi bir ön orta noktaya göre elevatörün uçları eşit mesafede olmalı. Elevatörün  kontrolü. Elevatör push rodu sökülmüşken daha iyi olur.  Elevatörün menteşeleri her iki tarafa da iyi yapışmış mı ve serbestçe dönüyor mu ? Toplu iğne ile emniyetlenmiş mi ? Elevatör aşağı yukarı serbestçe istenen mesafede hareket ediyor mu ? Tipik olarak 20-30 derece. Elevatör iki parça ise her iki parçası eşit ve beraber hareket ediyor mu. ? Elevatör yekesinin kontrolü. Yeke iyice sabitlenmiş mi ? Vidaları tam sıkılmış mı ? Yerinde oynama ver mı ? Yekenin push rodun bağlandığı delikleri menteşelerle aynı hizada mı ? Rudderın sabit ve hareketli kısmı Rudderın  sağlamlığını kontrol et. Rudder yerine sağlmca yapıştırlımış mı ? Ayarını kontrol et. Rudderın sabit parçası elvatöre dik uçağın roll eksenine paralel olmalı. Rudderın  kontrolü Rudder pushrodu sökülmüşken daha iyi olur.  Rudderin menteşeleri her iki tarafa da iyi yapışmış mı ve serbestçe dönüyor mu ? Toplu iğne ile emniyetlenmiş mi ? Rudder sağa sola  serbestçe istenen mesafede hareket ediyor mu ? Tipik olarak 20-30 derece. Elevatör yekesinin kontrolü. Yeke iyice sabitlenmiş mi ? Vidaları tam sıkılmış mı ? Yerinde oynama var mı ? Yekenin pushrodun bağlandığı delikleri menteşelerle aynı hizada mı ?

Radyonun Takılması

Servoların kontrolü Servolar. Her servonun üzerinde lastik takozları ve pirinç destekleri olmalı. Hedr servo mutlaka 4 adet vide ile bağlanmış olmalı. Servo kolları. Her servo kolu mutlaka vida ile servo çıkış miline sabitlenmeli ve vidaı sıkı olmalı Kullanılmayan servo kolları kesilmeli. Servo kabloları ve fişleri. Her servo kablosu alıcının uygun soketine takılmalı ve yerine tam oturmalıdır.  Servo uzatma kabloları yerine tam oturmalı ve bir bant ile emniyetlenmeli.  Servo kabloları gergin olmamalı. Servo kabloları gövde içersine sabitlenmeli, sağa sola sallanmamalı. Alıcı. Kristal. Alıcı ve vericinin kristali aynı frekansta olmalı. Kristal yerine tam oturmuş olmalı. Alıcı yerleştirilmesi. Alıcı şok emici sünger ile kaplanmalı ve gövdeye sabitlenmeli, boşta olmamalı. Alıcı anteni Alıcı anteni hafif gevşek olmalı ve gövde boyunca ilerlemeli. Sarılarak bırakılmamalı. Alıcı gövde içersinde ya da dışında sağa sola bükülmemeli ikiye katlanmamalı mümkünse ruddera sabitlenip elevatör ya da rudderın hareket eden kısımlarına temas etmemeli. Pil (Batarya)   Pil sabitlenmesi Pil şok emici sünger ile sarılmalı ve gövde içersinde sabit olmalı. Kablosu On/Off anahtarına bağlı ucu yerine tam oturmalı ve bant ile emniyetlenmeli. Kabloları gergin olmamalı. Kablolar gövde içeni sabitlenmeli sağa sola sallanmamalı. On/Off düğmesi ( Switch) Switch sabitlemesi Switch gövde üzerine sabitlenmeli ve eksoz çıkışının olmadığı tarafta olmalı. Bağlantıları. Batarya ile bağlı olan ucu emniyetlenmeli. Kabloları gergin olmamalı  Kabloları gövde içinde sallanmamalı, sabit olmalı. Alıcıya giren ucu yerine tam oturmalı. Mümkün olduğu kadar şarj uçlu on/off switch kullanın.

Motorun Takılması

Yakıt sistemi kontrolü Yakıt tankı. Yakıt tankı mutlaka gövde içine sabitlenmeli ve titreşim sebebiyle köpürmeyi önlemek için süngere sarılmalıdır. Yakıt deposunun içindeki clunk (ağırlık) tank dibinden mutlaka 5-6 mm yukarıda olmalı serbestçe hareket etmeli. Modelin burnunu havaya  kaldırarak kontrol edebilirsiniz. Yakıt hortumları. Clunk ’ın bağlı olduğu yakıt çıkışı karbüratöre bağlı olmalı. Tazyikleme hattının bağlı olduğu uç mutlaka deponun üst seviyesinde olmalı. Üçüncü hat varsa bu yakıt boşalma ve doldurma içindir ve mutlaka kapalı olmalı. Yakıt hattı gergin olmamalı, çok az gevşek bırakılmalı ayrıca katlanmamalıdır. Yakıt filtresi Yakıt filtresi clunk ile karbüratör arasında olmalı . Filtre temiz olmalı. Motor yatağı. Bağlantı. Motor yatağı firewall ’a sıkı bağlanmalı. Çoğu motor yatağı kitinden bağlantı için ağaç vidası çıkmaktadır. Bunu yerine firewall ’a motor yatağını vida ve somunla bağlanmalı. Mümkünse blindnuts kullanılmalı.(Batar somun) Vidalarda pul ve rondela olmalı. Motor yatağı doğru thrus verecek şekilde bağlanmalı. Genellikle 1 derece aşağı 2 1/2 derece sağa bakmalı. KARBÜRATÖR: Gaz kolunu geri çekip gaz kelebeğinin tamamen kapanıp kapanmadığını kontrol edin. Eğer açık kalıyorsa kelebek durdurma vidasını gevşetip tekrar ayarlayın. Bu gaz servosunun yük altında kalmamasını hemde motoru radyodan durdurma imkanının sağlar. Gaz kolu sağa sola değmemeli. EKSOZ:  Eksozun sıkıca motora bağlandığını kontrol edin. Eksoz milinin sıkı olduğunu kontrol edin.Eksoz çıkışı sağa sola dönmemeli. PERVANE VE SPİNNER.. PERVANE: Pervane sıkıca bağlanmalı. Gerekirse emniyet somunu konmalı. Pervane motor kompresyona bindiğinde yere paralel olacak şekilde bağlanmalı. Böylece elle çalıştırmada hem kolay çalışır hem de motor havada durursa iniş sırasında pervane yere sürterek kırılmaz.  Pervanenin  balans kontrolü yapılmalı. SPİNNER:  Pervane spinnerin kenarlarına değmemeli. Bunun için delikleri büyütün. Spinnerin arka kısmı uçağın gövdesine veya cowla değmemeli. En az 3 mm boşluk olmalı. Spinner çatlak ya da balanslı olmamalı.

İniş Takımları

İniş takımlarının kontrolleri Gövde bağlantısı. Bütün bağlantı vidalarının sıkılığını kontrol edin. Burun tekerinin sağa sola rahat dönüp dönmediğini kontrol edin. Kuyruk tekeri varsa sağa sola  rahat dönüp dönmediğini kontrol edin. Hareket kontrolü. Tekerleklerin serbestçe dönüp dönmediğini kontrol edin. Tekerlek  sabitleyicilerinin (stoper)sıkılığını kontrol edin. Ayar kontrolü. Yerde düz gittiğini kontrol edin. Bunun kolay yolu modeli radyo açıkken ve kumanda vermezken elinizle ileri doğru ittirmektir. Bu durumda modelin sağa sola gidip gitmediğini kontrol edin.

Kanatların Kontrolü

Yapısal kontroller Ayar Kanatlar düz ve doğru olmalı, Çarpıklık, eğrilik olmamalı. Aileron kontrolü. Aileron pushrodları sökülmüşken yapılmalı. Aileon menteşeleri hem aileronlara hemde kanada toplu iğne ile emniyetlenmiş olmalı. Aileronlar aşağı ve yukarı rahat etmeli. (En az 20-30 derece) Ailronların yeke ve pushrod kontrolü. Ailronların yekeleri sıkı bağlanmış mı ? Tork rot takılmışsa tork rotlar aileonlara emniyetli bağlanmalı sağa sola sürtmemeli. Radyo bağlantısı. Servo yatağının kontrolü . Aileron servo veya servoları kendi orjinal bağlantı parçaları ile bağlanmış mı ? Aileron servo veya servoları dört adet vida ile bağlanmış mı ? Servo kolları. Servo kolu sabitleme vidası var mı ,sıkılanmış mı ? Kullanılmayan servo kolları kesilmiş mi ? Servo fişleri. Uzatma kablosu kullanıldıysa soketler yerine iyi oturmuş mu ? Soketler bant ile emniyete alınmış mı ? Kablolar gergin olmamalı. İniş takımları eğer kanattaysa iniş takımı kontrolü. Kanat bağlantıları Tüm vidalar yerinde ve sıkı mı ? Hareket serbestliği Tekerlekler rahat dönüyor mu ? Tekerlek sabitleyicileri sıkı mı ?

Pushrod ve Bağlantıların Kontrolü

Gövde ve kanatlar Clevislerin yekelere bağlantı kontrolleri Tüm clevis veya ball-link’lerin yekeye tam oturduğunu ve emniyetli olup olmadığını kontrol edin.  Clevisler diş açılmış pushrodlara bağlandığı noktada en az 5 mm diş üzerine sıkılmış mı ? Clevisler sıkıldığı düşler üzerinde ileri geri kaymamalı. Push rodların üzerinde clevisleri bağlamak için kelepçe kullanıldıysa kelepçenin pushrod kılıfına sürterek pushrodun hareketini kısıtlamadığını kontrol edin. Clevislerin servo bağlantıları kontrolü Tüm clevis ya da ball-linklerin yekeye tam oturduğunu ve emniyetli olup olmadığını kontro edin.  Clevisler diş açılmış pushrodlara bağlandığı noktada yeterince diş üzerine sıkılmış mı ? Clevisler sıkıldığı dişler üzerinde ileri geri kaymamalı. Push rodların üzerinde clevisleri bağlamak için kelepçe kullanıldıysa kelepçenin servo koluna sürterek pushrodun hareketini kısıtlamadığını kontrol edin. Pushrodların kontrolü Esnek pushrodlar kullanılmışsa pushrod kılıfı gövdeye sabitlenmiş mi ? Eğer ahşap pushrod kullanılmışsa cleavisle bağlantıyı sağlayan metal rot ahşap rota bağlanırken gevşemeyecek şekilde sıkı bağlanmış ve emniyetlenmiş mi ? Eğer cleavisler için bağlantı kelepçeci kullanılmışsa gövdeye sürtmediğini kontrol edin. Eğer bu kontrolleri yapmak için yekeden çıkardığınız cleavisler varsa yerine takmayı unutmayın.Şimdi bütün servo kollarını sökün ve pushrodları ileri geri hareket ettirin.Rahat ve sıkışmadan yeterince ileri geri hareket ettiğini görün.Sonra servo kollarını yerine takın ve vidalarını sıkılayın.

Radyo Ayarları

Eğer uçuş sahasında iseniz sizin frekansınızda başka birinin uçuş yapıp yapmadığından emin olun. Verici Vericinizin  frekansını kontrol edin.Alıcınızla aynı olsun.Radyonuzun frekans bayrağını takın. Tüm trimleri orta noktaya alın.Gaz kolunuda ortaya alın. Tüm dual rate sviçleri maksimum hareket konumunda olsun. Vericinizi açın.  Vericinizin batarya göstergesini kontrol edin.Dolu göstermeli. Alıcı Alıcınızın on/off svicin açın. Varsa alıcınınbatarya göstergesi dolu göstermeli. Kumanda kollarını hareket ettirerek tüm yüzeylerin ve gaz kolunun hareket ettiğini kontrol edin.Aksaklık varsa düzeltin. Alıcı on/off düğmesinin açık pozisyonda iken on durumunu gösterdiğini görün.Ayrıca sviciniz uçuş eksenine paralel takılı ise svicin on pozisyonu uçağın arkasına doğru olmalı.Eğer değilse değiştirin.Böylece kalkış için uçağınız yerde koştururken takılacak bir dal parçasının , havada svice çarpacak bir böceğin veya yaprağın veya aşınmış sviçlerin rüzgar sebebi ile kapanarak radyoyu devre dışı bırakmasını engellemiş olursunuz. Servolar. Her servonun kolu, trimler ve verici kolları nötr durumda iken  pushroda 90 derece olmalı. Nötr pozisyon.Verici kolları ve trimler nötr iken Servo kolları servonun yanında ve servoya 90 derece olmalı. Aileronlar nötr durumda olmalı.( kanat profili ile aynı eksende) Elevatör nötr olmalı. Rudder nötr olmalı Kontrol yüzeyleri hareketi Aileonların hareketi doğru yönde olmalı.Uçağın arkasından bakıldığında sağa yatış kumandası verildiğinde sağ aileron yukarı, sol ailewron aşağı hareket etmeli. Aileonları hareket mesafesi üretici firmanın kullanım kitapçığında belirttiği miktarda mı ? Elevatör hareketi doğru mu ?Uçağın arkasından bakıldığında yükseliş komutu verildiğinde yukarı hareket etmeli. Elevatörün hareket mesafesi üretici firmanın kullanım kitapçığında belirttiği miktarda mı ? Rudderin hareket yönü doğru mu ?Uçağın arkasından bakıldığında sağa kumanda verildiğinde rudder sağa dönmeli. RUdderın  hareket mesafesi üretici firmanın kullanım kitapçığında belirttiği miktarda mı ? Burun veya kuyruk tekerinin dönüş yönü doğrumu. Burun tekerinin hareket mesafesi çok fazla olmamalı.Rudderın hareketinin 1/3 veya 1/2 si olmalı. Gaz kolu. Gaz kolu ileri itildiğinde gaz kelebeği açılıyor mu ? Gaz kolu trimi tam kapalı iken gaza kolunu geri çektiğinizde gaz kelebeği tam kapalı oluyor mu ? Gaz kolunu ileri tam ittirdiğinizde gaz kelebeği tam açılıyor mu ? Gaz kolunun mesafesi fazla  geliyorsa ayarlayın.Servo üzerine yük binmesin. Gaz trimi verdikten sonra gaz kolunu geri çektiğinizde gaz kelebeği 1/8 kadar açık kalıyormu . Parazit veya karışma Vericinin tüm kollarını birbiri ile karışacak şekilde hareket ettirin. Pushrodların birbirine bu durumda sürtüp sürtmediklerini veya birbirlerini engelleyip engellemediklerini görün. Tam kontrol verdiğinizde servo da sıkışma olup olmadığını vızıldayıp vızıldamadığını kontrol edin. Bunları kontrol ettiyseniz tekrar servo vidalarının sıkılığını kontrol edin.Şimdi önce alıcınızı sonra vericinizi kapayın.

Modelin Birleştirilmesi

Kanadı bağlayın.Ancak aileron varsa iniş takımı ve flapların kablolarını bağlamayı unutmayın. Kanat yatağı Kanat yuvasına sıkıca ve tam oturmalı. Kanat plastik vidaları veya lastik bantları ile sıkıca sabitlenmeli. Kanat bağlantısı (lastik ile) Kanadı bağlamak için en az 6 tane lastik bant olmalı.İlk iki tanesi sağ ve sol olarak önden arkaya bağlanmalı.Diğerleri çapraz bağlamalı Doweller gövdeye sıkı bağlı olmalı. Dowelların dışarıda kalan kısmı lastikleri emniyetli şekilde tutacak kadar uzun olmalı. Lastik bantlar kanadı tutacak uzunluk ve sağlamlıkta olmalı. Lastik bantlar iyi durumda olmalı. Kanat bağlantısı (Naylon vida ile) Kanat gövdeye naylon vidalarla sıkı bağlanmış mı ? Kanat vidaları kanadın içinden geçerek vidaları emniyetli şekilde tutacak kadar ucun olmalı. Kanadı gövdeye tutturan dowellar sağlam ve deliklerine geçecek yeterli uzunlukta olmalı Vidalar hasarsız olmalı. Kanat ayarı Kanat gövdeyi ortalamalı. Kanat ile kuyruk birbirine paralel ve ortalı olmalı İncidence açısı uygun olmalı.Kanat yerine takılırken gövde ve kanat arasında servo kabloları sıkışmamalı.

Son Kontroller

Ağırlık merkez ( CG : Center of Gravity ). Yeri Ağırlık merkezi (CG) kontrolü yakıt tankı boşken yapılmalı. CG Üretici firmanın verdiği değerler arasında olmalı. CG noktasından kaldırdığınızda uçak hafifçe burnunu öne vermeli. Uçağın burnundan  ve kuyruğundan kaldırarak sağa sola yatıp yatmadığını kontrol edin. Yatan tarafın tersine ağırlık koyarak dengeleyin.   Eğer uçuş sahasında iseniz sizin frekansınızda uçan modelci olmadığından emin olun. Son radyo kontrolleri Önce vericiyi sonra alıcıyı açın. Karışma Tüm kumanda kontrollerini maksimum hareket ettirin.Birbirine temas olmamalı. Eğer pushrotlarda sürtme varsa servo sesini dinleyerek nerede olduğunu  bulun ve düzeltin. Mesafe kontrolü ( Motor çalışmazken) Kumandanın anteni kapalı iken uçaktan yaklaşık 30 adım kadar uzaklaşın.Kontrol yüzeyleri titrememeli ve siz kontrol verdiğinizde hareket etmeli.Bazı radyolarda anten tamamen radyo içinde kalıyorsa mesafesi düşer.Bu yüzden bu tip radyolarda anteni 5 cm kadar açarak bu kontrolü yapın. Kontrol verdiğinizde yüzeyler tam hareket etmeli Titremeler olmamalı Fail safe Radyonuzda failsafe özelliği varsa. Eğer radyo ve alıcınız PCM ise ve fail safe özelliğini ayarlamanız gerekir. Tüm stikleri tam hareket ettirin. buna falaplar ve iniş takımları dahil. Vericinizi kapatın. Tüm kontroller ayarladığınız duruma gelmeli. En önemlisi gaz kolu tam kapamalı veya rölantiye almalı. Eğer istediğiniz gibi çalışıyorsa sorun yok.Problem varsa düzeltin. Eğer radyonuz PCM değil ancak siz inline failsafe sistem kullanıyorsanız Gaz kolunu maksimum yapın. Vericiyi kapatın. Gaz kolu motoru stop durumuna getirmeli veya rölantiye almalı.

Sonuç

Eğer bütün bu kontrolleri yaptıysanız uçağınız emniyetli bir biçimde ilk uçuşa hazırdır. Şunu unutmayın. Ne kadar sık veya dikkatli kontrol yapsanız da unuttuğunuz veya gözden kaçırdığınız birşeyler olabilir. Modelciler özellikle yeni başlayanlar bir an önce modelini yapmak veya yeni model heyecanı ile bazı ufak detayları kaçırabiliyor. Bu yüzden mutlaka bir başkası da bu kontrolleri yapmalı.Unutmayın acele etmeden bu kontrolleri yapmanız hem uçağınızı hem zamanınızı hem paranızı en önemlisi insan hayatını koruyacaktır.Bu kontrolleri yapmak en fazla 1 saatiniz alacaktır.Ama karşılığı çok daha fazla olacaktır. Radyonuzu her uçuş gününden  önce şarj etmeyi unutmayın . Son olarak gece saat 3 de bitirdiğiniz modelin test uçuşunu o gün yapmayın.Mutlaka aynı akşam yeni uçağınızı tamir etmek zorunda kalacaksınız. Kazasız, kırımsız uçuşlar dileği ile.