Istanbul Üniversitesi Matbaası

Etiğe Giden Yol; 18. Yüzyılda Hekime Güven Kalmıyor

Avrupa’da hekimliğin ahlaki açıdan düzeltilmesi çabaları 18. yüzyılda başlamıştı. Batıda

17-18. yüzyıldan sonra kilisenin koyu baskısının halkın ve bilim adamlarının üzerinden kalkması ve yeni tıp okullarının açılmasından sonra bir ahlaki boşluk yaşanmıştır. Daha önceki yıllarda egemen olan ve kullanılan ahlaki değerlere uyulmaz olmuştu. 18. yüzyı­lın sonlarına gelindiğinde Avrupa’daki hekim imajı; "Kıskanç, paracı, dedikoducu, meslektaşlarını küçük düşürmeye çalışan, hastalarını bazen iyileştiren fakat çoğu zaman onları ölümlerine sebep olan , cerrahi hatalarla dolu ve kadınları her türlü hile ve düzen ile mesleğin dışında tutmaya çalışan baskın erkekler” şeklindeydi. O dönemin hekimleri bu durumu açıkça belirterek kaydetmişlerdi. 18. yüzyılda hekimler “sevilmeyen fakat ihtiyaç duyulan insanlar” dı .

18.yüzyılda Batıda hekimlerin toplumda sahip oldukları olumsuz imaj , sorumluluk sahibi hekimleri ve meslek organizasyonları düşündürmeye başlamıştı. Bu durum düzeltilmeliydi. Hekim “sevilen ve güvenilen insan” toplumun varlığının garantisi olacak , örnek alınacak hale getirilmeliydi. Bunu başarabilecek “Tıp mesleğinde uyulması gereken kurallar” konularak bunların işlemesi ile hem hastalar hem de hekimlerin fayda görmesi planlanmıştı.

İngiltere'de 1791 senesinde Dr. Thomas Percival’ dan hastanelerde ve diğer sağlık kurumlarında çalışan hekimlerin uymaları gereken ahlaki kuralları tanımlayan bir program hazırlaması istendi. Percival 1792 yılında bu kuralları hazırladı ve meslektaşlarının tartışmasına açtı. Bu kurallar 1803 senesinde 'Medical Ethics: or a Code of İnstitutes and Precepts. Adapted to the Professîonal Conduct of Physicians and Surgeons' (Tıp Etiği veya Hekim ve Cerrahların Mesleki Uygulamalarına Uyarlanmış Şekli ile Kurum ve Kuruluşların Nizamnamesi) haline geldi. Bu metin daha sonraki yıllarda hem Avrupa’da hem de Amerika Birleşik Devletleri’nde etik kurallar olarak esas alındı. 1847 yılında "Ameri­can Medical Association” Percival'ın “Tıp Etiği'ni esas alarak bir nizamname hazırladı. 1847de yürürlüğe giren bu nizamname daha sonra 1903 ve 1912’de yeniden gözden geçirilerek daha kısa ve öz hale getirildi. 1957’de yalnızca 7 maddeye indirilen nizamnamede;

• 
  Hekimlerin hastalarının haklarına saygı göstermeleri
  
• 
  Kendileri­ni sürekli yetiştirmeleri,
  
• 
  Mesleğin disiplinini kabul etmeleri,
  
• 
  ihtiyaç duyduğunda meslektaş­larına danışmaları,
  
• 
  Sır saklamaları,
  
• 
  İyi bir vatandaş olmaları,
  
• 
  Hekimliğin onurunu ön planda düşünmeleri,
  

Esas tutuluyordu. Tıp mesleğinde etik kuralların oluşmasında, örnek ve idealist hekimler ile örgütlenmiş tıp cemiyetleri büyük çaba gösterdiler. Bu kuralların başında fark edilen gerçek şu idi; Mesleğini iyi bilen hekim hastaya karşı en büyük ahlaki sorumluluğunu yerine getiriyor. Yani etik açıdan yapılması gereken en önemli ilk adım “Mesleğini iyi bilen sorumluluk sahibi hekim” olmaktı. Ancak bundan sonra diğer kurallar gündeme gelebilirdi.