Kadere iman 2 Kader Konusunda Bazı Meseleler 3

IV- Gerçek Bir Müslümanın Hayır ve Şer Karşısında Durumu

İnsan, hayatında sayısız hayır ve şer ile karşılaşır. İnsanın insanlığı da hayır ve şer karşısında takındığı tavır ile belli olur. İyi bir müslümamn bunlar karşısın­da nasıl hareket etmesi lâzım geldiğini görelim.

1) Hayra ulaşınca şükredip, şer karşısında sabret­mek: Bir müslümana yakışan şey, hâdiseleri ve varlık­ları; bu hayırdır, Allah'a lâyıktır. Bu şerdir, Ona lâyık değildir diye lüzumsuz, edeb dışı düşüncelere dalmak değildir. İyi bir müslüman gelen hayrı şükür ile karşı­lar. Hemen kaydedelim ki, nimete şükür: "çok şükür, Ya Rabb" demekten ibaret değildir. O nimetten başka­larını da istifade ettirmektir. Meselâ dil meşru yoldan kullanılır, iyi sözler söylenilir, doğru yolda kullanılırsa, dil nimetine şükredilmiş demektir. Aksi takdirde sade­ce "bin kerre şükrolsun verdiğin nimetlere" diyen, arka­sından da iyilikle kullanılmayan bir dil için asla şükür vazifesi yapılmış olamaz.

Yine bir müslüman gelen musibetlere karşı sabır ve metanet gösterir. Fakat sabır, gelen musibete boyun eğip durmak değil, ondan kurtuluş yollarını aramakla beraber, kurtulmak için Allah'a yalvarmak, musibete metanetle göğüs gerip, önüne gelene halinden şikayetçi olmamaktır. İyi bir müslümanın durumu budur.

Fakat ne kadar yazıktır ki, bazı kimseler hayır gel­diği zaman nimetin kadrini bilen ahlâklı bir insan, şer geldiği zaman da her türlü iyiliğe sırt çeviren bir terbi­yesiz durumundadır. Aşağıdaki âyetler bu durumu açıklamaktadır:

"Amma insan, ne zaman Rabbi onu imtihan edip de lütfü keremiyle muamele eder, ona ni­metler verirse: "Rabbim beni şerefli kıldı" der. Fakat ne vakit de onu deneyerek üzerine rızkını daraltırsa şimdi de: "Rabbim bana ihanet etti" der."¹⁹⁶

Hâdiseler, bu ahlâkta olan insanların cemiyette pekçok olduğunu gösteriyor. Gerçek müslümanlar bu türlü aşağılık huylardan çok uzaktırlar. Peygamberimi­zin bu mevzudaki hadîs-i şeriflerinden birini naklede­lim. Buyuruyor ki:

"Müminin işi taaccübe şayandır. Zira işinin hepsi onun için hayırlıdır. Bu meziyyet yal­nız mü’mine mahsustur. Zira o sevinirse şükreder. Bu ise onun için hayırlıdır. Başına belâ gelirse sabreder. Bu da onun için hayırlıdır.¹⁹⁷

b) Diğer din kardeşlerini hayra teşvik etmek, hayrı sevdirmek, şerden çekinmelerine çalışmak. Hayırlı olan işlerde din kardeşleriyle yardımlaşıp şer hususun­da yardım etmemek.

Bu mevzuda aşağıdaki âyet ve hadisleri görelim.

"İçinizden öyle bir cemaat bulunmalıdır ki, (onlar her­kesi) hayra çağırsınlar, iyiliği emretsinler, kötülükten vazgeçirmeye çalışsınlar."¹⁹⁸

"İyilik etmek, fenalıktan sakınmak hususunda birbirinizle yardımlaşın. Günah işlemek, haddi aşmak üzerinde yardımlaşmayın."¹⁹⁹

Rasûlullah Efendimiz şöyle buyurmuştur:

"Sizden bir kimse çirkin bir iş görürse onu eliyle de­ğiştirsin. Eğer buna gücü yetmezse diliyle tağyir etsin. Buna da gücü yetmezse kalben nefret etsin. Bu ise ima­nın en zayıf derecesidir." ²⁰⁰

Yine buyuruyor ki:

"Başka­larını doğruluğa çağıran kimseye kendine uyanların sevabı gibi sevâb verilir. Bununla beraber ona uyanla­rın sevabından da hiç bir şey eksilmez. Sapıklığa çağı­ran kimseye de ona uyanların günahı gibi günah veri­lir. Bununla beraber ona uyanların günahlarından hiçbir şey eksilmez."²⁰¹

c) En küçük bir hayrın ve yine en küçük bir şerrin bile karşılıksız kalmayacağına inanmak. Hayrı Allah rızası için yapıp insanlardan bir şey beklememek, şerri de yine Allah rızasını gözeterek, terketmek. Lokman (a.s.)'ın oğluna yaptığı nasihatlerden biri şudur:

"Oğulcağızım, hakikat (iyilik veya kötülük) bir hardal tanesi kadar olup da bir kaya içinde, ya gökler­de yahut yerin dibinde (gizlenmiş) bulunsa bile Allah onu getirir (meydana çıkarır ve hesabını görür...)"²⁰²

d) Fenalığa karşı iyilikte bulunmak. Bu, insanlığın kemale ermesinin olgunluk derecesine ulaştığının bir alâmetidir. Kur'ân-ı Kerîm'de: "İyilik ve kötülük bir ol­maz. Sen (fenalığı) en güzel olan muamele ile giderme­ye çalış. O zaman bir de görsün ki, seninle arasında düşmanlık olan kimse (evet) sanki o sıcak (samimi bir dost olmuştur.)" buyurulur²⁰³

Peygamberimizin bütün hayatı bu âyet-i kerimenin bir tefsiri gibidir. Canına kasdedenleri bile affetmesi, onlara her türlü iyilikte bulunması; onların, her arzu­sunu emir bilen dostlar olmalarına sebeb olmuştur.

Hak Teâlâ'dan niyazımız bizleri hayırdan ayırma­ması, nimetlerine şükreden, belâ ve musibetlere sabre­den kullarından eylemesin.

1 Nisa: 4/136.

2 Kamer: 54/49.

3 Hadid: 57/22-23.

4 Ra'd: 13/39.

5 Zuhruf: 43/4.

6 Kamer: 54/49.

7 Hicr: 15/21.

8 Ra'd: 13/8.

9 Enbiya: 21/23.

10 Enbiya: 21/ 23.

11 Araf: 7/28.

12 Fatır: 35/8.

13 Kehf: 18/29.

14 Zümer: 39/62.

15 Tevbe: 9/14.

16 Enfal: 8/17.

17 Şuara: 26/80.

18 Vakıa: 56/63-64.

19 Araf: 7/155.

20 Rahman: 55/29.

21 Tirmizi (4/399) 29-Kitabu't Tıb. 21-Efsun ve ilaç hakkında gelenler babı. Tirmizi: "Bu hadis hasen, sahihtir" demiştir.

22 İmam Ahmed (6/441) Kesfu'l Estar (3/21) Mecmau'z Zevaid (7/31) Haysemi: "Onu Ahmed, Bezzar ve Taberani rivayet etmiştir. Ricali Sahih'in ricalidir" demiştir.

23 Ahmed. Müsned (4/186) Hakim (1/131) Bu hadis sahihtir.

24 Keşfu'l Estar (3/20) Ravdü'd Dani (1/225) Haysemi (7/186) "Onu Bezzar, Taberani'de 'Sağir'de rivayet etmiştir. Bezzar'ın ricali Sahih'in ricalidir" demiştir.

25 Tirmizi (5/26) 41- Kitabu'l İman. 18- Bu ümmetin parçalanması babı. Tirmizi bu ha­disin hasen olduğunu söylemiştir. İmam Ahmed (2/176)

26 Müslim (4/2042) Aynı kitap, aynı bab.

27 Buhari (6/441) 60- Kitabu Ehadisi'l Enbiya. 31- Musa'nın vefatı babı.

28 Buhari (13/477) 97- Kitabu't Tevhid. 37- Yüce Allah'ın. "Allah. Musa'ya hitab ile ko­nuştu" kavli babı.

29 Buhari (8/434) 65-Kitabu't Tefsir. 1-Yüce Allah'ın: "Ben seni kendim için seçtim" kavli babı.

30 Müslim (4/2042-2044) 46-Kitabu'l Kader. 2- Adem (a.s) ile Musa (a.s)'nın birbirlerine karşı hüccet getirip tartışmaları babı.

31 Müslim, aynı yer.

32 Taha: 20/121.

33 Tirmizi (4/444) 33- Kitabu'l Kader. 2- Adem (a.s) ile Musa (a s)'nın delil getirerek münakaşaları hakkında bab.

34 Buhari (8/434) 65- Kitabu't Tefsir. 3- "Sakın o sîzi cennetten çıkarmasın. Sonra zah­mete düşersin" ayeti babı. Müslim (4/2042) 46- Kitabu't Kader. 2- Adem ile Musa'nın birbirlerine karşı hüccet getirip tartışmaları babı.

35 Araf: 7/23.

36 Nahl: 16/35.

37 Ebu Davud (4/226) Kitabu's Sünnet. Kader hakkında bir bab Bu hadisin isnadı hasendir.

38 Tirmizi (4/443) Aynı yer.

39 Tirmizi (4/443) 33- Kitabu't Kader. 1- Kader bahsinin derinliklerine dalmanın sert hükmü hakkında gelen rivayetler babı. Tirmizi: "Bu hadis, garibdir ve şahitleriyle hasendir" demiştir.

40 Tirmizi (4/451) 33- Kitabu'l Kader. 10- Hayrı ve şerri ile kadere iman hakkında gelen rivayetler babı. Tirmizi, bu hadisin hasen ve garib olduğunu söylemiştir.

41 Fussilet: 41/12.

42 Haysemi, Mecmau'z Zevaid (7/199) Haysemi: "Onu Taberani ve Ebu Ya'la rivayet etmiştir, ricali sikadır" demiştir.

43 İmam Ahmed (6/441) Haysemi, Mecmau'z Zevaid (7/197) de: "Onu, Ahmed ve Taberani rivayet etmiştir, ricali sikadır" demiştir.

44 Ebu Davud (4/225) Kitabu's Sünnet, Kader babı. İbni Mace (1/29) Mukaddime. 10- Kader babı. İsnadı hasendir.

45 Ebu Davud (4/204) Kitabu'l Kader. Sünnetin gerekliliği babı.

46 Tirmizi (4/456) Aynı yer.

47 Tirmizi (4/456) 33- Kitabu'l Kader. 16- Bize Muhammed bin Begşar tahdis etti babı. Tirmizi bu hadisin hasen, sahih, garib olduğunu söylemiştir, imam Ahmed (2/136) Hakim (1/84) Hakum bu hadisin Müslim'in şartı üzere sahih olduğunu söylemiş, Zehebi de onu doğrulamıştır.

48 Müslim (4/2046) 46- Kitabu'l Kader. 4- Her sey bir kader iledir babı. imam Ahmed (2/44) Tirmizi (4/459) 33- Kitabu'l Kader. 19- Ebu Küreyb Muhammed bin Ala babı. İbni Mace (1/32) Mukaddime. 10 Kader babı. Kamer: 54/48-49.

49 Mu'cemu'l Kebir (12/73) Keşfu'l Estar (3/37) "Onlar kadercilerdir" sözünü ekle­miştir. Mecmau'z Zevaid (7/205) Haysemi: "Onu iki isnadla Taberani rivayet etmiştir. İsnadlarıdan birinin, ricali. Sadaka bin Sabık'ın dışında, Sahih'in ricalidir ki, o da sikadır. Onu Bezzar da rivayet etmiş, "Onlar kadercilerdir" sözlerini ziyade etmiştir" demiştir.

50 Mecmau'l Kebir (12/162) Keşfu'l Estar (3/36) Mecmau'z Zevaid (7/202)'de Haysemi: "Onu Bezzar, Taberani 'Kebir' ve 'Evsat'da rivayet etmiştir. Bezzar'ın ricali, Sahih'in ricalidir" demiştir.

51 Keşfu'l Estar (3/35) Mecmau'z Zevaid (7/202)'de, Haysemi: "Onu Bezzar ve Tabera­ni 'Evsat'ta rivayet etmiştir. Taberani: "Ahir zamanda ümmetimin şerhleri..." ilave­sini yapmıştır. Bezzar'ın isnadlarının birinde Ömer bin Ebi Halife'nin dışında rica­li, Sahih'in ricalidir. O da sikadır" demiştir.

52 Mecmau'z Zevaid (7/207)

53 Müsned, Ahmed (1/173) Müslim (4/2295) Bu hadisin benzerini Suheyb'den rivayet etmiştir. 53-Kitabu'z Zühd ve'r Rekaık. 13- "Mü'min'in her işi hayırdır" babı.

54 Müsned, Ahmed (5/24) Mecmau'z Zevaid (10/257)'de Haysemi: "Onu, Ahmed riva­yet etmiş ve ricali Sahih'in ricalidir" demiştir. Tirmizi (4/452) 33- Kitabu'l Kader. 10- Hayrı ve şerri ile kadere iman hakkında gelen rivayetler babı. İbni Mace (1/32) Mukaddime. 10- Kader hakkında bir bab. Müstedrek (1)33) Hakim onun Şeyhayn'ın şartı üzere sahih olduğunu söylemiştir.

55 Ahmed, Müsned (1/97) Tirmizi (4/542) İbni Mace( 1/32) Müstedrek( 1/33)

56 Müslim (4/2040) 46-Kitabu'l Kader. 1- İnsanın ana karnında yaratılması keyfiyeti, rızkının, ecelinin, amelînin, şekavet ve saadetinin yazılması babı.

57 Tirmizi (5/289) 48- Kitabu't Tefsir. 12- Hud suresinden bir bab. Tirmizi onun sahih hadis olduğu halde, hasen, garip olduğunu söylemiştir.

58 Hud: 11/105.

59 Tirmizi (4/445) 33- Kitabu'l Kader. 3- Saadet ve şekavet hakkında gelen rivayetler babı. Tirmizi bu hadisin hasen, sahih olduğunu söylemiştir.

60 Keşfu'l Estar (3/23) Mecmau'z Zevaid (71/93)'de Haysemi: "Onu Ebu Ya'la ve Bez­zar rivayet etmiştir. Ebu Ya'la'nın ricali, Sahih'in ricalidir" demiştir.

61 Keşfu'l Estar (3/23) Mecmau'z Zevaid (7/193)'de, Haysemi: "Onu Bezzar ve Taberani Sağir'de rivayet etmiş ve Bezzar'ın ricali, Sahih'in ricalidir" demiştir.

62 Mu'cemu'l Kebir (10/276) Mecmau'z Zevaid (7/193) Haysemi, onu Taberani'nin ceyyid bir isnadla rivayet elliğini söylemiştir.

63 Buhari (11/477) 82- Kitabu'l Kader. 1- Bize, Ebu'l Velid Hişam bin Abdulmelik tahdis etti babı. Müslim (4/2038) 46- Kitabu'l Kader, 1- İnsanın ana karnında yaratıl­ması keyfiydi, rızkının, ecelinin, amelinin, bedbahtlığının veya mutluluğunun yazıl­ması babı.

64 Buhari (11/447) Yukarıdaki kitap ve bab. Müslim (4/2036) Geçen kitap ve bab.

65 Müslim (4/2042) 46- Kitabu'l Kader. 1- İnsanın ana karnında yaratılması keyfiyeti, rızkının, ecelinin, amelinin şekavet ve saadetinin yazılması babı.

66 Müslim (4/2037) Geçen kitap, geçen bab.

67 Müslim, a.g.y.

68 Müslim (4/2037) Geçen kitap, geçen bab.

69 Keşfu'l Estar (3/24) Mecmau'z Zevaid (7/193) Haysemi, onu Bezzar'ın rivayet ettiğini ve ricalinin sika olduğunu söylemiştir. 645- Mecmau'z Zevaid (7/190) Haysemi. onu Bezzar'ın rivayet ettiğini ve ricalinin sika olduğunu söylemiştir.

70 Mu'cemu'l Kebir (12/69) Haysemi, onu Taberani'nin rivayet ettiğini ve ricalinin sika olduğunu söylemiştir.

71 Müslim (4/2042) 46- Kitabu'l Kader. l- İnsanın ana karnında yaratılması keyfiyeti, rızkının ecelinin, amelinin, şekavet ve saadetinin yazılması babı.

72 Tirmizi (4/457) 33- Kitabu'l Kader. 17- Bize Kuteybe takdis etti... babı. Tirmizi: "Bu vecihten gariptir" demiştir. İmam Ahmed. Müsned (5/317) İmam Ahmed onun sahih hadis olduğunu söylemiştir.

73 Zuhruf: 43/1-4.

74 Tebbet: 111/1.

75 Ebu Davud (4/225) Kitabu's Sünnet. Kader babı.

76 Tirmizi (4/449) 33- Kitabu'l Kader. 8- Allah'ın cennet ve cehennem halkı için bir kitap yazdığı hakkında gelen rivayetler babı. Tirmizi, onun hasen, garib, sahih olduğunu söylemiştir.

77 Buhari (11/491) 82- Kitabu'l Kader. 2- Allah'ın ilmi üzere yazan kalem(in mürekkebi) kurudu babı.

78 Müslim (4/2041) 46- Kitabu'l Kader. 1- İnsanın anasının karnında yaratılması keyfiyeti vb., babı.

79 Şems: 91/7-8.

80 Müslim (4/2041) 46- Kitabu'l Kader. 1- İnsanın ana kamında yaratılması keyfiyeti vb., babı. Ebu Davud (4/228) Kitabu's Sünnet. Kader babı.

81 Tirmizi (4/667) 38-Kitabu Sıfatı'l Kıyame. 59- Bize, Bişr tahdis etti... babı. Tirmizi:

"Bu hadis hasen, sahihtir" demiştir.

82 Leyl: 92/5-10.

83 Tirmizi (4/445) 33- Kitabu'l Kader. 3- Saadet ve şekavet hakkında gelen haberler babı. Tirmizi: "Bu hadis, hasen, sahihtir" demiştir.

84 Leyl: 92/5-7.

85 Tirmizi (4/445) 33- Kitabu'l Kader. 3- Saadet ve şekavet hakkında gelen haberler babı.

86 Buhari (11/494) 82- Kitabu'l Kader. 4- "Allah'ın emri muhakkak yerini bulan bir ka­derdir" kavli babı. Müslim (4/2039) 46- Kitabu'l Kader. 1- İnsanın ana karnında yaratılması keyfiyeti... babı.

87 Tirmizi (4/458) 33- Kitabu'l Kader. 18- Bize İbrahim tahdis etti babı. Tirmizi: "Bu hadis hasen, sahih ve garibdir" demiştir.

88 Müslim (4/2044) 46- Kitabu'l Kader. 2- Adem (a.s) ile Musa(a.s)'nın münakaşaları babı

89 Mu'cemu'l Kebir (1/178) Mecmau'z Zevaid (7/196)'de, Haysemi: "Onu Taberani ri­vayet etmiştir ve ricali Sahih'in ricalidir" demiştir.

90 Müslim (4/2045) 46- Kitabu'l Kader. 4- Her şey kader iledir, babı. Muvatta (2/899) 46- Kitabu'l Kader. 1- Kaderi konuşmaktan nehiy babı.

91 Müslim (5/197) Keşfu'l Estar (3/24) Mecmau'z Zevaid (7/195) Haysemi: "Onu Ahmed, Bezzar ve Kebir ve Evsatta Taberani rivayet etmişlerdir" demiştir.

92 Tirmizi (4/445) 33- Kitabu'l Kader. 15- Kazaya razı olmak hakında gelen rivayetler babı. Tirmizi: "Bu hadis garibdir, onu yalnız Muhammed bin Ebu Humuyd'in riva­yetinden bilmekteyiz. Hadisçiler nezdinde o kavi değildir. Mizan'da: Onu zayıf saydılar" demiştir. İbni Hacer; de: "Yukarıda zikredilen lafızla onu İmam Ahmed Sa'd'dan rivayet etmiştir, senedi hasendir" demiştir.

93 Müslim (4/2052) 46- Kitabu'l Kader. 8- Kuvveti emir, aczi terk, Allah'tan yardım di­leme ve miktarları Allah'a havale etme babı.

94 Ra'd: 13/8.

95 Âl-i İmrân: 3/26-27.

96 Kasas: 28/68.

97 Yûnus: 10/107.

98 Fâtır: 35/2.

99 Bakara: 2/284.

100 Tâhâ: 20/82.

101 Ra'd: 13/8.

102 Hicr: 15/21.

103 Kamer: 54/49.

104 Yâsîn: 36/37-40.

105 Hadîd: 57/22-23.

106 Kehf: 18/54.

107 Buhârî, Cum'a 162, İ'tisam 19, Tevhid 31; Müslim, Müsafirin 206 (775); Müsned, 1/77.

108 Hicretin 17. yılında, diğer rivayete göre 18. yılında Hz. Ömer, Şam seyahati sırasında Şam ile Hicaz arasından bulunan Serğ denilen köye geldiğinde, Şam'da “Amvas Vebası” diye bilinen vebanın olduğu ha­ber verildi. Bu veba hastalığı, İslam'da ortaya çıkan ilk vebadır. Bu veba hastalığından dolayı Şam'da 30 bin kişi ölmüştür. Hz. Ömer, Şam'a gitmeyerek böylece bir kaderden diğer bir kadere yönelmiştir.

109 Buhârî, Tıb 29; Müslim, Selam 98 (2219); Muvatta, Cami' 22.

110 Hadisin kaynağı bulunamamıştır.

111 Tirmizî, Kader 1

112 Bu, Cebriye mezhebinin görüşüdür.

113 Bu da, Mu'tezile ile İmamiyye mezhebinin görüşüdür.

114 Bu da, Eş'arilerİn görüşüdür.

115 Buhârî, Cenaiz 80, 92, Kader 3; Müslim, Kader 22, 23, 24; Ebu Dâvud, Sünnet 17; Tirmizî, Kader 5; Muuatta, Cenaiz 52; Müsned, 2/233, 275.

116 Buhârî, Enbiya 8, 14, 19, Menakib 1, 25, Tefsiru Sure-i Yusuf 1; Müs­lim, Fezail 168; Müsned, 4/101.

117 Şems: 91/7-8.

118 İnsan: 76/3.

119 Beled: 90/10.

120 Şems: 91/9-10.

121 Kıyame: 75/14.

122 Müddessir; 74/38.

123 Tûr: 52/21.

124 Fussilet: 41/46.

125 Şûra: 42/30.

126 Rûm: 30/41.

127 En'âm; 6/148-149.

128 Tekvîr: 81/28-29.

129 Nahl: 16/

130 Ra'd: 13/27.

131 Ankebut: 29/69.

132 Muhammed: 47/17.

133 Bakara: 2/26-27.

134 İbrâhîm: 14/27.

135 Gâfir: 40/35.

136 Saff: 61/5.

137 Mutaffifîn: 83/14.

138 Nisa: 4/155.

139 A'râf: 7/179.

140 “Biz her şeyi bir ölçüye göre yarattık” (Kamer: 54/49)

141 Prof. Dr. Hayrettin Karaman, Vdğ. İlmihal, c. 1, s. 132-133

142 Kamer: 54/49

143 “Yeryüzünde vuku bulan ve sizin başınıza gelen herhangi bir musibet yoktur ki, Biz onu yaratmadan önce, bir kitapta (Levh-i Mahfuz’da) yazılmış olmasın.” (Hadid: 57/22)

144 Mücâdele: 58/7

145 Ömer Nesefi, İslâm İnancının Temelleri, Akaid, s. 133-139

146 Enbiyâ: 21/23

147 Beled: 90/10

148 Fussilet: 41/46

149 Yunus: 10/44

150 Bkz. Tirmizî, Kader 1; İbn Mâce, Mukaddime 10.

151 Ahzab: 33/38

152 Kamer: 54/49

153 Tirmizî, Kader, ma cae enne'l-İmane bi'1-Kader Hayrihi ve Şerrihi, el-Elbânî, Sahihu Süneni't-Tirmizî, II, 277

154 Tevbe: 9/115

155 Yasin: 36/12

156 Tirmizî, Kader, er-Rıza bi'l-Kaza; el-Eibânî, Sahihu Süneni't-Tirmizî, II, 229

157 Tekvir: 81/29

158 Muslim: Kader, Tasrifullahi Teala el-Kulube Keyfe Yeşa

159 Furkan: 25/2

160 Yunus: 10/100

161 Tevbe: 9/51

162 Zümer: 39/62

163 Zümer: 39/7

164 Gafir: 40/17

165 İnsan: 76/3

166 Nisa: 4/165

167 Bakara: 2/286

168 Nisa: 4/79

169 Kaf: 50/29

170 Kehf: 18/49

171 Nisa: 4/40

172 Enbiya: 21/23

173 Tekvir: 81/28-29

174 En’am: 6/148

175 En’am: 6/148

176 Enbiya: 21/23

177 Nisa: 4/78

178 Bu mezhebin temsilcisi Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed Mâturidî'dir. (H. 280-336). Aslında Hanefi mezhebindendi

179 Bakara, 2/286

180 Secde, 32/12

181 Tâc: I/24

182 Kamer, 54/49

183 Sadeddin Taftazani.

184 Usul-u Fıkıh, Seyyid Bey, c II.

185 İsra, 17/81.

186 Yasin, 36/38.

187 Kasas, 28/72

188 Zilzâl, 99/7-8

189 Tâc: 80, Buharî, Müslim.

190 Hazret-i Ömer zamanında bir hırsızın eli kesilmesi gerekince hırsız "benim kabahatim yok. Allah'ın takdiri ile çaldım" deyince, Hazret-i Ömer de: "Ben de senin elini Allah'ın takdiri ile kesiyorum." ceva­bını vermiştir.

191 Buharî: 7-168.

192 Şeyh Sâ'dî-i Şirazî, Bostan, 204.

193 Nisa, 4/79

194 Nahl, 16/33

195 Yunus, 10/44.

196 Fecr, 89/15-16

197 Riyâzu's-Salihîn, Müslim, 1/46

198 Bakara, 2/104

199 Mâide, 5/2

200 Riyâzu's-Salihîn, Müslim, 1/179

201 Riyâzu's-Salihîn, Müslim, 1/170

202 Lııkman, 31/16

203 Fussilet, 41/34