Kalkinma plani
BEŞİNCİ BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ İLE İLİŞKİLER
Yüklə 2,33 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hizmetlerin Serbest Dolaşımı
BEŞİNCİ BÖLÜMAVRUPA BİRLİĞİ İLE İLİŞKİLERa) Mevcut Durum 317. Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki ilişkiler, Avrupa Topluluğu (AT) ile 12 Eylül 1963 tarihinde imzalanan Ankara Anlaşmasının temel oluşturduğu ortaklık rejimi çerçevesinde gelişmektedir. 1 Ocak 1996 tarihinde Türkiye ile AT arasında gümrük birliğinin tesis edilmesiyle birlikte, söz konusu ortaklık ilişkisi son dönemine girmiş bulunmaktadır. Ankara Anlaşmasının 28. maddesinde de açıkça ifade edildiği gibi, AB’ye üye olma hedefini de kapsayan bu ilişki, AB’nin genişleme sürecine girmesi ve Helsinki Zirvesinde Türkiye’nin adaylığının kabul edilmesiyle yeni boyutlar kazanmıştır. 318. Ankara Anlaşmasının yanı sıra, 1 Ocak 1973 tarihinde uygulamaya konulan Katma Protokol çerçevesinde düzenlenen Türkiye ile AT arasındaki ilişkiler, 6 Mart 1995 tarihli Ortaklık Konseyi Belgelerinin 1 Ocak 1996 tarihinde yürürlüğe girmesi ve bu çerçevede gümrük birliğinin tesis edilmesiyle ivme kazanmıştır. Türkiye, 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararında (OKK) belirtilen yükümlülüklerinin çok büyük bir kısmını yerine getirmiş ve VII. Plan döneminde gümrük birliğini tamamlamıştır. Bu kapsamda, dış ticaret, gümrükler, rekabet, fikri ve sınai haklar, devlet yardımları, sınai mevzuat, tüketicinin korunması gibi pek çok alanda AB mevzuatına uygun yasal düzenlemeler VII. Plan döneminde yürürlüğe konmuştur. 319. Gümrük birliği ile birlikte Türkiye, AT ve EFTA çıkışlı sanayi ürünleri ithalatından aldığı gümrük vergileri ile eş etkili vergileri kaldırmış, üçüncü ülkeler çıkışlı sanayi ürünlerine ise AT’nin uygulamış olduğu Ortak Gümrük Tarifesini (OGT) uygulamaya başlamıştır. 320. Gümrük birliğinin gerçekleştirilmesi sonucu, Türkiye’nin AT ve EFTA ülkelerinden yaptığı ithalatta büyük artış olmuş ve Türkiye’nin toplam ithalatında anılan ülkelerin payı artmıştır. OGT’nin uygulamaya konulmasıyla birlikte, üçüncü ülkelerden yapılan ithalatta da önemli artış olmuştur. 321. Gümrük birliğinin yürürlüğe girdiği 1996 yılından bu tarafa, Türk Sanayi rekabet konusunda kayda değer bir performans göstermiştir. Sanayi sektöründen, otomotiv hariç, gümrük birliğine ilişkin önemli bir şikayet gelmemiştir. 322. Türkiye’nin AB’ye üye olma yönündeki hedef ve çabaları, gerek gümrük birliğinin gerçekleştirilmiş olması, gerekse AB’nin genişleme sürecine ilişkin olarak meydana gelen gelişmeler sonucunda, yeni boyutlar kazanmış ve bir taraftan gümrük birliği sürecindeki yükümlülüklerimiz doğrultusunda faaliyetler sürdürülürken, diğer taraftan AB’nin genişleme sürecinde yer alma yönündeki girişimler de yoğunlaştırılmıştır. 323. 25 Haziran 1993 Kopenhag AB Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesinde, AB'ye üye olmak isteyen adayların uyması gereken kurallar belirlenmiştir. 324. 12–13 Aralık 1997 tarihlerinde yapılan Lüksemburg Zirvesinde üyelik müracaatında bulunan Merkezi ve Doğu Avrupa (MDA) Ülkeleri ve Kıbrıs Rum Kesiminin adaylığı kabul edilmiştir. Bu ülkelerden Polonya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Slovenya, Estonya ve Kıbrıs Rum Kesimi ile katılım müzakerelerinin başlatılması kararlaştırılmıştır. 325. Lüksemburg Zirvesinde, Türkiye için diğer aday ülkelerden farklı özel siyasi koşullar öne sürülmesi üzerine, Türk Hükümetince, AB tarafından ortaya konmuş bulunan siyasi konuların karşılıklı ilişkilerimizde gündem dışı tutulmasına özen gösterileceği ve ilişkilerin ekonomik ve ticari boyutlara yansıtılmayacağı ifade edilmiştir. 326. AB’nin 15–16 Haziran 1998 tarihinde gerçekleştirilen Cardiff Zirvesi sonuçları Türkiye’nin konumunda nispî bir ilerleme sağlamıştır. 327. 10-11 Aralık 1999 tarihinde gerçekleştirilen Helsinki Zirvesinde, Türkiye, diğer aday ülkelerle eşit şartlarda Avrupa Birliğine aday ülke olarak kabul edilmiştir. Zirve metninde, Türkiye’nin, diğer aday ülkelere uygulanan kriterler çerçevesinde aday ülke olduğunun ilan edilmesinin yanısıra, Türkiye’nin üyeliği için gerekli olan reformların gerçekleştirilmesine yönelik olarak bir Katılım Öncesi Strateji geliştirileceği belirtilmiştir. Ayrıca, katılım sürecinde, Türkiye’nin de, aday ülkelere yönelik Topluluk Programlarından yararlanacağı ve AB ile diğer aday ülkeler arasında yapılacak toplantılara katılacağı belirtilmiştir. Bunlara ilaveten, Türkiye tarafından AB müktesebatının benimsenmesine ilişkin bir Ulusal Program hazırlanması öngörülmüştür. 328. Diğer taraftan, Zirvede, AB Komisyonundan, Türkiye’nin benimsemesi gereken AB mevzuatına ilişkin bir çalışma yapması ve sağlanacak olan tüm katılım öncesi mali yardımların koordinasyonuna ilişkin bir çerçeve hazırlaması talep edilmiştir. Türkiye ile katılım müzakerelerinin, Türkiye’nin Kopenhag siyasi kriterlerini yerine getirmesinin ardından başlatılacağı ifade edilmiştir. 329. Helsinki Zirvesi Sonuç Belgesinde, AB Komisyonu tarafından, 4 Mart 1998 tarihinde, gümrük birliğinin derinleştirilmesi, tarım ürünleri ve hizmetlerin serbest dolaşımının sağlanarak gümrük birliğinin ötesine geçilmesi, Türkiye'nin AB müktesebatının bazı bölümlerine uyumu ve bazı AB programları ve kuruluşlarına katılımının da sağlanmasını kapsayacak şekilde hazırlanmış olan Türkiye için Avrupa Stratejisinin genişletilerek bir Katılım Öncesi Stratejisi niteliği kazanması öngörülmüştür. 330. Türkiye için hazırlanacak olan Katılım Öncesi Stratejinin;
kapsaması beklenmektedir. 331. Helsinki Zirvesi Sonuç Belgesinde Türkiye için de diğer aday ülkelere olduğu gibi bir Katılım Ortaklığı hazırlanması öngörülmüştür. Katılım Ortaklığı AB Komisyonu tarafından, Türkiye ile istişare edilerek hazırlanacaktır. Katılım Öncesi Stratejinin temel uygulama aracı olan Katılım Ortaklığı, Kopenhag Kriterlerine uyum için yapılması gerekenleri, AB müktesebatına uyum yükümlülüklerini, sağlanması gereken mali yardımı ve üyelik için gerekli kısa ve orta vadeli öncelikleri kapsayacaktır. 332. Türkiye tarafından hazırlanacak olan Ulusal Programda;
yer alması beklenmektedir. 333. AB Komisyonu, Katılım Ortaklığı ve Ulusal Programın uygulanabilmesi için gerekli izleme mekanizmalarını oluşturacak ve Müktesebatın Analitik Değerlendirmesi Sürecini başlatacaktır. 334. Taraflar arasındaki ilişkilerde meydana gelen bu gelişmeler sonrasında, üç yıllık bir aradan sonra, 11 Nisan 2000 tarihinde Türkiye-AT Ortaklık Konseyinin Lüksemburg’da gerçekleştirilen 39'uncu Toplantısında alınan kararlardan ilki, gümrük birliğinden bu yana üzerinde çalışılan hizmetler ve kamu ihaleleri alanındaki müzakerelerin başlatılmasıdır. İkinci önemli karar, AB müktesebatına uyum aşamasında büyük önem taşıyan tarama sürecine bir ön hazırlık niteliği taşıyan Analitik İnceleme için 8 alt komitenin kurulmuş olmasıdır. Ayrıca, Ortaklık Konseyinde, bu alt komiteler çerçevesinde sürdürülecek çalışmaların ivedilikle başlatılması karara bağlanmıştır. Böylece, hem Katılım Ortaklığı, hem Ulusal Program hazırlıkları için önemli bir adım atılmıştır. Türk Mevzuatının Avrupa Birliği Müktesebatına Uyum Çalışmaları 335. Türkiye ile AB arasında oluşturulan gümrük birliği, AB'nin genişleme sürecinde meydana gelen gelişmeler, Devlet Planlama Teşkilatı koordinasyonunda 1988 yılından beri sürdürülmekte olan Türk mevzuatının AT mevzuatına uyum çalışmalarının yönü ve kapsamında değişiklik yapma gereğini ortaya çıkarmıştır. 336. Bu çerçevede, AB müktesebatına uyum konusunda durum tespitine ilişkin Temmuz 1998'de başlatılan çalışmalar, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının katkılarıyla sürdürülmektedir. 337. Çalışmalarda, AB hukuki düzenlemelerine Türk mevzuatının uyum durumunun tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Ulusal Program hazırlıklarına temel teşkil edecek şekilde, uyuma yönelik çalışmalar, Türkiye ve AB'nin öncelikleri bakımından, getireceği mali yük, gerektireceği idari yapılar ve gerekli süre gibi hususların tespitini içermektedir. 338. Bu yönde sürdürülen çalışmalar paralelinde Ulusal Program, AB tarafından hazırlanacak olan Katılım Ortaklığı belgesi ve ilerleme raporları da dikkate alarak her yıl güncelleştirilecektir. 339. Uyum çalışması, sadece AB mevzuatına uygun mevzuatın çıkarılması olmayıp, aynı zamanda, bunların uygulamaya geçirilmesini güvence altına alacak hukuki ve idari yapıları da kapsamaktadır. TABLO: 9 - Türk Mevzuatının AB Müktesebatına Uyum Çalışmaları
TABLO: 10 - Türk Mevzuatının AB Müktesebatına Uyum Durumu (1)
19 Başlık) Mali İşbirliği 340. AB, Türkiye-AT ortaklık ilişkisi çerçevesinde, 1963 - 1995 döneminde Türkiye’ye, üç mali protokol, tamamlayıcı protokol ve Özel İşbirliği Fonu kapsamında toplam 830 milyon ECU tutarında hibe ve kredi şeklinde mali kaynak sağlamıştır. 1980 yılında hazırlanan ve Türkiye’ye 600 milyon ECU tutarında mali yardım sağlaması öngörülen IV. Mali Protokol ise işlerlik kazanamamıştır. 341. 1/95 sayılı OKK ile, gümrük birliği tesis edilirken, AB mali deklarasyonuyla Türkiye'ye;
olmak üzere toplam 2,8 milyar ECU tutarında yardım sağlanacağı ifade edilmiştir. 342. Türkiye’ye, AYB’den 339,5 milyon ECU tutarında yatırım kredisi temini ile sonuçlanan YAP uygulaması gerçekleştirilmiş ve YAP'ın yerine geçen Avrupa Akdeniz Ortaklığı yardımlarının kredi ayağını oluşturan EUROMED çerçevesinde ise 205 milyon ECU tutarında AYB kredisi temin edilmiştir. 343. Avrupa Akdeniz Ortaklığının hibe ayağında ise MEDA-I çerçevesinde, Türkiye'ye 376,5 milyon ECU tutarında kaynak tahsis edilmiş olup, çerçeve anlaşması yapılamadığı için bu kaynak kullanılamamıştır. 344. Mali deklarasyonun son kalemi olan makro ekonomik yardım ise gerekli şartlar oluşmadığı için kullanılamamıştır. 345. 17 Ağustos 1999 tarihinde meydana gelen Marmara Depreminden sonra yeniden imar faaliyetlerine destek vermek amacıyla, Türkiye’ye AYB’den 600 milyon EURO tutarında finansman taahhüt edilmiş ve bunun 450 milyon EURO tutarındaki kısmı için kredi anlaşması imzalanmıştır. 346. Türkiye için Avrupa Stratejisini desteklemek üzere hazırlanmış olan ve toplam 150 milyon EURO tutarındaki bir mali kaynağı içeren tüzüklerin AB tarafından 2000 yılında uygulamaya geçirilmesi beklenmektedir. 347. MEDA-I’in yerine geçecek olan MEDA-II’den ise, Türkiye’ye ayrılacak payın, geçmişe ve diğer ülkelere göre daha yüksek olması beklenmektedir. Avrupa - Akdeniz Ortaklığı yardımları çerçevesinde, Türkiye’ye, AYB’den daha yüksek bir kredi payı sağlanacağı ifade edilmiştir. 348. Helsinki Zirvesinde aday ülke ilan edilmesiyle birlikte, diğer ortaklara Katılım Ortaklığı düzenlemeleri çerçevesinde sağlanmakta olan katılım öncesi mali yardımlara benzer yardımların Türkiye’ye de sağlanması beklenmektedir. Halihazırda aday MDA ülkelerine sağlanan katılım öncesi yardımların başında PHARE Programı yer almaktadır. Bunun yanı sıra, 2000 yılından itibaren faaliyete geçecek olan ve aday ülkelere çevre ve ulaştırma altyapısı alanında yapısal destek sağlamak üzere Katılım Öncesi Yapısal Politikalar İçin Destek Aracı (ISPA) ile tarım alanında uyum için Tarım ve Kırsal Kalkınma İçin Özel Katılım Programı (SAPARD) oluşturulmuştur. Bu Programların, 2000 yılından itibaren sırasıyla, yıllık 1.560 milyon EURO, 1.040 milyon EURO ve 520 milyon EURO tutarında bütçelendirilmesi planlanmıştır. Bunlara ek olarak AYB’den de özel katılım-öncesi finansmanı mekanizması ile aday ülkelere yukarıda belirtilen programlarla bağlantılı olarak 2000 yılından itibaren üç yıl için 8,5 milyar EURO tutarında kredi imkanı sağlanmıştır. Ayrıca, uluslararası finans kuruluşlarından da ortak finansman imkanları sağlanabilmektedir. 349. AB, Türkiye’ye tam üyelik yolunda sağlayacağı mali yardımları, diğer adaylar için yaptığı gibi, tek bir çerçeve altında toplamak üzere gerekli düzenlemeyi yapacaktır. b) Amaçlar, İlkeler ve Politikalar 350. AB, Türkiye’nin küreselleşme hareketinde önemli referans noktalarından birini oluşturacaktır. VIII. Plan döneminde, Türkiye, AB’nin politika ve normlarına uyum sağladıkça, uluslararası norm ve standartlara daha uygun bir yapı kazanma yolunda ilerleyecektir. Bu nedenle, Türkiye, ulusal hak ve çıkarlarını titizlikle gözeterek, AB’ye üyelik hedefine ulaşma yolunda çaba gösterecek, böylece entegrasyon sürecinin siyasi, ekonomik ve sosyal alanlarda gündeme getirdiği dönüşümlerin zamanında gerçekleşmesi sağlanacaktır. 351. Türkiye, üyelik hedefi doğrultusunda, üyelik kriterlerine uyum için gerekli düzenleme ve dönüşümleri gerçekleştirecektir. 352. Üyelik müzakerelerinin başlatılmasının, Kopenhag siyasi kriterlerine bağlı olduğu gözönünde bulundurularak, demokratikleşme sürecindeki eksikliklerin giderilmesine ve insan haklarının geliştirilmesine yönelik çalışmalara öncelik verilecektir. 353. Plan döneminde, AB’ye üyelik hedefi doğrultusunda, ekonomik ve siyasi alanlardaki Kopenhag Kriterlerinin sağlanmasının yanı sıra, AB müktesebatına uyumda ciddi bir aşama kaydedilmesi ve müktesebatın uygulanmasını sağlayacak idari kapasitenin de geliştirilmesi amaçlanmaktadır. 354. Bu doğrultuda, Türkiye, AB’ye üyelik sürecini hızlandıracak politika ve tedbirleri içeren Ulusal Programı ivedilikle hazırlayarak yürürlüğe koyacaktır. 355. Ulusal Programda AB müktesebatına uyum sağlanması için Türk mevzuatında ihtiyaç duyulan değişiklikler, yenilikler ve oluşturulması gereken yeni kurumlar ile bu düzenlemelerin gerektireceği personel ve finansman ihtiyacı belirlenecektir. Programda, Türkiye’nin kendi önceliklerinin yanı sıra Avrupa Birliğinin öngöreceği katılım önceliklerine ve bu önceliklere ilişkin takvime de ayrıntılı bir şekilde yer verilecektir. 356. Ulusal Programın hazırlanmasını takiben, üyelik yönünde atılması gereken en önemli adımlardan birisi, AB müktesebatının üstlenilmesidir. Üyelik sürecinde, AB mevzuatının ulusal mevzuata aktarılmasının yanı sıra, bu mevzuatın etkili bir biçimde uygulanmasını teminen, gerekli idari ve adli düzenlemeler yapılacaktır. 357. Ulusal Programda yer alacak hususlar ile VIII. Plan arasında uyum sağlanacaktır. Bu çerçevede, Kalkınma Planında öngörülen temel makroekonomik ve sektörel öncelikler, AB müktesebatının üstlenilmesine ilişkin olarak hazırlanacak olan Ulusal Programda dikkate alınacak, Plan ve Programlar ile Ulusal Program arasında paralellik sağlanacaktır. 358. Plan döneminde, hizmetler alanında, yerleşme ve hizmet sunumu serbestisi üzerindeki kısıtlamaların kaldırılması ve tarafların kamu ihalelerine katılımın karşılıklı olarak açılması amaçlanmaktadır. Bu yönde atılacak olan adımlar Türkiye’nin AB’ye üyeliği hususunda da önemli faydalar sağlayacaktır. 359. AB üyeliği sürecinde gerekli ekonomik ve sosyal dönüşümün sağlanması Türkiye'ye önemli bir mali yük getirecektir. AB'nin Türkiye’ye yönlendirilecek olan tüm katılım öncesi mali kaynakların tek bir çerçevede toplanması ve bu alanda eşgüdümün sağlanması yaklaşımı da dikkate alarak Türkiye üyelik öncesi hazırlıkların finansmanı konusunda gerekli çalışmaları öncelikle başlatacaktır. Türkiye’nin üyeliğinin aynı zamanda AB’nin de yararına olacağı gözönünde tutularak, Türkiye’nin üyelik sürecindeki çabalarına AB’nin mali katkısının, diğer aday ülkelere sağlanan düzeyde olmasına özen gösterilecektir. 360. Bütün bu kapsamlı çalışmaların sürdürülebilmesini teminen, AB ile ilişkiler konusunda Türk kamu yönetiminde yapılacak çalışmaların etkili bir eşgüdümünün sağlanması zorunluluktur. 361. Türkiye’nin üyelik hazırlıklarının siyasi, ekonomik ve hukuki alanlarda hızla gerçekleştirebilmesi için, üniversiteler, özel sektör ve sivil toplum örgütlerinin de katkısıyla kamuoyunun aydınlatılmasına ilişkin faaliyetler geliştirilecektir. c) Hukuki ve Kurumsal Düzenlemeler 362. Kopenhag siyasi kriterlerine uyumun, AB’ye katılım müzakerelerinin başlatılmasının ön şartı olduğu göz önünde bulundurularak, öncelikle demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğünün korunmasını teminat altına alan hukuki düzenlemelerin gerçekleştirilmesi ve kurumların istikrarlı işleyişi temin edilecektir. Ayrıca, uyumun gerektirdiği uluslararası sözleşmelere katılım sağlanacaktır. 363. AB’ye üyeliğin gerektireceği ekonomik, sosyal ve siyasal haklara ilişkin başta Anayasa hükümleri olmak üzere, Türk mevzuatı gözden geçirilecektir. 364. Plan döneminde, Türkiye’nin AB’ye üyelik sürecini hızlandıracak politika ve tedbirleri içeren Ulusal Program, Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanarak uygulamaya konulacaktır. Ulusal Programın, Plan ve Yıllık Programlarda öngörülen hedef ve ilkeler ile AB tarafından Türkiye için hazırlanacak Katılım Ortaklığı Belgesi ile uyumlu olması sağlanacaktır. 365. Ulusal Program, Katılım Ortaklığı Belgeleri ve İlerleme Raporları da dikkate alınarak her yıl güncelleştirilecektir. Ulusal Programın uygulanmasını teminen etkin koordinasyon sağlanacak, ayrıca, Ulusal Programda yer alan hukuki, idari ve kurumsal düzenlemelere ait tedbirler ve bilgiler, ilgili bütün kurum ve kuruluşlar tarafından belirli zamanlarda verilecek raporlarla izlenerek değerlendirilecektir. 366. Ulusal Programın, Kopenhag ekonomik kriterlerinin gerektirdiği yapının geliştirilmesini sağlayacak tedbirleri içermesi temin edilecektir. 367. Türk mevzuatının AB müktesebatına uyumu ile ilgili olarak, Ulusal Program, kısa ve orta vadeli hedef ve öncelikler ile mevzuatın uygulanabilmesi için gerekli idari düzenlemeleri ve uyum için ihtiyaç duyulan finansman ile ilgili gerekli bilgileri ve hedefleri kapsayacaktır. 368. Türk mevzuatının AB mevzuatına uyumuna ilişkin olarak Devlet Planlama Teşkilatı koordinasyonunda ilgili kamu kurum ve kuruluşlarıyla yürütülen çalışmalar sürdürülecektir. 369. Plan döneminde 31 başlık kapsamında yer alan siyasi, ekonomik ve sosyal alanlarda kamu kurum ve kuruluşlarınca yürütülen mevzuat çalışmalarının, VIII. Plan, Programlar ve Ulusal Programda yer alan ilkeler, politikalar, hukuki ve kurumsal düzenlemelerle uyumlu olması sağlanacaktır. 370. Türkiye ile AB arasında hizmetler alanında yerleşme ve hizmet sunumu serbestisi üzerindeki kısıtlamaların kaldırılmasına yönelik çalışmalar tamamlanacaktır. 371. AB müktesebatının ulusal mevzuatımıza aktarılması ve etkili bir şekilde uygulanmasını sağlayacak şekilde idari kapasitenin geliştirilmesi sağlanacaktır. 372. AB ile bütünleşme sürecinde, Türkiye’nin ihtiyaç duyacağı nitelikli insan gücünün yetiştirilmesi ve mevcut kamu personelinin hizmet içi eğitiminin sağlanması amacıyla, başta yüksek öğretim programlarında olmak üzere, AB ile ilgili konulara ağırlık verilecektir. 373. Türkiye’nin, Ulusal Programdaki öncelikleri de dikkate alınarak, aday ülkelere açık AB Program ve Kuruluşlarına etkin katılımını sağlayacak düzenlemeler gerçekleştirilecektir. 374. Ulusal Programın uygulamaya konulabilmesi ve AB ile bütünleşme sürecinde ekonomik ve sosyal dönüşümün sağlanabilmesi için gerekli finansman, ulusal kaynakların yanısıra, AB ve uluslararası finans kuruluşlarından temin edilecektir. 375. Gümrük birliğinden kaynaklanan ve VII. Plan döneminde gerçekleştirilemeyen hukuki düzenlemeler tamamlanacaktır. 376. AB konularında ihtiyaç duyulacak tercüme hizmetlerinin karşılanmasına yönelik altyapı, AB’nin de katkılarıyla oluşturulacaktır. Yüklə 2,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||