Kalkinma plani

ALTINCI BÖLÜM

TÜRKİYENİN BÖLGE ÜLKELERİ VE DİĞER ÜLKELERLE EKONOMİK İLİŞKİLERİ

I. TÜRK CUMHURİYETLERİ İLE İLİŞKİLER

a) Mevcut Durum
377. Türkiye demokratik, laik ve pazar ekonomisini kabul etmiş bir ülke olarak Türk Cumhuriyetleri açısından model ülke olma özelliğini sürdürmekte, aynı zamanda demokratik sisteme geçiş ve pazar ekonomisi kurumlarını yerleştirme sürecinde destek vermeye devam etmektedir.
378. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra bağımsızlığını kazanan Türk Cumhuriyetlerini ilk tanıyan ülke Türkiye olmuştur. Bölgede diplomatik temsilcikler ile ticaret ve ekonomi müşavirlikleri kurularak geniş çaplı bir kredi ve yardım programı başlatılmıştır. Ayrıca, kültür ve sanat, din, eğitim, bilim ve teknik, sağlık, tarım ve kırsal altyapı, çevre, çalışma ve sosyal güvenlik ve istatistik alanlarında yoğun işbirliği içine girilmiştir.
379. Türkiye ile Türk Cumhuriyetleri arasındaki ticaret hacmi VII. Plan döneminde sürekli artarak 1998 yılında 1,3 milyar dolara ulaşmış ve toplam dış ticaret hacmimiz içindeki payı yüzde 1,7 olmuştur.
380. 1990-1999 döneminde Uluslararası Müteahhitler Birliği üyelerinin Türk Cumhuriyetlerindeki taahhütlerinin toplam taahhütleri içindeki payı yüzde 19 olmuştur.
381. Eximbank, Türk Cumhuriyetlerine 1992-1999 döneminde 1.123 milyon dolar kredi tahsis etmiş, ve bu miktarın 851,2 milyon doları kullandırılmıştır.
382. T. Petrolleri Anonim Ortaklığı, Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan'da petrol ve gaz sahası satın alma ve ortak girişim faaliyetlerine devam etmektedir. Öte yandan Hazar petrollerinin ülkemiz aracılığıyla dünya pazarlarına ulaştırılması amacıyla yürütülen Bakü-Ceyhan Petrol Boru Hattının gerçekleştirilmesine yönelik çalışmalar son aşamasına gelmiştir.
383. 1992-1993 öğretim döneminden itibaren uygulanmakta olan Büyük Öğrenci Projesinde, 1999-2000 dönemi itibarıyla Türkiye'de öğrenim görenlerin sayısı 13 bine ulaşmıştır. Halen öğrenimi devam eden öğrenci sayısı ise 5 binin üzerindedir.
384. Kazakistan'ın Türkistan şehrinde 1991 yılında kurulan Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesinde Kazakistan Türkçesi, Türkiye Türkçesi ve Rusça olmak üzere üç dilde eğitim yapılmaktadır. Kırgız Cumhuriyeti-Türkiye Manas Üniversitesi ise 1995 yılında kurulmuştur.
385. Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansının (TİKA), Moğolistan'daki Türk Anıtlarının restorasyonu ve Kazakistan'da Kazak halılarının ulusal kültüre kazandırılması çalışmaları devam etmektedir.
386. Türkiye ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti arasında 8 Ağustos 1997 tarihinde ortaklık konseyi kurulmasına ilişkin anlaşma imzalanmıştır. Ortaklık konseyinin kararları doğrultusunda KKTC'ye kredi desteği sağlanmakta ve teknik yardım yapılmaktadır. Ayrıca iki ülke arasındaki mevzuat uyum çalışmaları devam etmektedir.
b) Amaçlar, İlkeler ve Politikalar
387. VIII. Plan döneminde de Türk Cumhuriyetleriyle ekonomik, ticari, sosyal, kültürel, bilimsel ve teknik ilişkilerin geliştirilmesi için yürütülen faaliyetlere hız kazandırılacaktır.
388. Türk Cumhuriyetleriyle olan ilişkilerimizde kurum ve kuruluşlar arasındaki eşgüdüm ve işbirliği ile finansman sorunlarının giderilmesine yönelik çalışmalar sürdürülecektir.
389. Türk Cumhuriyetleriyle ticaretin geliştirilmesi ve Türk girişimcilerin bu ülkelere yönelik yatırımlarının artırılması için gerekli çalışmalar yapılacak, küçük ve orta ölçekli müteşebbislerin bu ülkelerde iş kurması için gerekli bilgi ve altyapı desteği sağlanacaktır.
390. Büyük Öğrenci Projesinin uygulanmasına devam edilecektir. Bu ülkelerle diploma denkliği konusundaki problemlerin giderilmesine çalışılacaktır.
391. Ulaştırma, haberleşme ve enerji alanındaki işbirliği projelerine önem verilecektir. Özellikle Bakü-Ceyhan Petrol Boru Hattı ve Hazar geçişli Türkmen Doğal Gazının Türkiye üzerinden Avrupa ülkelerine nakline ilişkin projeler, Türkiye'yi bölgenin en önemli enerji nakil hatlarının kesiştiği bir ülke konumuna getirecektir. Bölge ile ülkemiz arasındaki kara ve demiryolu bağlantılarını sağlayacak projelere öncelik verilecektir.
392. Bankacılık, müteahhitlik, tarım ve sanayi alanlarındaki işbirliği projelerine önem verilecektir.
393. İstatistik konusundaki teknik yardımlar sürdürülecektir.
394. Doğu Akdeniz Bölgesel Gelişme Planı, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) potansiyelini de dikkate alacak şekilde oluşturulacak ve hızla uygulamaya konulacaktır.
395. KKTC ile eğitim, sağlık, tarım, ulaşım, enerji, su, kredi ve konut alanlarındaki işbirliğine devam edilecektir.

II. BÖLGESEL VE KÜRESEL İŞBİRLİKLERİ

396. Türkiye, AB ile ilişkilerinin yanısıra, başta Türk Cumhuriyetleri olmak üzere tarihi, ekonomik, sosyal ve kültürel ilişkileri ile çevre ülkeleri bakımından da önemli bir çekim merkezidir.

397. Türkiye, bu merkezi konumunun da etkisiyle birçok bölgesel ve küresel işbirliği girişimine etkin olarak katılmaktadır. Bu çerçevede, AB’ye üyeliğin yanısıra İslam Konferansı Teşkilatı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (İSEDAK), Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT), Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) ve D-8, ülkemizin öncülük ettiği diğer önemli işbirliği girişimleridir. G-20 üyeliği ülkemizin, küresel gelişmeleri daha iyi takip etmesi için olanak sağlayacaktır.

1. İSLAM KONFERANSI TEŞKİLATI EKONOMİK VE TİCARİ İŞBİRLİĞİ DAİMİ KOMİTESİ (İSEDAK)

a) Mevcut Durum
398. İSEDAK, ülkemizin İslam ülkeleriyle ikili ve çok taraflı ilişkilerinin geliştirilmesi için önemli bir zemin oluşturmaktadır.
399. İSEDAK tarafından ele alınan ekonomik ve ticari işbirliğine ilişkin proje ve konular başlıca; İhracat Finansmanı Mekanizması, İslam Ülkeleri Yatırım ve İhracat Kredi Sigortası Kurumu, İKT Ticaret Tercihleri Sistemi, Ticaret Enformasyon Ağı, İslam Ülkeleri Arasında Standardların Harmonizasyonu, DTÖ İle ilgili konular, dünyada meydana gelen güncel ekonomik ve ticari sorunlar üzerinde Görüş Alışverişi Oturumları ve Özel Sektör Toplantılarını kapsamaktadır.

400. İSEDAK gündeminde son yıllarda, Görüş Alışverişi Oturumları, Yeni Eylem Planının Uygulanma Durumu, Özel Sektör Toplantıları, Dünya Ticaret Örgütü gibi daimi nitelikteki konular ağırlık kazanmıştır. Gündemin içeriğinin değişmesiyle İSEDAK Toplantıları daha çok iştişari bir forum niteliğine bürünmektedir.

b) Amaçlar, İlkeler ve Politikalar
401. Türkiye, kendi öncülüğünde gelişen İSEDAK faaliyetlerine etkin olarak katılmayı sürdürecektir. İSEDAK kapsamında yürütülmekte olan özel sektör toplantıları ve ticaret fuarlarına gerekli önem verilerek bu faaliyetlere daha fazla özel sektör veya firma temsilcisinin katılması özendirilecektir. Bu platformlarda oluşturulan tavsiye kararları İSEDAK'a taşınarak özel sektörün işbirliği çabalarına destek olunacaktır.
402. Yıllık İSEDAK toplantılarında dünyadaki ekonomik gelişmelerin ve sorunların ele alındığı görüş alış-verişi oturumlarında varılan sonuçları içeren İSEDAK kararlarının Türkiye'nin de üyesi bulunduğu çeşitli uluslararası platformlara taşınmasına gayret sarf edilecektir.

2. EKONOMİK İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (EİT-ECO)

a) Mevcut Durum
403. 1985 yılında faaliyete geçen Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT-ECO)'na 1992 yılında Afganistan, Azerbaycan ve Orta Asya Türk Cumhuriyetleri de katılmıştır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti de üye sıfatı olmaksızın toplantılara katılmaktadır.
404. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı çerçevesinde ticaret ve yatırım, ulaştırma ve haberleşme, enerji, maden ve çevre, ekonomik araştırma ve istatistik, eğitim, bilim, kültür ve uyuşturucu kontrolü alanlarında işbirliği faaliyetlerine devam edilmektedir. Ticaret, ulaştırma-haberleşme ve enerji öncelikli işbirliği alanları olarak belirlenmiştir.
405. İstanbul'da Ticaret ve Kalkınma Bankası ve Pakistan'da Reasürans Şirketi kurulması çalışmalarında son aşamaya gelinmiştir. EİT Bölgesinde sağlam bir ulaştırma altyapısı kurma çalışmaları çerçevesinde Transit Ulaştırma Çerçeve Anlaşması imzalanmış ve EİT On Yıllık Eylem Planı (1998-2007) kabul edilmiştir. Bölgede ticareti artırmak amacıyla Ticari İşbirliği Çerçeve Anlaşması imzalanmıştır. Özel sektörün bölge ticaretinde etkinliğini artırmak amacıyla düzenli olarak ticaret fuarları düzenlenmektedir. Enerji alanında bölgenin zengin doğal kaynaklarının en rasyonel şekilde değerlendirilmesi için çalışmalar sürdürülmektedir. Ayrıca, üye ülkelerin elektrik sistemlerinin enterkonneksiyonu için çalışmalar yapılmaktadır.
406. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı uluslararası ve bölgesel kuruluşlarla ilişkilerini giderek daha da geliştirmektedir. BM ve İslam Konferansı Teşkilatı'nda gözlemci statüsüne sahiptir.
b) Amaçlar, İlkeler ve Politikalar
407. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı, Türk Cumhuriyetlerinin dünyaya açılmalarında önemli rol oynamaya devam edecek ve Türkiye, Teşkilatın faaliyetlerine etkin olarak katılmayı sürdürecektir.
408. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı içinde ticaretin artırılması ve bu çerçevede özel sektör açısından daha elverişli bir ortam oluşturulması için çalışmalara devam edilecektir.

3. KARADENİZ EKONOMİK İŞBİRLİĞİ (KEİ)

a) Mevcut Durum
409. 25 Haziran 1992 tarihli Zirve Deklarasyonunun imzalanmasıyla faaliyete geçen KEİ, 1 Mayıs 1999 tarihi itibarıyla KEİ Teşkilatı Kurucu Anlaşmasının tüm ülkelerce onaylanmasıyla uluslararası bir örgüt haline gelmiştir.

410. Karadeniz Ekonomik İşbirliği, üye ülkeler arasında ekonomik ve ticari ilişkilerin geliştirilmesi ve çeşitlendirilmesi amacıyla çok taraflı ve çok sektörlü bir işbirliği modeli ile çalışmalarını sürdürmektedir.

411. Karadeniz Ticaret ve Kalkınma Bankası 1999 yılında faaliyete geçmiş bulunmaktadır. Telekomünikasyon alanında ITUR ve KAFOS projeleri sonuçlandırılmıştır.
b) Amaçlar, İlkeler ve Politikalar
412. KEİ ülkeleri ile akdedilmiş olan organize suçlarla mücadele anlaşmasının uygulanmasına önem verilecektir.
413. KEİ ülkeleriyle olan ilişkilerimizde özel sektöre ağırlık verilecek, serbest girişimcilik özendirilecektir. KEİ ülkeleri arasında iş ortamının iyileştirilmesi, ilgili işletme ve şirketlerin bireysel ve kolektif girişimleri için gerekli önlemlerin alınması, bu kapsamda iş adamlarına vize kolaylıklarının sağlanması, küçük ve orta ölçekli işletmelerin desteklenmesi, ticari engellerin tedricen ortadan kaldırılması ve serbest bölgelerde işbirliğine gidilmesi için gereken önlemler alınacaktır.
414. Ortak projelerin finansmanında, KEİ Kalkınma Bankasının imkanlarının etkin bir şekilde kullanılması sağlanacaktır.
415. Özellikle ticaret, ulaştırma, haberleşme, ekonomik ve ticari bilgi değişimi gibi alanlarda işbirliğinin geliştirilmesine çalışılacaktır.
416. Çevrenin, özellikle, Karadeniz'in korunması, biyoüretim potansiyelinin korunması, işletilmesi ve geliştirilmesi için ortak faaliyetler teşvik edilecektir.

4. G – 20

a) Mevcut Durum
417. ABD, Türkiye, Hindistan, Japonya, Brezilya, Rusya, Almanya, Arjantin, Fransa, S. Arabistan, Meksika, G. Afrika, İngiltere, G. Kore, İtalya, Çin, Kanada, Avustralya, Dünya Bankası ve IMFden oluşan G-20, uluslararası mali sistemin daha istikrarlı bir yapıya kavuşturulması amacıyla, dünya ekonomisi ile ilgili konuların tartışıldığı ve politikaların önerildiği bir platformdur.
418. Ülkemizin bu platformda yer alması ile etkinliğini daha da artırması beklenmektedir. Böylece ülkemiz, G-20 içerisinde yer almakla görüş ve tezlerini küresel platformda daha etkin bir şekilde ifade edebilme fırsatı bulacaktır.

b) Amaçlar, İlkeler ve Politikalar
419. Ülkemizin G-20 platformundaki faaliyetlere etkin katılımı sağlanarak küresel ekonomik gelişmeler karşısında gereken önlemler alınacaktır.

5. D – 8

a) Mevcut Durum
420. D-8 İşbirliği platformu, Türkiye'nin daveti üzerine İran, Pakistan, Bangladeş, Malezya, Endonezya, Mısır ve Nijerya'nın katılımıyla 15 Haziran 1997 tarihinde İstanbul'da yapılan Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi'yle başlatılmıştır.
421. D-8'in temel amaçları, gelişmekte olan ülkelerin dünya ekonomisindeki rolünü güçlendirmek, ticaret alanında yeni açılımlar sağlamak, uluslararası karar alma mekanizmalarına daha etkin katılım ve üye ülkelerde yaşam standartlarının yükseltilmesi olarak belirlenmiştir.

422. İstanbuldaki Zirve toplantısında işbirliği ve proje geliştirilmesi için on sektör saptanmış ve üye ülkeler arasında işbirliği alanları belirlenmiştir.

423. Türkiye'nin üstlendiği Sanayi Çalışma Grubunun öncelikli projesi, Tarım Uçağı Tasarımı, Geliştirilmesi, Üretimi ve Pazarlamasıdır.
b) Amaçlar, İlkeler ve Politikalar
424. Ülkemizin, önemli bir platform olan D-8'deki öncü rolü sürdürülecektir.