KirkçEŞme tesisleri

LORICHS, MELCHIOR

(152 7 ?, Flansburg [bugün Almanya 'da] -4 Nisan 1583 'ten sonra, Kopenhag ?) Danimarka asıllı ressam, haritacı, gravürcü.

Soyadı Lorch, Lorich, Lorck olarak da yazılır. Asil bir aileden olan Lorichs, Lübeck' li bir kuyumcunun yanında sanat öğrendikten sonra Kuzey ülkelerini gezer ve 1547'den başlayarak bazı Alman prenslerinin hizmetinde İtalya'da bulunur. Büyük bir olasılıkla Viyana'dan 18 Kasım 1554'te yola çıkıp 20 Ocak 1555'te İstan-

bul'a varan Augier Ghislain de Busbecq' in(->) elçilik heyetine katılır. Çünkü 1559'un ikinci yarısında Viyana'ya dönen Lorichs, Osmanlı başkentinde dört buçuk yıl kaldığını yazar ve birinci elçiliğinden Viyana'ya ağustos sonu 1555'te dönen Bus-becq'in yanında Arkadios Sütunu'nun bir çizimi vardır. AncakMart-Haziran 1555 arası Busbecq'i Amasya'ya kadar götüren yolculuğa katılmamışa benzer, çünkü eserlerinin arasında Anadolu'ya ait çizimler görünmez.

Bu dört buçuk yıl içinde Lorichs, 16. yy İstanbul'u ve Osmanlı İmparatorluğu hakkında en önemli görsel malzemeyi oluşturan çizimleri gerçekleştirmiştir. Bunların arasında kuşkusuz ön planda gelen İstanbul panoramasıdır. 11 m 27,5 cm uzunlu-, ğunda ve 45 cm eninde olan bu siyah-be-yaz ve sepya çizim, Sarayburnu'ndan Eyüp'e kadar istanbul'un Haliç'ten görüntüsünü tasvir eder. Ön planda Galata surları ve Kasımpaşa Tersanesi, ikinci planda her türlü gemileri ve yoğun trafiği ile Haliç, üçüncü planda ise suriçi kent, kara surları ve E-yüp yer alır. Önemli binaların dışında konutlar ve Bizans kalıntıları ayrıntılı bir biçimde çizilmiştir.

Paris, Bibliotheque Nationale'de 1566-1582 arasında çizilmiş olanla Viyana Ös-terreichische Nationalbibliothek'teki 8626 no'lu yazmanın içinde bulunan 1590 tarihlerinde yapılmış panoramalarla yapılacak karşılaştırmalar, bize bugün yabancı gelebilen ve alışmış olduğumuz Osmanlı konut mimarisine oldukça aykırı düşen binaların asıllarına uygun olarak çizilmiş olması gerektiğini gösterir. Panoramanın içinde, ressam kendisini de Galata surlarının Azap Kapısı'na yakın bir kuleden yapıtını çizerken göstermiş ve tarihini 1559 olarak atmıştır. Ancak resmin tümü tek bir görüş açısından değil, en az dört yerden bakılarak çizilmiş olup, yerinde yapılmış olan eskizler, sonradan tek bir panorama haline getirilmiş olmalıdır. Kâğıdın filigranı 1561 civarı bir tarihlenmeye de uygun olduğuna göre asıl çizimin, ressamın dönüşünden sonra yapılmış olması gerekir. Haziran 1559'da Osmanlı Devleti ile Alman İmparatorluğu arasında ilişkilerin bozulması üzerine Busbecq ve maiyeti Elçi Ha-nı'nda(-») kapatıldıklarına göre, çizimler bu yılın birinci yarısında yapılmış olmalıdır. 1597-1598 yıllarında İstanbul'u ziyaret eden Hollandalı Joris van der Does (Georgius Dousa), panoramanın o tarihte, 1575'te kurulmuş olan Leiden Üniversi-tesi'nin kütüphanesinde bulunduğunu yazar ve 1610 tarihli J. C. Weudanus tarafından yapılmış bir gravürde panorama, kütüphanenin okuma salonunun sol duvarında asılı görülür. 1869'da epeyce yıprandıktan sonra 21 parçaya bölünen resim bugün hâlâ aynı kütüphanede muhafaza edilmektedir.

Lorichs'in çizmiş olduğu ikinci önemli seri, sonradan kendisi tarafından gravüre dönüştürülmüş olan portrelerdir. Bunlar arasında en önemli yeri I. Süleyman'ın (Kanuni) büstü ve boy resmi alır ki ikincisi birincisinden hareket edilerek yapılmıştır.