KirkçEŞme tesisleri

MERDÎVENKÖY TEKKESİ

396

39 7 MERKEZ EFENDİ KÜLLİYESİ

kasnıdaki mezarlık ve Fikiıtepe üzerinden Haydarpaşa'ya uzanan Uzunçayır, Mer-divenköy'ün bir dönemdeki yeşil dünyasının en önemli unsurları olarak sayılabilir. Yakın çevrede mesire yeri olarak da kullanılan ve tekkenin ipekböcekçiliği yaptığı dut ağaçlarının da bulunduğu koru, I. Dünya Savaşı'nm yokluk yıllarında kesile kesile tüketilmiş ve günümüze henüz ya-pılaşmamış ancak çıplak bir tepe ulaşabilmiştir. Kurtuluş Savaşı sonunda istanbul'u kurtarmak üzere ilerleyen Türk ordusu, istanbul'a girmeden önceki son 5-6 Ekim 1923 gecesini bu tepe ve yamaçlarında kurdukları ordugâhta geçirdiği gibi aynı yer 1920'lerde Haliç'te Sütlüce Mezbahası açılıncaya kadar da şehrin önemli hayvan pazarlarından biri olmuştur. Uzunçayır ise özellikle 1950'lerde, ortasından Ankara Yolu'nun (eski E-5) geçirilmesini takiben çevresindeki yapılaşma süreci içinde yok olmuştur. Bugün Uzunçayır adını taşıyan sokak bu çayırın Merdivenköy'deki son izini oluşturmaktadır. Şahkulu Sultan Tek-kesi'nin arkasındaki mezarlığın ise Merdi-venköy'ün eski yeşil dünyasından günümüze ulaşabilmiş yaşayan tek unsur olduğunu söylemek mümkündür.

Geniş boşlukların yer aldığı Merdiven-köy uzun süre Kadıköy'ün en az nüfuslu yerleşmelerinden biri olarak kalmıştır. 1913 verilerine göre, bu tarihte Merdiven-köy 180 hektar genişliğinde bir mahalledir ve 196 hane ile 12 dükkâna sahiptir. Toplam 629 olan mahalle nüfusu da o tarihte tüm Kadıköy mahalleleri arasında en düşük nüfustur. 1930'da Göztepe'ye bağlanan Merdivenköy, Cumhuriyet döneminde de uzun süre Göztepe, Erenköy gibi yakın çevresindeki yerleşmelere nazaran oldukça yavaş bir yapılaşma süreci izlemiştir. 1971'de idari açıdan tekrar Göztepe'den ayrı bir muhtarlık haline gelen Merdiven-köy'de, özellikle 1972 tarihli Kızıltoprak-Bostancı Bölgeleme Planı ile verilen yüksek yapı yoğunlukları sonucu, hızlı bir apartmanlaşma süreci ortaya çıkmıştır. Bu sürece bağlı olarak, çevresindeki yerleşmelere nazaran daha seyrek bir yerleşme desenine ve daha geniş boş alanlara sahip olan Merdivenköy de yapılaşma açısından cazip bir yer haline gelmiştir. Böylece Merdivenköy "ün bahçe, bostan ve çayırları apartmanlarla dolarken eski köy yerleşmesi de özellikle 1980'lerden sonra aynı şekilde apartmanlaşmıştır. 1990 Nüfus Sayımı sonuçlarına göre Merdivenköy'ün nüfusu 6l.4l3'tür. Takriben 12.000 civarında hane barındıran Merdivenköy, Göztepe ve Koz-yatağı'nın ardından Kadıköy'ün en fazla nüfuslu üçüncü mahallesidir. Merdivenköy günümüzde hemen tüm Kadıköy çevresindeki genel yerleşme karakterine uygun biçimde konut ağırlıklı bir yerleşme olup, Ankara Yolu civarında otomobil tamir atölyeleri ile semtin ana ulaşım güzergâhlarım oluşturan Şair Arşi, Ressam Salih Erimez, Mandıra ve Fahrettin Kerim Gökyay caddelerinde tüketim ihtiyaçlarına yönelik sınırlı bir ticarete sahiptir. Bibi. B. N. Şehsuvaroğlu, Göztepe, ist., 1969. M. RIFAT AKBULUT