KirkçEŞme tesisleri

KUŞATMALAR

136

137

KUŞATMALAR

lan silahlandırarak kendi birliklerine kâttı. Kuşatmada kullanmak üzere 5.000 araba yaptırarak Bizans'ın Arkadiopolis (Lüleburgaz) garnizonunun önüne geldi. Garnizonu ele geçiren Bulgarlar kent surlarının görece zayıf olduğu Ayvansaray önlerinde toplandılar. Bulgar ordusunun gücü kenti savunanların karşı koyamayacağı kadar büyüktü. Ancak bir mucize gerçekleşti ve Bulgar Hanı Kurum 13 Nisan 814'te Yedi-kule'de Altın Kapı önlerinde aniden öldü.

^!Jjj^^ T^wA^

> •''••.'•cHwfr>w4>™^w*r--Ki'r-

10. yy'da Rusların şehre saldırıları sırasındaki bir deniz savaşını betimleyen minyatür.

Skilitezes Yazması, Ulusal Galeri, Madrid/N. Neciboğlu koleksiyonu

me girişimi Makedonya Kralı II. Filip'e (hd MÖ 359-336) aittir. MÖ 340'ta gerçekleşen bu kuşatma, kentin şiddetli direnişi ve Yunanlılardan gelen yardım nedeniyle başarılı olamamıştır. Bu kuşatmadan yaklaşık bir buçuk yüzyıl sonra, MÖ 194'te Roma İmparatoru Septimius Severus Bizantion'u 3 yıl sürecek bir kuşatma çemberi içine almış ve açlıktan mukavemeti kırılan Bizanslılar kentlerini Severus'a teslim etmişler a-ma yine de talan ve katliamdan kurtulamamışlardır.

Hun Tehlikesi, Avar-İran ve Bulgar Kuşatmaları: Hunların 374-375'te Avrupa' nın doğu kapılarında görünmeleri, Volga' yi aşarak Güney Rusya'ya yerleşmeleri ve 5. yy'ın başlarında Balkanlar'a sokulmaları, Bizans'ı yeni bir tehditle karşı karşıya bırakmıştı. Hunlar II. Teodosios döneminde (408-450) Trakya'ya kadar gelmişlerdir. Hunların yerlerinden kopardığı kavimler Bizans'a sığınmışlar, bu da büyük bir istikrarsızlık kaynağı haline gelmişti. II. Teodosios bu büyük tehlike karşısında kent tahkimatını sağlamlaştırarak, surlara günümüzde de varlığını koruyan biçimini verdi. Yapımı 4l3'te tamamlanan bu surlar, 1204'teki Latin istilası hariç tutulursa yak-

laşık 1.000 yıl boyunca Bizans başkentini dış saldırılardan koruyacaktır. Ama surlar başkentin korunmasında yalnızca bir faktördür. Bizans siyasetinde diplomasi, surlardan ya da askeri güçten daha da fazla belirleyici olmuştur. Bizans imparatorluğu 4. yy'm ilk çeyreğinde Hun Imparatorlu-ğu'na tabi olmayı, yılda 350 libre altın tutarında vergi vermeyi, Hun imparatorluğu' na tabi ülkelerden asker toplamamayı kabul etmişti. Atilla'nın hükümdarlığı sırasında (434-453) vergi iki katına çıkarılmış, Bizans'ın Don Nehri-Adriyatik hattının kuzeyindeki ülkelerle siyasi ve ticari ilişkisi tamamen kesilmişti. II. Teodosios bu barış dönemini Hun egemenliğinden kurtulmanın koşullarını yaratmak için değerlendirmeye çalıştı. Batı Roma imparatorluğu ile ilişkilerini pekiştirdi ve iran'da Sasaniler-le yarım yüzyıldır süregelen bozuk ilişkileri bir antlaşma ile düzeltti, iki imparatorluk arasındaki siyasi ilişkiler zaman zaman askeri yüzleşmelerle sonuçlansa bile Bizans diplomasisi Hun birliklerinin bugünkü Büyükçekmece dolaylarına kadar gelip durmasını sağlamıştır.

Bizans'ın batı yönünde karşılaştığı Hun tehlikesi 6. ve 7. yy'larda yerini Avar teh-

t ait t S".

Avarlar ve Sasaniler Konstantinopolis önlerinde (üstte) ve Arapların şehri kuşatmalarını

betimleyen bir resim.

Konstantinos Manesses Kroniği, Vatikan /N. Neciboğlu koleksiyonu (üst) Skilitezes Yazması, Unsal Galeri, Madrid

likesine bıraktı. Bizans imparatoru Fokas (hd 602-610), 6. yy'ın sonlarında Çorlu'ya kadar sokulmuş olan Avarları hanlarına yıllık vergi vermeyi kabul ederek durdurmuştu. Ama Avarlar ölö'da Konstantinopolis surları önlerinde göründüler.

Ancak kentin kuşatılması bundan 10 yıl sonra 626'da gerçekleşti. Bu sırada Bizans' m başında Herakleios (hd 610-641) bulunuyor ve imparatorluk doğuda Sasani tehlikesiyle uğraşıyordu. Herakleios 622-626 arasında Sasani Hükümdarı II. Keyhüsrev' in ordularına karşı çeşidi başarılar elde etmişti. Ancak 626'dan sonra durum kötüleşmeye başladı. Sasani Hükümdarı II. Keyhüsrev bir yandan ordusunu güçlendirirken, bir yandan da Bizans'ın Balkanlar' daki hasmı Avarlarla temas kurmuş ve Doğu Roma imparatorluğu başkentinin birlikte kuşatılması için görüşmelere başlamıştı. Sasani kumandanı Şehrveraz Nisan 626'da Boğaz kıyılarına sokulmuş ve haziran ayının ilk günlerinde Halkedon (Kadıköy) ile Hrisopolis (Üsküdar) arasında karargâh kurmuştu. 30.000 kişilik Avar ordusunun öncüleri 29 Haziran 626'da, I. Anastasios'un (hd 491-518) yaptırdığı ve Marmara ile Karadeniz arasında tüm Trakya Yarımadası'nı enine kat eden Anasta-sios Suru'nun(-t) önlerine kadar geldiler ve temmuz başında da Boğaz kıyıları ve Galata sırtlarında görülmeye ve karşı kıyıdaki Sasani birlikleri ile işaretleşmeye başladılar. Bizans elçisi iki kez Avar hanı ile görüştü. Hanın kentin kayıtsız şartsız teslimini istemesi nedeniyle bir barış anlaşmasına varılamadı. Avar birlikleri 31 Temmuz' dan itibaren kenti sıkı bir kuşatma altına aldılar ve Haliç'ten Marmara kıyılarına kadar yayılarak çeşitli savaş aletleri yardımıyla surlara saldırdılar. Bizanslıların sur üzerinde sağa sola hareket edebilen uzun bir direğin ucuna bağladıkları geniş bir sepet Ayarların önemli kayıplar vermelerine neden oldu. Sepetin içindeki Bizans askerleri surlara tırmanmaya çalışan Avar askerlerinin başına ateş yağdırıyor ve kuşatma araçlarını yakıyordu. Bizans senatosu kuşatmanın üçüncü gününde yeniden barış girişimlerinde bulundu. Elçiler Avar hanının otağına vardıklarında üç Sasani komutanının da orada bulunduğunu gördüler. Denizi geçme olanağına sahip olmayan Sasaniler surların önünde cereyan eden çatışmalara katılamıyorlardı.

Kara surlarmdaki saldırıları başarısız kalan Avar hanı savaş sandalları ve ordusundaki Slav birliklerini kullanarak Haliç'te yeni bir cephe açmayı denediyse de Bizans donanması bu girişimi kolayca bertaraf etti. Avarlar Bebek Koyu'nda küçük bir filo oluşturarak Sasanilerden yardım almaya çalıştılar. Ama Bizans donanması bu filoyu da Boğaz sularına gömmeyi başardı. Avar hanının son girişimi yine Haliç'te gerçekleşti. Kâğıthane Deresi ağzında toplanan Avar filosu, kara yönünden gerçekleşecek hücumla birlikte harekete geçecek ve böylece kent iki yönden ele geçirilecekti.

Ama Bizans donanması bu girişime i-zin vermeyerek Haliç'teki Avar kuvvetlerini tamamen imha etti. Ayvansaray önlerin-

«ası «a^s-iJ..;-» -i .& .-9 '*?w 'j&£^ı--.-,» s

Haçlıların Konstantinopolis surlarına saldırısını betimleyen bir ortaçağ Fransız minyatürü. Galeri Alfa

rış teklif etti. iki taraf, beşer kişilik heyetlerle barış şartlarını konuşmak üzere Bla-hernai Sarayı(->) yakınlarındaki surların biraz ilerisinde buluşmaya karar verdiler. Ancak Leon bu buluşma sırasında Bulgar Hanı Kurum'a pusu kurdu. Canını güçlükle kurtaran Kurum, civardaki tüm yerleşim birimlerini yağmaladı ve kentin önünden geçici olarak çekilerek yeni bir kuşatmanın hazırlıklarına başladı.

Kurum Han ilk iş olarak Slavları ve Avar-

de karaya çıkabilen Avar birlikleri ise Bizans ordusundaki Ermeni kıtalarınca yok edildi. Avarlar bu yenilginin ertesi günü 31 Temmuz'dan 13 Ağustos'a kadar süren kuşatmayı kaldırarak geri çekildiler.

1. yy'a kadar Güney Rusya'da yerleşmiş bulunan Bulgarlar Bizans imparatoru Ze-non döneminde (474-475 ve 476-491) Bal-kanlar'da görünmeye başlamışlar ve 679' da Dobruca'ya gelerek bugünkü Bulgaristan'ın temellerim atmışlardı. Zamanla güçlenen Bulgar devleti 9. yy'da Bizans için büyük bir tehdit oluşturmaya başladı. Bulgarlar için Bizans Imparatorluğu'nu Orta ve Kuzey Avrupa'ya bağlayan ticaret yolları hayati bir önem taşıyordu. Bu yolun iki önemli düğüm noktası olan Belgrad ve Niş'i daha önce almışlardı. Konstantino-polis'in ele geçirilmesi söz konusu ticaret yolu üzerindeki Bulgar egemenliğini tamamlayacağı için çok önemliydi. İki devlet arasında Balkanlar'da ve Trakya'da bu nedenlerle beliren çıkar çatışmaları 811 ve 813'te orduların karşı karşıya gelmesi ve Bizans'ın mağlubiyeti ile sonuçlandı. Bulgarlar 813'teki zaferlerini Konstantinopo-lis'i ele geçirerek tamamlamak istediler ve kentin etrafında, Marmara'dan Halic'e kadar uzanan sahada hendekler kazdırıp tahkimat yaptılar. Bulgar Hanı Kurum, Bizans İmparatoru V. Leon'a (hd 886-912) yıllık vergi ve elbiselik kumaş karşılığında ba-