Kuran & İtret ben aranızda iki ağır emanet bırakıyorum: Biri Allah’ın kitabı, diğeri İtretim; Ehl-i Beyt’imdir. Bu ikisine sarıldığınız müddetce benden sonra asla sapmazsınız. Hz. Muhammed (s a. a) Muhammed Hadi marifet kur’ÂN İLİmleri

Anlaşmazlığa Düşülen Sureler

Zerkeşi ve Tabersi'nin naklettiğine göre, Mekkî ve Medenî sureler hakkındaki cetvel İbn-i Abbas'ın rivayetine göre hazırlanmış, Cabir b. Zeyd'in rivayeti ile İbn-i Abbas'ın rivayeti düzeltilip tamamlanmıştır.

Mekkî ve Medenî oluşuna dair otuz sure hakkında farklı görüş bulunmaktadır.

1- Fatiha Suresi: Mücahit bu sureyi Medenî bilmektedir. Fakat bu doğru değildir, çünkü Mekkî olan "Hicr" suresinde, Fatiha suresine işaret edilerek şöyle denilmiştir: "Andolsun, biz sana tekrarlanan yedi ayeti ve yüce Kuran'ı verdik." ¹ Hz. Ali de (a.s) Fatiha suresi hakkında şöyle buyurmaktadır: "Fatiha suresi arşın altındaki bir hazineden Mekke'de nazil oldu." Hüseyin b. Fazl ² diyor ki: "Mücahid'in bu görüşü çok yanlıştır; çünkü o bütün âlimlerin ortak görüşüne aykırı söz söylemiştir." ³

2- Nisa Suresi: Nuhhas, Nisa suresini Mekkî bilmektedir ve delil olarak şu ayeti getiriyor: "Allah, size, emanetleri mutlaka ehline vermenizi emrediyor"⁴ Bu doğru değildir; çünkü birincisi bir ayet, tüm sure için ölçü değildir ve ikinci olarak surelerin hicretten sonraki inişi Medenî olması için bir kriterdir.

3- Yunus Suresi: Bazıları İbn-i Abbas'ın bu sureyi Medenî olarak kabul ettiğini nakletmişlerdir, oysa bu surenin Mekkî olduğu hakkında yine ondan birçok rivayet bulunmaktadır.

4- Râd Suresi: Eski âlimlerden Muhammed Said Kelbi ve günümüz âlimlerinden Seyyid Kutup bu sureyi Mekkî bilmektedirler. Delil olarak da surenin içeriğinin Mekkî surelere benzediğini getirmişlerdir. Lakin iniş sırası hakkındaki rivayetler, sureyi Medenî olarak zikretmişlerdir, diğer taraftan sert üslup sadece Mekkî surelere has değildir, Bakara gibi bazı Medenî surelerde de buna rastlamaktayız.

5- Hac Suresi: Ebu Muhammed Mekkî b. Ebi Talip bu sureyi Mekkî olarak kabul etmiş ve delil olarak da garanik olayına değinilen 52. ayeti getirmiştir. Bu görüş iki nedenden dolayı, doğru değildir: Birincisi; garanik olayı yalan ve düzmece bir hikâyedir, ikincisi; bu surenin içeriği Mekkî oluşla uyum arz etmektedir.

6- Furkan Suresi: Müfessirlerin geneli ve iniş sırasını bildiren rivayetler, bu sureyi Medenî kabul etmektedir, fakat Dahak buna rağmen sureyi Mekkî bilmiştir.

7- Yasin Suresi: Bazılarının bu sureyi Medenî bildikleri nakledilmiştir, ama kimlerin ve ne delile dayanarak böyle dediği belli değildir.

8- Sad Suresi: Şaz ve belirsiz bir söze dayanarak Medenî bilenler olmuştur.

9- Muhammed Suresi: Bazıları icmanın aksine Mekkî kabul etmişlerdir.

10- Hucurat Suresi: Bazıları icmanın aksine Mekkî kabul etmişlerdir.

11- Rahman Suresi: Seyyid Kutup üslup ve içeriğine dayanarak, Celaleddin Suyuti de Hâkim’in Müstedrek'i ve Müsned-i Ahmet'te nakledilen iki rivayete dayanarak Mekkî bilmektedir. Fakat bazı delillere göre bunu kabul edemeyiz; surenin içeriği tek başına surenin Mekkî veya Medenî oluşunu ispatlamaz. Ayrıca surenin Mekkî olduğuna dair Hâkim'in beyanı açık ve net değildir, Müsned-i Ahmet'te de nakledilen hadisin senedi zayıftır.¹ Üçüncü delil olarak, surelerin iniş sırasını bildiren sahih rivayetlerin hepsinde bu sure Medenî olarak kabul edilmiştir.

12- Hadid Suresi: Bazıları bu surenin Mekkî olduğunu söylemişlerdir, çünkü Ömer Mekke'de bu surenin yazılı olduğu kâğıdı kız kardeşinin evinde okuyarak Müslüman olmuştu.² Bu görüş de Ömer'in Müslüman olmasına neden olan surenin hangisi olduğu hakkındaki farklı nakiller nedeniyle kabul edilemez. Müfessirlerin geneli Hakka suresini kabul etmektedirler³ ama bazılarına göre de Taha suresiydi.

13- Saf Suresi: İbn-i Hazm meşhur görüşün ve iniş sırasının bildirildiği rivayetlerinin aksine Mekkî bilmektedir.

14- Cuma Suresi: Tertip rivayetleri ve bu konuda var olan ortak görüşün aksine bazıları bu sureyi Mekkî olarak kabul etmiştir, fakat kim olduğu belli değildir.

15- Tebağun Suresi: İbn-i Abbas'ın bu sureyi Mekkî kabul ettiği nakledilmiştir, ama bu iddia İbn-i Abbas'tan nakledilen diğer rivayetlere ters düşmektedir.

16- Mülk Suresi: Bazıları sureyi Medenî olarak kabul etmişlerdir. Bu görüş ulemanın bu sure hakkındaki icmasına aykırıdır.

17- İnsan Suresi: Abdullah b. Zubeyr ve Ehli Beyt'in faziletini inkâr edenler bu sureyi Mekkî olarak nitelendirmişlerdir. Bu şekilde surenin iniş sebebi olan Ehli Beyt'in esrileri, fakirleri ve yetimleri doyurma olayını inkâr etmiş olsunlar. Seyid Kutup da surenin içeriğine dayanarak Mekkî bilmiştir. Bunların karşısında Hafız Haskani şöyle diyor: "Nasibilerden bazıları Ehlibeytin faziletini inkâr etmek için: "Müfessirler bu surenin Mekkî olduğun hususunda ortak görüşe sahiptirler" demişlerdir. Bunlar hangi icma ve ortak görüşten bahsediyorlar? Hâlbuki müfessirlerin geneli bu sureyi Medenî kabul etmiştir."¹Allame Tabersi'nin bu surenin Medenî oluşuna dair çok güzel bir araştırması bulunmaktadır.² Sonuçta bu sure kesinlikle Medenîdir ve bunun için en önemli delil selefi salihinden nakledilen rivayetlerdir.

18- Mutaffifin Suresi: Yakubi şöyle diyor: "Bu sure Medine'de nazil olan ilk suredir, bazıları bu surenin Mekke ile Medine arasında nazil olduğunu söylemişlerdir." Fakat surelerin iniş sırasını bildiren tüm rivayetler bu surenin Mekke'de nazil olan son sure olduğunu söylemektedir.

19- A'la Suresi: Bazıları bu sureyi Medenî saymışlardır, çünkü: "Kendisini kötülüklerden arındıran, Rabbinin adını anıp namaz kılan, felaha erer"³ ayeti bayram namazı hakkında nazil olmuştur. Bu görüş doğru değil; çünkü ayette geçen namaz geneldir, sadece bayram namazıyla sınırlandıramayız ve eğer bazı rivayetlerde bayram namazı olarak geçmişse bu bir çelişki ifade etmez.

20- Leyl Suresi: Bazıları bu sureyi iniş sebebi hakkında var olan bir rivayete dayanarak Medenî kabul etmişlerdir.¹

21- Kadir Suresi: Bazıları bu sureyi Medenî olarak kabul etmişlerdir ve delil surenin inişi hakkında nakledilen şu rivayettir: "Peygamber (s.a.a) bir gün rüyasında maymunların minberine çıktığını gördü."² Peygamber'in Mekke'de minberi yoktu, demek ki bu sure Medine'de nazil olmuştur.

Bu şekilde delil getirme çok esassız ve saçmadır; çünkü rüyada minber görmek mutlaka minber anlamının çıkarılacağına gelmemektedir.

22- Beyyine Suresi: Mekki b. Ebitalip bu surenin Mekkî olduğunu söylemiştir.³ Hâlbuki iniş sırasını bildiren rivayetler Medenî olduğunu belirtmektedir.

23- Zilzal Suresi: Bazıları sert üslûbundan dolayı bu sureyi Mekkî bilmişlerdir, lakin iniş sırası hakkındaki rivayetler Medenî bilmektedir.

24- Adiyat Suresi: Katade bu surenin Medenî olduğunu söylemiştir, delili ise zayıf bir rivayettir. ⁴

25- Tekasür Suresi: Celaleddin Suyuti bu surenin Yahudiler hakkında nazil olması nedeniyle Medenî bilmiştir.⁵ Ama ne surenin içeriği ve nede sure hakkındaki rivayetler surenin Yahudilere has olmadığını bildirmektedir.

26- Maun Suresi: Dehhak bu sureyi Medenî saymıştır, lakin iniş sırasını bildiren rivayetler aksini söylüyor.

27- Kevser Suresi: Bazıları Medine'de Peygamber'e (s.a.a) uykudayken indiği kanısındadır.¹ Bu görüş doğru değildir, çünkü Peygamber'e uykudayken hiçbir sure inmemiştir. Ancak sonra nazil olacak bir sure yahut ayet Peygamber'e önceden uykuda bildirile bilir.

28- Tevhid Suresi: Suyuti bu surenin Medenî olduğunu tercih etmiştir,² ama delil olarak kabul ettiği hadis bilinmemektedir.

29 – 30- Muvezzatan (Nas ve Felak suresi): Yakubi bu iki sureyi son Medenî sure olarak kabul etmiştir,³ lakin rivayetlerin çoğu tam tersini söylüyor.