Мцндярижат

Özünüdərk – dünyanıdərk
İnsan əvvəlcə dünyanı dərk etməyə bşlayır. Hadisələrlə üzləşir. Maddi dünyanın gedişatına qoşulur, özünü təbiətin bir hissəsi kimi (təsdiq edir, …)

(insan dünyaya onsuz da təbiətlə vəhdətdə, eyniyyət halında gəlir… Ancaq sonralar, tədricən təbiətdən ayrılaraq, özünü on qarşı qoymağa, ona kənardan «baxmağa», onu müşahidə etməyə, dərk etməyə və daha sonra onu dəyişdirməyə başlayır.

Mənəvi varislik, bütövə qatılma

Mənəvi yetimlik
Qərbdə

- insanın (fərdin) şəxssizləşməsi, cəmiyyətin şəxsləşməsi. Cəmiyyətin (onun ayrı-ayrı sahələrinin) proqramlaşdırılması, müəyyən ideyaların geniş miqyasda həyata keçməsi, təcəssümü. Yeni gələn nəslin «hazır cəmiy­yət­də», əvvəlki nəsli nümayəndələrinin hansı isə ideyalarının (ictimailəşmiş, bö­yük ictimai miqyasda təcəssüm tapmış ideyaların) əsasında formalaşmış, pro­qramalaşmış, ictimai mühitdə yaşaması və ictimai gerçəkliyi olduğu ki­mi, obyektiv hal kimi, standart kimi qəbul etməsi – onlarda cəmiyyətə (və döv­lətə) yaradıcı münasibəti (bütövlükdə cəmiyyəti, mövcud quruluşu, hə­yat tərzini və s. öz şəxsi ideya prizmasından keçirmək…) korşaldır, sıradan çıxarır… Fərd öz aktivliyini, (ideya enerjisini, …) ya dar peşə sahələrinə yö­nəl­dir, elmdə sınayır, … həyatda isə icraçı olur…Aktivlik, enerji özü­nü­rea­li­zasiya böyük ideya (fəlsəfi düşüncə) miqyasında, formasnda deyil, daha çox fiziki hçyatın, hisslərin azad realizasiyasında göstərir…

Cəmiyyətin (hüququn, inzibati normaların) fərdlərə verdiyi meydan çər­çivəsində insanda öz istəklərini (hissi səviyyədə, heyvani səviyyədə) mak­simum reallaşdırmağa çalışır, hər bir kəs öz həyatını ancaq öz ürə­yin­dən, öz duyğularından, şəxsi istəyindən asılı olaraq qurmağa çalışır, baş­qa­la­rının (valideyndər, böyüklər, …) onlara təsiri minimuma endirilir. … Əx­la­qi, dini məhdudiyyətlər, adət-ənənə… aradan götürülür, insanlar bir-bir­lə­ri­nin qarşısında tam açıq olrular… Proses «Açıq cəmiyyətdən» «açıq fərd­lərə» doğru gedir.

İnsanlar işdə cəmiyyətin hissəsi kimi) və işdən kənarda (müstəqil sub­yekt kimi – Qərb individualizmi – hissi individualizm … ideya yoxluğu…, özü­nü cəmiyyətin – hansı kənar, daha böyük ideyanın öhdəsinə buraxmaq, ona qatılmaq…) … İşdən kənarda isə öz fərdi həyatını öz daxili istəklərinə (bu istəklər isə duyğu səviyyəsində olduğunlan ayrı effekt yaradır) uyğun qur­maq… Cəmiyyət də insanların bu fərdi istəklərini (hansı həyatını) təmin et­mək üçün xüsusi qurumlar yaradır, gənclərin dəstə şəklində, sürü şəklində ya­şaması, kollektiv münasibətlərdə olması, özləriin tam sərbəst hiss etməsi (bu sərbəstlik qanunla qorunur, heç kim, hətta valideyn də buna «təcavüz» edə bilməz, müəllimlə tələbə, rəislə xidmətçi və s. ictimai yerlərdə tam bə­ra­bər, azad münasibətdə olur) üçün yeni ictimai xidmət növləri yaradılır (bö­yük şoular, diskotekalar, bar həyatı, gecə klubları və s.)… Bu şəxsi həyatın təh­lükəsizliyini təmin edilməsi, sivil qaydada həyata keçməsi, icti­mai­ləş­mə­si üçün cəmiyyətin strukturunda (və hətta hüquq sistemdə, qaydalarda və s. is­lahatlar aparılır…) ….

İnsan özünün ilk azadlıq dövrünə, sürü halında yaşadığı dövrə qayıdır, sadəcə sivilizasiya qatarında…

Cəmiyyət
Keçid dövrü (və T.Parsonun «aralıq» cəmiyyət ideyası)

Əsas nədir?

Sosializm quruluş modeli kimi, Kapitalizm siniflər, dövlət forması, siyasi rejim, …)

Bəzən ən böyük amil unudulur!

1. 
   İnsanlar özü (onlar dəyişmir və ya çox gec dəyişir)
   
2. 
   Cəmiyyətin texnoloji inkişaf səviyyəsi (ikinci təbiət)