Millî Eğitim Bakanı Nimet ÇubukçU’nun sunusu

2.7. Yaygın Eğitim

Toplumdaki hızlı değişime paralel olarak kaydedilen çok önemli bir değişme ise “Eğitimde asıl olanın, okul eğitimi olduğu” anlayışının kendisindeki değişmedir. Gençler için okul eğitiminin değeri azalmamış, fakat öğrenmenin ve eğitimin insanın tüm hayatını içine alan hayat boyu bir süreç olması gerektiği düşüncesi yaygınlaşmıştır. Bir yandan okul sistemlerinin amaçlarında, programlarında, yapılarında yeniden düzenlenmeler yapılırken, öte yandan hayat boyu öğrenme bağlamında okul dışı öğrenme ve eğitim sistemlerini geliştirme ve yaygınlaştırma, yeniden yapılandırma çalışmaları ağırlık kazanmıştır.

Eğitim, insanların gelecekteki hayatlarını doğrudan etkilemesi ve sosyal yapının oluşmasındaki önemli etkisi nedeniyle toplumların gelişmesinde en önemli süreçtir. Bu itibarla, toplumun eğitim ihtiyacını karşılamak amacıyla, okul öncesi eğitimden yüksek öğretime, yetişkin eğitiminden mesleki görgü ve bilgi artırımına kadar sürekli geliştirme çalışmaları yapılmaktadır.

Yaygın eğitim, yetişkinlere okuma-yazma öğretmek, temel bilgiler vermek, en son devam ettikleri öğrenim kademesinde edindikleri bilgi ve kabiliyetlerini geliştirmek ve hayatını kazanmasını sağlayacak yeni imkânlar kazandırmak amacıyla verilen örgün eğitim dışı eğitimdir.

Cumhuriyetin ilânından günümüze eğitim sisteminin her tür ve kademesinde, süreç ve içerik bakımından bir çok değişiklik yapılmış okul, öğrenci ve öğretmen sayısında büyük artışlar olmuş, eğitim imkânlarının yurt geneline dağılımında ve eğitimin niteliğinde önemli gelişmeler sağlanmıştır.

Yaygın eğitim kurumları; halk eğitim merkezleri, mesleki eğitim merkezleri, pratik kız sanat okulları, olgunlaşma enstitüleri, mesleki ve teknik eğitim merkezleri, yetişkinler teknik eğitim merkezleri, eğitim ve uygulama okulları, özel dershane,özel kurs, endüstri pratik sanat okulları, bilim ve sanat merkezleri, açık ilköğretim, açık öğretim lisesi ve mesleki ve teknik açık öğretim okullarında her yaş grubundaki insanlara değişik tür ve nitelikte hizmet verilmektedir.

2007-2008 öğretim yılı sonu itibariyle 13.013 yaygın eğitim kurumunda 5.765.168 kursiyer öğrenim görmüş ve 94.693 öğretmen görev yapmıştır.

Yaygın eğitim; halk eğitimi, çıraklık eğitimi ve uzaktan eğitim yoluyla gerçekleştirilmektedir.

2.7.1. Halk Eğitimi

Örgün eğitim kurumları dışında düzenlenen eğitim faaliyetleri büyük ağırlıkla ülke genelindeki halk eğitimi merkezlerinde yerine getirilmektedir. Bu merkezlerde, her yaş ve eğitim düzeyindeki insanımıza yönelik olarak; okuma-yazma kursları, meslek kursları, sosyal kültürel kurslar ve sosyal kültürel uygulamalar düzenlenmektedir.

Örgün eğitim dışında düzenlenen eğitim faaliyetleri 818 kurs türünde halk eğitim merkezlerinde yerine getirilmektedir. Zorunlu eğitim çağı dışına çıkmış olup, okuma-yazma bilmeyen vatandaşların okur-yazar duruma getirilmesi ve bu vatandaşlara temel eğitim verilmesi yönünde çalışmalar yoğun bir biçimde devam etmektedir.

Halk Eğitimi Merkezlerinde uygulanan programlar güncellenerek, 29 alanda programlar hazırlanmış ve toplam 961 program uygulamaya konulmuştur.

2007-2008 öğretim yılı sonu itibariyle mesleki teknik amaçlı kurslara 1.044.081, sosyal ve kültürel kurslara 1.040.915 vatandaşımız katılmıştır.

2.7.2 Mesleki Eğitim Merkezleri

Çıraklık eğitimi; ilköğretimi bitirip bir üst öğretime gitmeyen veya gidemeyen ya da çeşitli nedenlerle örgün eğitimin dışında kalmış orta öğrenim çağındaki çocukların ve gençlerin eğitimini kapsamaktadır. En az ilköğretim okulu mezunu olanlardan, 14 yaşını tamamlamış olanlar çıraklık eğitimine devam edebilmektedir.

Çıraklık eğitimi; mesleğin özelliğine göre 2-4 yıl sürelidir. Bu eğitimi tamamlayanlar kalfalık sınavlarına girebilmektedir. Eğitime devam etmeyenler ise eğitim süresinin iki katı kadar mesleğinde çalıştıklarını belgelendirmeleri durumunda kalfalık sınavına girebilmektedirler. Eğitime katılan çırak öğrenciler, genel bilgi ve meslek derslerinden geçer not almaları halinde, mesleki uygulama sınavı hariç kalfalık sınavlarında bu derslerden muaf tutulurlar. Kalfalık belgesi almaya hak kazananlar ustalık eğitimine, Bakanlıkça belirlenen 2 yıl süre kadar devam etmeleri ve 240 saatlik teorik eğitime katılmaları gerekmektedir. Eğitime katılan kalfalar, ortak ve ileri meslek derslerinden geçer not almaları halinde, mesleki uygulama sınavı hariç ustalık sınavlarında bu sınavlardan muaf tutularak ustalık belgesi almayı hak kazanırlar. Eğitime devam etmeyenler ise 5 yıl mesleğinde çalıştıklarını belgelendirmeleri durumunda ustalık sınavlarına girebilmektedir. Ustalık belgesi olmayanlar müstakil işyeri açamazlar.

Meslek kursları, örgün eğitim sisteminden ayrılmış, istihdam için gerekli yeterliklere sahip olmayan kişileri iş hayatında istihdam imkânı olan görevlere hazırlamak amacıyla düzenlenmektedir.

Kurslara katılanlar, kursa devam ettikleri sürece 3308 sayılı Kanunun çırak ve öğrencilere sağladığı haklardan yararlanmaktadırlar.

Her üç eğitim uygulamasında da kişi, sonuçta nitelikli ara insan gücü için belirlenmiş olan en üst yeterlilik düzeyine ulaşabilmekte ve bu yeterlilik düzeyi için öngörülen ustalık belgesini alabilmektedir.

Çıraklık dönemi teorik eğitim programlarının; %40’ı genel bilgi dersleri, %60’ı de meslek bilgisi dersleridir. Çıraklar, teorik eğitimlerini haftada bir gün mesleki eğitim merkezi, mesleki ve teknik eğitim merkezi veya işletmelerce temin edilen eğitim yerlerinde, pratik eğitimlerini ise haftada 5 gün süreyle iş yerlerinde gerçek üretim ortamında görmektedir.

3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu, Kalkınma Planları, Şûra Kararları, Hükümet Programları, İcra Planları ve Avrupa Birliği’ne uyum projeleri kapsamında, çıraklık dönemi öğretim programlarının günümüzün gelişen ve değişen yeni teknolojilerine göre güncelleştirilmesi ve modüler yapıda hazırlanması çalışmalarına devam edilmektedir.

3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununun 4. maddesi gereğince her yıl düzenli olarak en az yılda bir defa Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğünün koordinesinde Mesleki Eğitim Kurulu düzenlenmektedir.

Bu çalışmalar kapsamında; genel bilgi dersleri; mesleki eğitim merkezlerinde, 2005–2006 eğitim ve öğretim yılından itibaren kademeli olarak denenip geliştirilerek, uygulanmak üzere; Türkçe, matematik ve meslek matematiği, işletme bilgisi ve toplam kalite yönetimi, din kültürü ve meslek ahlâkı ve mesleki bilgisayar dersleri Talim ve Terbiye Kurulu’nun 11.01.2005 tarih ve 3 sayılı Kararıyla kabul edilmiştir.

Meslek dersleri; çıraklık döneminde uygulanmakta olan 35 meslek alanına ve 131 dala ait meslek dalları, modüller meslek ders programları yeniden hazırlanmış olup, 2005-2006 öğretim yılından itibaren kademeli olarak uygulamaya konulmuştur.

2007-2008 eğitim öğretim yılı sonu itibariyle 1.806 aday çırak, 140.329 çırak, 57.356 kalfa, 21.214 usta öğretici, 36.638 ustalık belgesi alanlar, 43.955 kalfalık belgesi alanlar ve 3.558 iş yeri açma belgesi alanlar olmak üzere toplam 304.856 kişi mesleki eğitim merkezi kursuna katılmıştır.

2.7.3. Özel Yaygın Eğitim

Özel yaygın eğitim kurumları; özel dershaneler, özel çeşitli kurslar, özel motorlu taşıt sürücüleri kursları, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri, hizmetiçi eğitim merkezleri, uzaktan öğretim yapan kuruluşlar ve özel öğrenci etüt eğitim merkezleri olarak gruplandırılmaktadır.

2.7.3.1. Özel Dershaneler

Özel dershaneler, 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nun genel ve özel amaçlarıyla temel ilkelerine uygun olarak öğrencileri;

• 
  İstedikleri ders veya derslerde yetiştirmek onların bilgi, beceri, yetenek ve deneyimlerine katkıda bulunarak düzeylerini yükseltmek,
  
• 
  Bir üst öğretim kurumuna girişle ilgili sınavlara hazırlamak, için gerekli çalışmaları yapmak amacıyla açılan öğretim kurumlarıdır.
  

Dershanelerde, öğrencilerin öğrenim seviyesine göre okullarda uygulanan öğretim programları takip edilmektedir. Bu kurumlarda görevlendirilecek yönetici ve öğretmenlerden de kurumun hitap ettiği öğrencilerin düzeyine uygun okullarda görev yapma nitelik ve şartları aranmaktadır.

81 ilimizde toplam 4.262 dershane faaliyet göstermektedir.

2.7.3.2. Özel Muhtelif Kurslar

Özel kurslar, yaygın eğitim kurumu olarak faaliyet gösteren, öğrencilere olduğu kadar yetişkinlere de hitap eden, belli alanlarda beceri ve meslek kazandırmayı amaç edinen özel öğretim kurumlarıdır.

Bu kurumlar, kısa süreli eğitimle ara insan gücü yetiştirmektedirler. Kurs programları kendi içinde çok çeşitlilik göstermektedir. Beceri kazandıran veya herhangi bir iş ve meslek öğreten her türlü programda kurs açılabilmektedir.

Kurslarda, Bakanlıkça hazırlanan öğretim programlarının uygulanması esastır. Ancak kurumlarca hazırlanan öğretim programları Bakanlıkça onaylandıktan sonra uygulanabilir.

Özel mesleki ve teknik kurslar, öğrenci ve yetişkinlere, belli alanlarda beceri ve meslek kazandıran kurslardır (Yabancı dil, bilgisayar, müzik, bale, mankenlik, hosteslik, satranç, muhasebecilik, pilot yetiştirme, fotoğrafçılık, gemi adamı yetiştirme ve benzeri konularda). Muhtelif kurslarda uygulanmak üzere 868 kurs programı için Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığından onay alınmıştır. 1.803 muhtelif kurs faaliyette bulunmaktadır.

2.7.3.3. Özel Motorlu Taşıt Sürücüleri Kursu

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 123’üncü maddesi ile 5580 sayılı Kanun’a dayanılarak hazırlanan yönetmelik kapsamında sürücü eğitimi vermek ve motorlu taşıt sürücüsü yetiştirmek amacıyla açılan özel öğretim kurumlarıdır.

Motorlu taşıt sürücü kurslarında, Bakanlıkça hazırlanan öğretim programları uygulanmaktadır. 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'na dayalı olarak yayımlanan Motorlu Taşıt Sürücüleri Kursu Yönetmeliği gereğince 1987 yılından itibaren bu kurslar faaliyete başlamıştır. Bütün illerimizde toplam, 2.707 sürücü kursu hizmet vermektedir.

2.7.3.4. Özel Öğrenci Etüt Eğitim Merkezleri

İlköğretim öğrencilerinin okul saatleri dışında derslerini çalışmalarına yardımcı olmak, onları ilgi ve yeteneklerine göre çeşitli etkinliklere yöneltmek amacıyla hizmet veren bu kurumların sayısı 456’dır.

Öğrenci etüt eğitim merkezleri, öğrencilerin boş zamanlarını değerlendirmeleri amacıyla açılmaktadır. Öğrenciler bu kurumlarda derslerini ve ödevlerini öğretmen gözetiminde tamamlama imkânına sahiptirler.

Bu kurumlarda öğrenciler boş vakitlerini arzu ettikleri ve ilgi duydukları alanda değerlendirmektedir.

2.7.3.5. Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri (Özel Özel Eğitim Kursları)

Özel eğitim gerektiren bireylerin konuşma ve dil gelişim güçlüğü, zihinsel, fiziksel, duyusal, görsel, sosyal, duygusal veya davranış problemleri ile temel öz bakım becerilerini, bağımsız yaşam becerilerini geliştirmek ve topluma uyumlarını sağlamak amacıyla hizmet veren bu kurumların sayısı 1.708’dir.

1 Temmuz 2005 tarih ve 5378 sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun gereğince özel eğitim değerlendirme kurulları tarafından özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerine devam etmelerine uygun görülenlerinin eğitim giderleri Bakanlığımızca karşılanmaktadır.

Özel eğitim gerektiren her birey için, hizmet veren kurumlara aylık KDV dahil 422,28 TL ödenmektedir.

2.7.3.6. Hizmetiçi Eğitim Merkezleri

Hizmet içi eğitim merkezleri, Millî Eğitim Temel Kanunu’nun genel ve özel amaçlarıyla temel ilkelerine uygun olarak kurum, kuruluş veya iş yeri personeline hizmet içi eğitim yoluyla kurs, seminer, sempozyum, konferans, panel, çalıştay, atölye ve benzeri faaliyetleri yapmak amacıyla açılan öğretim kurumudur.

2.7.3.7. Uzaktan Eğitim

Günümüzde bireylerin sürekli eğitimi, dolayısıyla öğrenen toplum olma, sürekli artan ve değişen bilgiye yetişmek bakımından büyük önem taşımaktadır. Ülkemiz bilgi toplumu olma yönünde gelişme ihtiyacı içindedir. Bu ihtiyacı karşılamak da uzaktan öğretim teknolojisinden yararlanarak örgün eğitim kurumlarında verilen eğitime destek sağlanmasıyla mümkün olacaktır. Bundan hareketle, dileyen herkese eğitimde fırsat eşitliği sağlamak, zaman ve yerden bağımsız olarak ve ortaöğretim kurumlarında verilen eğitimi desteklemek amacıyla uzaktan eğitim hizmetleri verilmektedir. Uzaktan eğitim hizmetleri kapsamında açık ilköğretim okulu, açık öğretim lisesi, mesleki açık öğretim lisesi ve mesleki ve teknik açık öğretim okulu yer almaktadır.

Açık Öğretim kurumları öğrenci ders kitapları İnternet üzerinden yayımlanmakta ve her türlü öğrencilik işlemleri de İnternet üzerinden yapılmaktadır.