Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BÂLÂ KÜLLİYESİ

6

7

BÂLÂ KÜLLİYESİ

de, günümüzde mevcut olmayan harem kanadı ise doğuda bulunmaktadır. Haremin arkasında geniş bir bahçe, cami-tevhidhanenin arkasında da, hazireden sonra, Tekke Maslağı Sokağı üzerinde, sonradan meskene dönüştürülmüş bir karakol ile Bâlâ Mektebi sıralanmaktadır. Bâlâ Tekkesi Sokağı'nm diğer yakasında (kuzeyinde) derviş hücrelerini, selamlığı ve mutfağı içeren tek katlı, avlulu yapı yer alır. Külliyenin en çok dikkati çeken unsuru ise Tekke Maslağı Sokağı'nm batı kenarı boyunca uzanan sebil-muvakkithane-çeşme-şadırvan grubudur. Günümüze intikal eden bu yapıların hepsi kagirdir.

Cami-Tevhidhaneyi, Türbeyi ve Ha-

TEKKE MASLAĞI SOK.

Bâlâ Külliyesi'nde cami-tevhidhanenin içinden bir görünüm.

Selçuk Uygun, 1980

için Nişantaşı Çiftebakkallar'daki Süleyman Paşa Konağı kiralanarak difteri serumu üretilmeye başlanmıştır. Dr. Beh-ring ve Dr. Roux serumlarından ayırt edilmesi için bu seruma, Dr. Nicolle Serumu adı verilmiştir. Bu Osmanlı Devle-ti'nde üretilen ilk bağışık serumdur. Bak-teriyolojihanede Mart 1899'a kadar 13.390 şişe ve Ocak 1899-Kasım 1900 arasında da 3.750 şişe difteri serumu üretilerek imparatorluğun çeşitli yörelerine gönderilmiştir.

Düzenlenen pratik ve teorik kurslarda veteriner de yetiştirilmiştir. Ayrıca sıtma mücadelesi kursları açılmış ve ilk sıtma mücadele şefleri de burada yetişmiştir. Kasım 1897'de Çatalca'da birçok hayvanın ölümüne yol açan sığır vebasına karşı Dr. Nicolle ve veteriner Adil Bey'in hazırladıkları serumun uygulanması ile hastalığın yayılması önlenmiştir.

Dr. Nicolle 1901'de müdürlük görevinden ayrılarak Paris'e dönmüş ve yerine Dâülkelp Ameliyathanesi (Kuduz Enstitüsü) Müdürü Dr. Remlinger getirilmiştir. 1907'de Dr. Remlinger'nin ayrılması üzerine bakteriyolojihane İkinci Müdür Rıfat Bey tarafından yönetilmiştir. 1908'de Dr. Kemal Muhtar da (Özden) burada çalışmaya başlamıştır.

21 Eylül 1911'de Çemberlitaş'ta Matbaa Sokağı'ndaki bir binaya nakledilerek genişletilmiş ve müdür olarak da Dr. Paul L. Simon görevlendirilmiştir.

21 Haziran 1913'te hükümet tabipleri için pratik ve teorik geliştirme kursları düzenlenmiştir.

14 Temmuz 1913'ten önce insan hastalıklarına karşı sadece difteri serumu, bu tarihten sonra ise dizanteri, kolera ve veba aşıları üretilmeye başlanmıştır. 1915'te 2.684.790 mililitre (mi) tifo, 2.185.070 mi kolera, 52.235 mi veba ve 1.775.360 mi dizanteri aşısı ile az miktarda gonokok aşısı yapılmıştır. Yine bu sıralarda difteri, dizanteri, tetanos serumu ve 1920'de de meningokok serumları hazırlanmıştır.

1914'te kontratı biten Dr. Simon'un yerine Dr. Refik (Güran) atanmıştır. Bir süre sonra bakteriyolojihane, dâülkelp tedavihanesi, telkihhane ve kimyaha-nenin birleştirilmesiyle istanbul Hıfzıs-sıhha Müessesesi kurulmuş ve Refik Bey de buranın ilk müdürü olarak görevini'"sürdürmüştür. Refik Bey 1927'de Bursa mebusu seçilince yerine Osman Nuri Bey (Eralp) atanmıştır. 1928'de Ankara'da Merkez Hıfzıssıhha Müessesesi kurulmuş, İstanbul Hıfzıssıhha Müessesesi, İstanbul Bakteriyoloji ve Serum Müessesesi adını almıştır.

Bibi. Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, İst., 1312/1894, s. 291; R. Güran, "İstanbul'da ilk Bakteriyolojihane Tarihi Hakkında", Tıp Dünyası, no. 2, 1947; M. Bekman, Türkiye'de Bakteriyolojinin Başlangıç Tarihi ve Ordinaryüs Profesör Bakteriyolog Dr. Mehmet Refik 'Güran, İst., 1948; J. Nicolle. "Maurice Nicolle (1862-1932). Sa vie, son oeuvre", Uluslararası Mikrobiyoloji ve Kuduz Sempozyumu, istanbul 9-11 Eylül 1968, İst., 1968, s. 40-61; S. N. Nüven, "Maurice Nicolle", Ulus-

lararası Mikrobiyoloji ve Kuduz Sempozyumu. İstanbul 9-11 Eylül 1968, İst., 1968, s. 143-151; E. K. Unat, Osmanlı İmparatorluğu'nda Bakteriyoloji ve Viroloji, İst., 1970, s. 37-49; ay, "Ölümünün 50. Yılında Muallim Bakteriyolog ve Kimyager Veteriner Osman Nuri Eralp", Bilim Tarihi, S. 13 (Kasım 1992), s. 4-5; N. Yıldırım, "Tanzimat'tan Cumhuri-yet'e Koruyucu Sağlık Uygulamaları", TCTA, V, 1336-1337.

NURAN YILDIRIM