Jumpxv mc xghpx cvhgcjgc cghrcvhn swhgghn mc {hmhfghn

Bizim həqiqətimiz kimdir və nədir? İlk dəfə bəyən olunan bu suala aydın və tutarlı cavab vermək asan iş deyil. “Biz yalnız zahiri bədəndən ibarət deyilik və onunla tamamlanmırıq!” – müddəasının dəlilə, sübuta və geniş izahata ehtiyacı var. Tədqiqatçılar bu mövzuda aydın, möhkəm və tutarlı dəlillər qeyd etmişlər. Mən də bu məsələ ilə əlaqədar “Məad, ya bazgəşt be suye Xuda” (Məad, yaxud Allaha doğru qayıdış) adlı bir kitab tərtib etmişəm. Orada araşdırmalar aparmış, dəlillər göstərmişəm. Hər kəs bu barədə məlumat əldə etmək istəsə, həmin kitabın 1-ci cildinə müraciət edə bilər.

Əlbəttə, bu müraciətlərə elə də ehtiyac duyulmur. Çünki qərəz və təqliddən uzaqlaşıb, bu barədə yaxşı fikirləşsək, açıq-aşkar görəcəyik ki, biz yalnız xarici bədəndən ibarət deyilik. Əksinə, bizim həqiqətimiz bədənlə sıx əlaqəli və onunla birgə olan başqa bir şeydir.

Hər halda, “bizim həqiqətimiz kimdir və nədir?” – sualının cavabında hamının dərk etdiklərinə diqqət yetirməliyik. Müəyyənləşdirməliyik ki, bu barədə özümüz nə dərk edirik.

Birinci mərhələdə açıq-aşkar görəcəyik ki, bizim həqiqətimiz “Mən” sözü ilə işarə etdiyimizdən ibarətdir. Biz hamılıqla “Mən” deyə öz həqiqətimizə işarə edirik. Bu, hamıya bəllidir və onda heç bir qaranlıq, şübhəli nöqtə yoxdur. Əsas məsələ budur ki, bu sözdə məqsəd nədir? “Mən” sözü nəyə işarədir?

Bəzilərinin nəzərincə, bu söz ruha işarədir və bizim həqiqətimiz ruhdan ibarətdir. Bəzilərinin də nəzəriyyəsinə görə, bu söz “ruh” və “bədən”dən üstün bir həqiqətə işarədir. Elə bir həqiqət ki, “ruh” və “bədən” müxtəlif mərtəbələrdə onun təzahürü olur. Belə ki, bədən onun ən aşağı, ruh isə ən mükəmməl, ən yüksək və əhatəli təzahürüdür. Onun əsas təzahürü ruhdur. Bədən onun varlıq dərəcəsi və təzahürü olsa da, çox aşağı səviyyədədir, ruh üçün yalnız əməli bir alətdir. Başqa sözlə, onun ən kamil, ən əhatəli zühuru və tam cilvəsi həmin ruhdur. Bu yüksək həqiqəti onun tam cilvəsində, camalını elə həmin aynada görmək lazımdır. Bununla da, ruh, yəni onun əsas və ilkin təcəllası yüksək həqiqətdir.

Bu nəzəriyyəyə əsasən, bizim mahiyyətimiz bədən yox, ruhdan ibarətdir. Baxmayaraq ki, ruh öz yerində o əsl həqiqətin yüksək zühurudur və ona çox yaxındır.

Bu nəzəriyyənin tərəfdarları deyirlər: “Mənim ruhum”, “mənim cismim” deyərək, ruhu və cismi “mənə” aid etməyin özü də aydın və mükəmməl bir dəlildir ki, “mən” ilə işarə edilən həqiqət nə ruh, nə də cisimdir. O bu iki şeydən üstün bir həqiqətdir.

Bu nəzəriyyədə göstərilənlər öz növbəsində mürəkkəb məsələlərdir. Bu barədə söhbət etmək və təhqiqat aparmaq əzmində deyilik. Biz burada “mən” sözü ilə işarə etdiyimiz həqiqəti “əql” vasitəsilə araşdırırıq. İstər məqsəd “bizim ruhumuz”, istərsə də “bizim ruhumuz”dan üstünü olsun. Belə ki, onun kamil və tam cilvəsi, ilkin və əhatəli zühuru elə “bizim ruhumuz”dur. Çünki “özümüz” haqqında fikirləşmək istəyirik və bizim özümüz də hər hansı birimizin “mən” sözü ilə işarə etdiyi həqiqətdən ibarədir. Bu sözdə məqsəd həmin iki mənanın hər hansı biri olsa da, heç bir fərqi yoxdur. Ona görə ki, bu iki məna arasında olan fərq “mütəcəlla” (cilvə olunan yer) ilə “cilvə”, yaxud “zahir” ilə “məzhər” (zühur olunan yer) arasında olan fərqdən ibarətdir.

İndi isə özümüz haqqında fikirləşək. Öncə bu incəliyi qeyd etmək lazımdır ki, bu “fikir” həqiqətdə “seyr” etməkdir. O ən çox “vicdan”la, yəni “tapmaq”la həyata keçir. Həqiqətlərə nail olmaq üçün ən yaxşı yol budur. Başqa sözlə, hüsuli elmlə yox, müşahidə elmi ilə irəli gedirik.