Mühazirələr. Mövzu Müasir şəraitdə mülki müdafiənin rolu və vəzifələri. Plan

3.Boğucu təsirli ZM.
Bu ZM qrupuna fosgen, difosgen kimi ZM aid edilir. 
Fosgen
ilk dəfə 1812-ci ildə ingilis alimi Devi tərəfindən dəm qazı ilə xlorun 
günəş şüaları altında qarşılıqlı təsirindən alınmışdır. Yunanca tərcüməsi «işıqda 
doğulmuş» mənasını verir. Adi halda rəngsiz qazdır, buxarları havadan 3,5 dəfə 
ağırdır. Az miqdarda qatılıqda çürümüş alma iyi verir. Suda pis həll olur, ancaq 
suya düşdükdə hidroliz olaraq HCl və CO
2
əmələ gətirir. Ağ ciyərlərə təsir 
göstərir, onlarda şiş əmələ gətirir, nəticədə orqanizmin oksigenlə təchizatı pozulur. 
Havada 0,006 mq/l qatılıqda ölümlə nəticələnir. Fosgenlə nəfəs aldıqda ağızda 
şirin dad, sonra öskürək, baş gicəllənməsi və ümumi zəiflik hiss olunur. Zəhərli 
zonadan çıxdıqdan sonra adətən 2-12 saat ərzində adam özünü yaxşı hiss edir. Bu 
period gizli period adlanır. Bundan sonra adamda kəskin dəyişiklik baş verir. Əgər 
vaxtında həkim yardımı göstərilməsə, ölümlə nəticələnə bilər. Deqazasiya – 
havadəyişmə və yaxud ammonyak iyləməklə mümkündür. 

---

Difosgen –
boğucu xassəyə malik rəngsiz, yağlı maye şəklində olan zəhərləyici 
maddədir. Çürümüş meyvə iyi verir. Qızdıran zaman parçalanaraq fosgen əmələ 
gətirir. 
Toksiki xassələri
: difosgen ancaq tənəffüs yolları ilə orqanizmə daxil olur. İlk 10-
15 dəq. gözlərdə sancı, boğazda qıcıqlanma və döş sümüyü arxasında göynəmə 
əmələ gəlir ki, bu əlamətlər sabit olmayaraq keçib gedir. Bəzən ilk dövrdə 
zəhərlənmiş şəxs özünü sağlam hiss edir. Gizli dövr orta hesabla 4-8 saata 
bərabərdir. Əslində bu dövr bir necə səbəbdən asılı olaraq – (zəiflik, yorğunluq, 
zəhərin miqdarı, təsir müddəti və s.) 24 saata qədər davam edə bilər. Gizli dövrün 
qısa olması zəhərlənmənin ağır olmasını göstərir. 
ZM-nin təsirindən ilk dövrdə tənəffüs sürətlənir, tənəffüs orqanları şişərək sərtləşir 
və nəticədə orqanizmə daxil olan oksigenin miqdarı azalır. İltihab nəticəsində ağ 
ciyərlərə 2-2,5 litrə qədər maye toplana bilər. 
İlk yardım:
zəhərlənmiş şəxsə əleyhqaz geydirib qısa bir zamanda zəhərli zonadan 
maşınla çıxarmaq lazımdır. Zərərçəkəni piyada yeriyərək zəhərli zonadan 
çıxarmağa icazə verilmir. Onu təmiz havaya çıxardıqdan sonra təcili tibb 
məntəqəsinə göndərmək lazımdır. Heç bir halda difosgenlə zəhərlənmiş adama 
süni tənəffüs vermək olmaz. 
Deqazasiya: qapalı yerlərdə-havanı dəyişdirmək, mümkün olmadıqda-ammonyakı 
çiləmək lazımdır.