Mühazirələr. Mövzu Müasir şəraitdə mülki müdafiənin rolu və vəzifələri. Plan

Deqazasiya
- xlorlu əhəng, qələvilər və ammonyakın suda məhlulu ilə həyata 
keçirilir.
2. Dəri-zədələyici təsirli ZM
İprit
yağlı maye halında olan maddədir. Kimyəvi təmiz iprit rəngsiz, texniki iprit 
isə tərkibində olan qarışıqların təsirindən tünd – qəhvəyi rəngdə, istiot və ya 
sarımsaq iyi verən maddədir. 
İprit suda çətin, yağ və üzvi həlledicilərdə isə yaxşı həll olur. 
Toksiki xassələri
: 
İprit orqanizmə hərtərəfli təsir göstərir. O, maye-damcı halında dəri üzərinə 
düşdükdə bir necə saatdan sonra (4-24 saat) dəridə qızartı əmələ gəlir, qızartı 
getdikcə böyüyür, 2-3 gündən sonra kiçik köplər əmələ gəlir və bu köplər getdikcə 
böyüyür və 3-5 gündən sonra partlayır və onun yerində yaralar əmələ gəlir ki, 
onları da uzunmüddətli müalicədən sonra sağaltmaq mümkün olur. 
Əgər iprit buxarları gözə düşərsə, 2-4 saatdan sonra gözlərin şişməsi, göz 
yaşlarının axması, işıqdan qorxma və görmə qabiliyyətinin pozulması halları baş 

---

verir. 
İprit buxarları tənəffüs yollarına düşdükdə 4-12 saatdan sonra zəhərlənmə halları 
özünü büruzə verir. Quru öskürək və səsin batması müşahidə olunur. 
İprit mədə-bağırsaq yollarına düşdükdə 30-60 dəqiqədən sonra mədədə kəskin 
ağrılar başlayır, ürəkbulanma və qusma baş verir. Mədə-bağırsaq zəhərlənmələri 
çox halda ölümlə nəticələnir. 
İprit gizli təsir dövrünə malikdir və onun müddəti zəhərli maddənin dozasından, 
fərdi hissiyyatdan və xarici mühitin temperaturundan asılıdır. 
Deqazasiya
– xlorlu əhəng, xloramin B və T, hipoxlorid turşusunun kalsium 
duzlarından ipriti neytrallaşdırmaq üçün istifadə edilir. Deqazatorlar ipriti
sulfoksid və başqa maddələrə çevirir. 
Lyuizit-
Zəhərlənmə təsirinə görə lyuizit ipritə oxşardır, ancaq onun özünün də 
xüsusi əlamətləri vardır. Bunlardan əsası odur ki, lyuizitin gizli dövrü yoxdur. 
Lyuizit dəriyə düşdükdə həmin an yandırma hiss olunur, sonra qızartı və şiş əmələ 
gəlir, köpün əmələ qəlmə mərhələsi 2-ci günün sonuna kimi qurtarır. Sonra köplər 
açılaraq yara əmələ gətirir. Lyuizitin buxarları ilə nəfəs aldıqda əvvəlcə yuxarı 
tənəffüs orqanları zədələnir, sonra öskürək və burundan su axma kimi əlamətlər 
olur. Yüngül zəhərləmələrdə belə hallar bir necə saat, ağır hallarda isə bir necə 
sutka davam edir. Ağır zəhərlənmələr ürəkbulanma, baş ağrıları, səsin batması, 
qusma və sonralar bronxların iltihabı ilə nəticələnir. 
Lyuizitin damcıları gözə düşdükdə 7-10 sutkadan sonra insan görmə qabiliyyətini 
itirir. 
Lyuizit mədə-bağırsaq traktına düşdükdə ürəkbulanma, qan təzyiqinin aşağı 
düşməsi halları olur və daxili orqanların zədələnməsi inkişaf edir. 
Tənəffüs orqanlarının və mədə-bağırsaq traktının zəhərlənməsində təcili tibb 
yardım çağırmaq və bütün hallarda sanitar təmizlənmə aparmaq lazımdır. 
İlk yardım: əgər bu maddələrin damcıları geyim və yaxud dəri üzərinə düşərsə, 
zəhərlənmiş sahəni fərdi kimya əleyhinə paketdə olan məhlul, yaxud xloramin 
məhlulu ilə deqazasiya etmək lazımdır. Gözlərə bu ZM –rin damcıları düşdükdə 
onları 2%-li soda məhlulu və ya zəif (0,1%-0,2%) xloramin məhlulu ilə 
yaxalayırlar.