Nass ve iÇTİhat nass karşisinda iÇTİhat biRİNCİ BÖLÜM: ebu bekir ve yandaşlarinin iKİNCİ BÖLÜM: ÖMEr ve yandaşlarinin kur’

Ümmü Seleme’nin oğlu İmam (a.s)’ın huzuruna yetişince, İmam (a.s) onu çok sıcak karşıladı. Tüm olaylar boyunca onu yanından bir an bile ayırmadı.

HAFSA VE AİŞE’NİN ONU DAVET ETMESİ

Tarihçiler şöyle yazıyorlar: Aişe, o günlerde hac ameli için Mekke’ye gelmiş olan Peygamber (s.a.a)’in diğer zevcelerine de elçiler gönderdi. Onlar da aynen Aişe, Talha ve Zübeyr gibi Umre amelleri ile meşguldüler. Aişe onlardan kendisiyle beraber Basra’ya gelmelerini istedi. Ama Hafsa’dan başka hiçbirisi olumlu cevap vermedi. Ama Abdullah b. Ömer gelerek Hafsa’nın da Basra’ya gitmesine mani oldu[20]

MALİK EŞTER VE AİŞE

Malik Eşter, Medine’den, Mekke’de olan Aişe’ye şöyle bir mektup yazdı: “Sen Peygamber (s.a.a)’in zevcesisin. Peygamber (s.a.a) sana evde oturmanı emretmiştir. Eğer böyle yaparsan senin için diğer işlerden daha hayırlıdır. Ama eğer bunu yapmaz, halk arasına çıkar, kendi ihtiramını korumazsan, seni evine geri çevirene kadar, Allah’ın oturmanı emrettiği yere oturmana kadar seninle amansızca savaşırım.”

AYAKLANAN ASİLERİN ÖNDERİ AİŞE

Bu asilerin komutanlığı bizzat Aişe’nin elindeydi! Emir ve yasaklar yağdırır, orduyu düzenlerdi. Ordu komutanlarını azleder, yerine başkalarını tayin ederdi! İbn-i Ebi’l-Hadid,[21] Şa’bi’den, o da Müslim b. Ebu Bikre’den, o da babasından şöyle dediğini nakleder: Talha ve Zübeyr Basra’ya gelince, onlara yardım amacıyla kılıcımı kemerime bağladım. Aişe’nin yanına gittiğim zaman emir ve yasak yağdırdığını ve o ne söylerse onun olduğunu gördüm! O anda Peygamber (s.a.a)’in bir hadisini hatırladım. Peygamber (s.a.a) şöyle buyurmuştu: “Yöneticiliğini kadının yaptığı bir topluluk kurtuluşa eremez.” Bu yüzden onlardan ayrılarak inzivaya çekildim.

İbn-i Ebi’l-Hadid şöyle diyor: Bu rivayeti başka bir şekilde de nakletmişlerdir. Rivayet şöyledir: “Benden sonra, önderliğini bir kadının yaptığı bir topluluk kıyam eder” Basra savaşında (Cemel Savaşı) ordunun sancağı Aişe’nin bindiği deveydi. Bu, tarihte, bayrak ve sancağı deve olan ilk savaştı!

Aişe’nin elçileri her bölgeye giderek Aişe’nin mektuplarını ulaştırıyorlardı. Aişe, Müslümanları Emir’ul-Müminin Hz. Ali’ye karşı kışkırtıyordu. Aynı zamanda bu yolda kendisine yardım etmelerini de istiyordu.

Büyük bir kalabalık onun davetine olumlu cevap verdi. Ama buna karşılık ileri ve aydın düşünceli şahsiyetler, onun davetini reddettiler. Beni Ümeyye, tüm varlığını bu yolda Aişe’ye bağışlayarak onun safına geçti.

Mervan da Aişe’nin ordusundaydı. Ama o, bazen okunu Aişe’nin askerlerine, bazen de İmam Ali’nin askerlerine yönelterek hangisine isabet ederse fetihtir! diyordu. Hatta şöyle söylenir: Okla Talha’yı öldüren Mervan’dır.

AİŞE MEKKE’DEN BASRA’YA

DOĞRU YOLA ÇIKIYOR

Aişe Mekke’den çıkıp Basra’ya doğru gitmek istediğinde Beni Ümeyye onun etrafını sararak görüş alış verişinde bulunmaya başladı. Bazıları: “Ali’ye doğru ilerleyip onunla savaşalım” diyordu.

Ama Aişe ve bir grup şöyle dedi: “Siz Medinelilerle savaşmaya tahammül edemezsiniz.”

Bazıları da: “Şama gidelim” diyorlardı.

Aişe ve yandaşları şöyle dedi: “Şam’da Muaviye’nin olması yeterlidir. Basra ve Kufe’ye yönelmeliyiz. Talha’nın Kufe’de, Zübeyr’in Basra’da dost ve taraftarları vardır.” Bu görüş üzerine herkes olumlu cevap verdi.

Bu sırada Abdullah b. Amir, birçok deve ve para yardımında bulundu. Bunların asker çıkarması için harcanmasını söyledi. Ya’li b. Ümeyye, dört yüz bin dirhem ve yetmiş savaşçı teslim etti. Daha sonra Aişe’yi oldukça iri yapılı “Asker” adlı deveye bindirdiler. Aişe deveyi görünce bir hayli şaşırmıştı. Devenin bakıcısı olan şahıs devenin bedensel gücü ve direnişi hakkında Aişe’ye kısa bir rapor sundu. Raporu esnasında deveden “Asker” diye bahsediyordu.

Aişe “Asker” ismini duyunca şöyle dedi: “İnna lillah ve inna ileyhi raciun!” daha sonra şöyle devam etti: “Benim bu deveye ihtiyacım yok.” Aişe, Peygamber (s.a.a)’in bu deveden bahsederek onu bu deveye binmekten sakındırdığını hatırlamıştı.

Halk başka bir deve bulmak istedi. Ama onun gibisini bulamadı. Bu nedenle devenin vaziyetini biraz değiştirerek şöyle dediler: Sana daha büyük ve daha güçlü bir deve bulduk. Aişe de razı oldu.[22]

Aişe henüz Mekke’den dışarı çıkmadan Emeviler, ona yardım etmekten vazgeçtiler. Ama o, hedefine doğru ilerlemeye devam etti.

HAV’EB SUYU

Büyük tarihçiler İbn-i Abbas’ın şöyle dediğini naklederler: Peygamber (s.a.a) bir gün, topluca yanında bulunan zevcelerine şöyle buyurdu: “Sizden hanginiz bir deveye binecek ve Hav’eb köpekleri ona havlayacak. Onun yanında, sağında ve solunda birçok adam öldürülecek ve hepsi de cehennemde olacaktır?!”[23]

Tüm tarihçiler yazıyorlar ki Aişe, kendi yolunda ilerlerken Beni Amir b. Sa’sa kabilesine ait Hav’eb Suyuna ulaşınca, köpekler ona karşı öylesine havladılar ki bindiği iri yapılı güçlü deve bile ürktü. Aişe’nin adamlarından birisi şöyle dedi: Hav’eb’de ne kadar köpek var, nasıl da havlıyorlar?!

Bunu duyan Ümm’ül-Müminin! Devesinin yularını çekerek şöyle sordu: “Bunlar Hav’eb köpekleri mi?! Beni geri çevirin.” Çünkü ben Peygamber (s.a.a)’in şöyle buyurduğunu duydum: ... (naklettiğimiz hadisi nakleder.)

Onlardan birisi: Biz, Hav’eb suyunu geride bıraktık dedi.

Aişe: Şahidiniz var mı? Onlar da Bedevi Araplardan, elli kişiyi bularak oranın Hav’eb olmadığını söylettiler.

Aişe de yoluna devam ederek Basra yakınlarındaki Ebu Musa kuyularına kadar ilerdi.

Aişe’nin, Hav’eb suyundan geçmesi ve köpeklerin ona havlaması, Peygamber (s.a.a)’in verdiği haberin gerçeğe kavuşması, O Hazretin hakkaniyetinin belirtilerinden sayılmaktadır. Bu olayı ümmetin ileri gelenleri hatta avam tabakasından olanlar bile bilmektedir.

EBU ESVED-İ DUİLİ’NİN AİŞE,

TALHA VE ZÜBEYR’LE KONUŞMASI

Aişe ve ordusu, Ebu Musa kuyularında konaklayınca, o gün Basra valisi olan Osman b. Huneyf, Ebu Esved Dueli’yi, ne amaçla buraya geldiklerini öğrenmesi için Aişe ve ordusuna gönderdi.

Ebu Esved, Aişe’nin yanına gelerek niçin ayaklandıklarını sordu.

Aişe: “Ben Osman’ın intikamını almak istiyorum” dedi.

Ebu Esved: “Bildiğin gibi Osman’ın katillerinden hiç kimse Basra’da yoktur” dedi.

Aişe şöyle dedi: “Evet, doğru söylüyorsun Ama Osman’ın katilleri Medine’de olan Ali b. Ebi Talib’in taraftarlarıdır. Ben de Basra’ya halkı, Ali’nin aleyhine ayaklandırmaya geldim. Biz, sizin için Osman’ın kırbacına sinirlenelim de, sizin Osman’a çektiğiniz kılıçlardan dolayı gazaplanmayalım mı?”

Ebu Esved şöyle dedi: “Senin kırbaç ve kılıçla ne işin var? Sen, Peygamber (s.a.a)’in evinde oturup Kur’ân okumalarını emrettiği zevcelerindensin. Peygamber (s.a.a) kadınlardan savaşmalarını istememiştir. Onlara, intikam almak için kıyam etmeleri yakışmaz. Emir’ul-Müminin Ali de, Osman’a senden daha yakındır. Zira her ikisi de Abdumenaf evlatlarındandır.”

Aişe şöyle dedi: “Her ne olursa olsun, ben hedefime ulaşıncaya kadar buradan geri dönmeyeceğim. Ey Ebu Evsed! Birinin benimle savaşmaya geleceğini zannediyor musun?”

Ebu Esved şöyle dedi: “Allah’a yemin olsun ki seninle çok çetin bir şekilde savaşacağız.”

Daha sonra Ebu Esved Aişe’nin yanından kalkıp Zübeyr’in yanına gelerek şöyle dedi: “Halkın senden bildikleri bu değildi. Aksine bildikleri şuydu ki; halk Ebu Bekir’e biat edince sen, eline kılıç alarak hiç kimse hilafete Ali b. Ebi Talib’ten daha layık değildir dedin. Şimdiki halin nerede o zamanki halin nerede?!

Zübeyr, Osman’ın kanını söz konusu edince, Ebu Esved şöyle dedi: Bize haber verildiği kadarıyla bu işi sen ve dostun Talha üstlenmiştiniz.

Zübeyr: Talha’nın yanına git, bak Talha ne diyor? dedi.

Ebu Esved Talha’nın yanına gittiğinde, onun sapmış olduğunu, yanlış yolu terk etmek istemediğini ve savaşta ısrarlı olduğunu gördü. Bu yüzden çaresiz bir şekilde Osman b. Huneyf’in yanına dönerek şöyle dedi: “Bunlar savaşmaya kararlıdırlar. Sen de savaşa hazırlanmalısın.”

AİŞE VE ZEYD B. SAVHAN

Aişe, Basra’dan Zeyd b. Savhan-i Abdi’ye şöyle bir mektup yazdı: “Ümm’ül-Müminin! Ebu Bekir Sıddık’ın kızı ve Peygamber (s.a.a)’in zevcesi Aişe’den temiz evladım Zeyd b. Savhan’a! Evinde otur ve halkı Ali b. Ebi Talib’i desteklemekten sakındır. Senden bana ulaşacak haberler sevindirici olmalı. Zira sen bana göre en güvenilir kimselerimdensin. Vesselam.”

İbn-i Ebi’l-Hadid’den naklen Zeyd b. Savhan şöyle bir cevap yazdı: “Zeyd b. Savhan’dan, Ebu Bekir’in kızı Aişe’ye. Allah sana bir görev vermiştir, bize de başka bir görev. Sana kendi evinde oturmanı emretmiştir, bize de cihat etmemizi emretmiştir. Yazdığın mektup elime geçti. Mektubunda bana, Allah’ın emrinin tersine davranmamı istiyorsun! Benden, Allah’ın sana emrettiğini yapmamı istiyor, senin de bana emredileni yapacağını söylüyorsun. Şu halde, senin emrinin benim açımdan hiçbir değeri yok ve mektubunun da hiçbir cevabı yoktur.”

İBN-İ KUDDAME SA’Dİ’NİN

CARİYESİ VE AİŞE

Taberi zincirleme senetle Kasım b. Ebu Bekir’den şöyle rivayet eder: İbn-i Kuddame-i Sa’di’nin cariyesi, Aişe’nin yanına gelerek şöyle dedi: Ey Ümm’ül-Müminin! Allah’a yemin olsun ki, Osman’ın öldürülmesi senin dışarı çıkmandan, şu lanetli deveye binip savaşmaya hazır olmandan daha kolaydır. Allah, senin hicaplı olmanı ve muhterem olmanı istemiştir. Ama sen bunun dışına çıkarak ihtiramını kaybettin. Seninle savaşmayı câiz bilen, katlini de câiz bilir. Eğer kendi isteğinle geldiysen geri dön, eğer seni de zorla getirmişlerse halktan yardım al!”

BENİ SA’D’DAN BİR GENÇ

TALHA VE ZÜBEYR’İ ELEŞTİRİYOR

“Kendi kadınlarınızı evlerinizde bırakıp annenizi harekete geçirdiniz. Kendi canlarınıza yemin olsun ki, bu çok büyük bir insafsızlıktır. O kendisini toparlayıp evinde oturmakla görevlidir. Ama deveye binerek çöllerde dolaşma hevesine kapıldı. Çocuklarının, onu himaye edeceklerini umuyor. Kılıç, mızrak ve oklarıyla ona taraftarlık yapacaklarını zannediyor!”

CUHEYNE KABİLESİNDEN BİR

GENÇ VE MUHAMMED B. TALHA

Cuhayne kabilesinden olan bu genç, Muhammed b. Talha’nın yanına gelerek: “Osman’ın katilleri kimlerdi?” diye sordu. Muhammed b. Talha cevaben şöyle dedi: Osman’ın kanı üç kısıma ayrılmıştır:

1- Üçte biri şu devenin üzerinde oturana -yani Aişe’ye- aittir.

2- Üçte biri de şu kızıl deveye binene -yani babası Talha’ya- aittir.

3- Diğer üçte biri de Ali b. Ebi Talibe aittir.

Bunları duyan genç gülmeye başlayıp Ali (a.s)’a katılarak şöyle dedi: “Medine’de öldürülüp de defnedilmeyen ölüyü Talha’nın oğluna sordum. Affan oğlunu öldüren üç kısımdır dedi. İbret alınız! Onun üçte biri Aişe'nin boynundadır. İkinci üçte biri de kızıl deveye binenin boynundadır. Son üçte biri de Ali b. Ebi Talib’in boynundadır. Ama biz Bedevi Araplardanız. Bundan dolayı dedim ki: “İlk iki kişi hakkında doğru söyledin, ama üçüncü olarak saydığın parlak kişide yanlış yaptın.”

AHNEF B. KAYS VE AİŞE

Beyhaki “el-Mehasin ve’l-Mesavi” adlı kitapta, Hasan Basri’den Cemel Savaşı günü Ahnaf b. Kays’ın Aişe’ye şöyle dediğini nakleder: “Ey Ümm’ül-Müminin! Peygamber (s.a.a) sana, bu yolu kat etmene dair bir tavsiyede bulundu mu?

Aişe: Hayır.

Ahnaf: Kur’ân’da takip ettiğin hedefle ilgili bir ayet var mı?

Aişe: “Bizim okuduğumuz her ayeti siz de okursunuz.”

Ahnaf: Peygamber (s.a.a)’in azınlıkta, müşriklerin de çoğunlukta olduğu dönemlerde, O’nun kadınlardan yararlandığını gördün mü?

Aişe: Hayır.

Ahnaf: O halde bizim günahımız nedir?!.

Bir başka rivayette de İbn-i Kays’ın Aişe’ye şöyle dediği nakledilir: Ey Ümm’ül-Müminin! Benim birkaç sorum var. Sorularda biraz titiz davranırım. Ama siz bana darılmayın.

Aişe: Sor, seni dinliyorum.

İbn-i Kays: Peygamber (s.a.a), sana bu yolu kat etmene dair bir şey söyledi mi?

Aişe: Hayır.

İbn-i Kays: Peygamber (s.a.a)’den, senin hatadan mahfuz kalacağına dair bir hadis naklediyorsun mu?

Aişe: Hayır.

İbn-i Kays: Doğru söyledin. Allah senin için Medine’yi istedi. Ama sen Basra’yı seçtin. Allah, sana Peygamberinin evinde oturmanı emretti. Ama sen Beni Zabbe kabilesinden birinin evine geldin. Ey Ümm’ül-Müminin! Savaş için mi yoksa barış için mi geldiğini söylemeyecek misin?

Oldukça rahatsız olan Aişe: Barış için geldim!.

İbn-i Kays: Allah’a yemin olsun ki muhaliflerinizin yalın kılıçlarını bir kenara bırakın da, onların sizinle savaşmak için ayakkabılarını fırlatmak veya kum serpmekten başka bir vesileleri dahi olmazsa, sizinle barışmayacaklardır!.

Mecbur kalan Aişe: Emrime itaat etmeyen evlatlarımdan Allah’a şikayetlenirim.[24]

ABDULLAH B. HEKİM TEMİMİ VE TALHA

Abdullah b. Hekim de şu şekilde Talha ile münazara etti: Ey Ebu Muhammed! Bu, senin bize yazdığın mektuplar değil mi?

Talha: Evet, onlardır.

Abdullah b. Hekim: Dün bize, Osman’ı azledelim ve öldürelim diye yazdın. Sonra da onu kendin öldürdün. Şimdi de gelmiş onun intikamını mı istiyorsun? Allah’a yemin olsun ki sen bu inanca sahip değilsin. Sen, sadece maddiyata göz dikmişsin. Yavaş ol, yavaş! Sonra Ali’yle biat etme meselesi sunulunca, senin kendin gönüllü ve istekli olarak ona biat ettin. Daha sonra da kendi biatini bozup bizi de çıkardığın fitne ve kargaşaya sokmaya mı geldin?

Talha cevaben: Ali, halk kendisine biat ettikten sonra beni de kendisine biat etmeye davet etti.[25] Ben de, O’nun davetini kabul etmezsem bir sonuca varamayacağımı ve O’nun taraftarlarının bana saldıracağını gördüm.

BENİ CEŞM’DEN BİLGE BİRİSİ

BASRALILARA NASİHAT EDİYOR

Aişe ve yandaşları Basra’ya yaklaştıkları zaman Ceşm kabilesinden olan bu yaşlı adam, Aişe’nin etrafında toplanan Basralılara hitaben şöyle dedi:

“Ben filan oğlu filanım. Bu topluluk, (Aişe’nin ordusu) size doğru geldiler. Eğer korkularından gelmişlerse, bilesiniz ki onlar, öyle bir yerden gelmişlerdir ki, hatta vahşi ve yabani hayvanlar bile orada (Mekke) güvencededirler. Ama intikam için gelmişlerse, biz Osman’ın katilleri değiliz. Ey insanlar! Bunu benden duyun. Bunları geldikleri yere geri çevirin. Zira bunu yapmazsanız gelecek korkunç savaştan güvende olamayacaksınız.”

Ama Aişe’yi destekleyen Basra halkı onu taş yağmuruna tuttu!

AİŞE’NİN BASRA HALKINA HİTABESİ

Daha sonra “Asker” adlı deveye binen Aişe, ileri çıkarak şöyle seslendi: “Ey insanlar! Az konuşun ve sessiz olun.” Herkes onun konuşmasını dinlemek için sustu. Daha sonra Aişe şöyle dedi: “Ey insanlar! Emir’ul-Müminin Osman, bir takım işleri değiştirdi. Ama hayatta olduğu müddetçe onu tövbe suyu ile yıkardı. Hatta Osman mazlum olarak tövbe halinde iken öldürüldü!!

Ona itiraz ettikleri konu, onun kırbaç vurması, işleri gençlere vermesi ve yakınlarını himaye etmesiydi. Sonunda onu, muhterem bir ayda aynen bir deve gibi öldürdüler. Biliniz ki Kureyş, oklarıyla hedefini vurdu. Kureyş büyüdü, Osman’ı öldürmekle ellerine bir şey geçmedi ve hedeflerine ulaşamadılar.

Allah’a yemin olsun ki, çok yakında öyle bir bela ile karşılaşacaklardır ki, bu bela ayaktaki insanı oturtur, oturanı ise ayağa kaldırır. Allah, onların başına öyle bir kavim geçirecek ki, onlara merhamet etmeyecek ve onları azaplara duçar kılacak.

Ey insanlar! Osman’ın günahı onu öldürmeye sebep olacak kadar büyük değildi. Önce onu bulaştırdılar, sonra da ona saldırdılar. Osman tövbe edip günahlarından arındırıldıktan sonra öldürüldü. Daha sonra da ashap ile istişare etmeden, Ebu Talib’in oğluna zor ve kaba kuvvet kullanarak biat ettiler!!!

Beni, Osman’ın size karşı olan dil ve kılıcından dolayı gazaplı görüyor musunuz? Hayır! Sizin, Osman’a karşı çekilen kılıçlarınıza da gazaplanmadım! Osman, mazlum olarak öldürüldü. O halde onun katillerini araştırın. Bulduğunuz zaman da hemen öldürün. Daha sonra da hilafet işini Emir’ul-Müminin Ömer b. Hattab’ın emanet ettiği kimselere verin. Osman’ın katlinde eli olanı bu şuraya sokmayın!!!.”

Sire ve tarih yazarları burada şöyle demişlerdir: Bu sırada halk birbirine girmiş herkes bir şeyler söylüyordu. Bazıları: Ümm’ül-Müminin doğru söylüyor[26] diyor, bazıları da o bir kadındır, bu gibi işlere neden karışıyor? O evinde oturmakla görevli bir kadındır, diyordu. Konuşmalar giderek tartışmalara dönüştü. İş öyle bir hadde vardı ki birbirlerine ayakkabı ve toprak parçaları ile vurmaya başladılar. Bunların ardından topluluk ikiye ayrıldı. Bir gurup Hz. Ali’nin Basra valisi Osman b. Huneyfe, diğer bir grup da Aişe’nin ordusuna katıldı.

İKİ GRUBUN SAVAŞA HAZIRLANMASI

Onun ertesi günü her iki grup da kendisini savaş için hazırlayarak karşı karşıya geçti. Osman b. Huneyf ileri çıkarak Aişe’nin, Allah ve İslam’a yemin etmesini istedi, Talha ve Zübeyr’e, Hz. Ali’ye ettikleri biati hatırlattı. Ama onlar; biz, Osman’ın intikamını almak istiyoruz, dediler.

Osman b. Huneyf şöyle dedi: Siz iki adamın ne işi var?

Osman’ın evlatları nerede? Bu işi savunmaya sizden daha haklı olan amca çocukları nerede? Hayır, bunlar bahanedir. Siz, halkın Ali’nin çevresinde toplanmasını kıskanıyorsunuz. Siz, bu durumu kendiniz için tasarlıyordunuz. Ona ulaşmak için de çırpınıp duruyorsunuz. Osman’ı eleştirmede, azarlamada ve hırpalamada, sizin önünüze geçen, sizden daha ateşlileri var mıydı?

Osman b. Huneyf’e hakaretler yağdıran Talha ve Zübeyr, onun annesine kadar küfür ettiler. Osman b. Huneyf Zübeyr’e şöyle dedi: Eğer, annen Safiye Peygamber (s.a.a)’in halası olmasaydı, cevabını verirdim. Ama ey Talha söylenecek sözlerim var.” Daha sonra şöyle dedi: “Allah’ım! Ben mazurum.” Bunun peşi sıra hemen hamle etti. Böylece iki ordu arasında çok çetin bir savaş başladı.

Daha sonra savaşı durdurdular. Tarihçilerin genişçe yazdıkları has bir şekilde barış yaptılar. Her iki taraf da konuyu Hz. Ali’nin şehre gelişine bırakarak barış anlaşmasını şer’i ölçülere göre yazıp imzaladılar. Böylece Hz. Ali’nin gelmesini beklemeye koyuldular.

Ama Aişe, Talha ve Zübeyr, vali Osman b. Huneyf ve taraftarlarının anlayamayacağı bir şekilde kabilelerle yazışmayı ve onların ileri gelenlerini kendi saflarına cezbetmeyi kararlaştırmışlardı. Cemel ashabı, işlerini iyice sağlamlaştırdıktan sonra karanlık ve yağmurlu bir gecede elbiselerinin altından savaş zırhlarını giyinerek sabah namazında Basra merkez camiinde toplandılar.

Osman b. Huneyf, cemaata imamlık yapmak için ileri çıktı. Ama Talha ve Zübeyr’in adamları onu geri iterek Zübeyr’i cemaat imamı yaptılar. Beyt’ul-Mal nöbetçileri işe karışarak Zübeyr’i dışarı çıkarıp Osman’ı ileri sürdüler. Daha sonra olaya müdahale eden Zübeyr’in adamları onu cemaat imamı yaptılar.

Bu durum güneş doğana dek devam etti. Mescidde bulunanlar: “Ey Muhammed’in ashabı, güneş doğdu. Allah’tan korkmuyor musunuz?!” dediler. Sonuçta, Zübeyr’in adamları galip gelerek onu cemaat imamı yaptılar. Böylece Zübeyr halka namaz kıldırdı.

Zübeyr, namazı bitirir bitirmez, kendi silahlı adamlarına, Osman b. Huneyf’i yakalayın diye emretti. Osman’ı yakalayıp öldürecek hadde kadar dövdükten sonra saçını, kaşını, kirpiklerini, sakalını ve bıyığını yoldular!! Daha sonra Hz. Ali (a.s)’ın Şialarından olan yetmiş Beyt’ul-Mal nöbetçisini de tutuklayarak, Osman b. Huneyf ile beraber Aişe’nin yanına gönderdiler.

Aişe, Eban b. Osman b. Afvan’a şöyle dedi: “Git Osman b. Huneyf’in boynunu vur. Çünkü babanı öldüren Ensardı.”

Osman b. Huneyf yüksek sesle şöyle dedi: “Ey Aişe, Talha ve Zübeyr! Hz. Ali, kardeşim Sehl b. Huneyf’i Medine’de kendi yerine tayin etmiştir. Allah’a yemin olsun ki, eğer ben öldürülürsem eline alacağı kılıcıyla tüm ailenizi ve yakınlarınızı kılıçtan geçirecek hatta geriye bir tek şahıs bile bırakmayacaktır!” Osman’ın bu sözü, onların kararlarını değiştirmelerine sebep oldu.

Aişe Zübeyr’e, Beyt’ul-Mal bekçileri olan yetmiş kişinin öldürülmesini emrederek şöyle dedi: “Bana ulaşan haberlere göre, mescidde sana engel olanlar bunlarmış!” Zübeyr de onları birer koyun gibi boğazlattı. Bu iş Zübeyr’in oğlu Abdullah tarafından gerçekleştirildi. Öldürülenlerin sayısı yetmiş idi. Onlardan bir grup ise, Basra’nın beyt’ul-malını koruyarak: “Hz. Ali (a.s) gelmedikçe onları sizlere teslim etmeyeceğiz” dediler.

Ama Zübeyr gece vakti onlara hücum edip onlardan elli kişiyi tutukladıktan sonra öldürdü. Aişe’nin ashabının, Osman b. Huneyf’e karşı sergiledikleri ve ayaklar altına alarak hiçe saydıkları bu ahdi bozması, İslam’da ilk defa meydana geliyordu.

Beyt’ul-Mal bekçilerinin öldürülmesi, güvence verildikten sonra ilk Müslüman grubunun öldürülmesiydi. Onlar toplam olarak yüz yirmi kişiydiler. Ama İbn-i Ebi’l-Hadid’in Şerh-i Nehc’ül- Belağa’daki nakline ve rivayetine göre onlar dört yüz kişiydiler!![27]

Daha sonra Osman b. Huneyf’i Basra’dan dışarı attılar. O da İmam Ali’ye katıldı. Osman b. Huneyf, İmam (a.s)’ı görünce ağlayarak şöyle dedi: “Sizin yanınızdan ayrılırken ihtiyardım, ama size dönünce genç birisi oldum.”

İmam Ali (a.s) üç defa: “İnna lillah ve inna ileyhi raciun!” dedi. Hz. Ali (a.s), bu kötü olaydan dolayı oldukça üzüldü. İmam Ali (a.s), üzüntüsünü minbere çıkarak şöyle dile getirdi:

“Allah’ım! Ben, Kureyş ve onlara yardım edenlere karşı senden yardım diliyorum. Çünkü onlar, benimle olan yakınlık bağlarını kestiler, büyük olan makamımı küçük saydılar. Bana mahsus olan hilafet hususunda bana düşmanlık ettiler. Daha sonra da; bu, alman gereken bir haktır; bu, terk etmen gereken bir haktır dediler.”

Daha sonra Cemel ashabını zikrederek şöyle buyurdu:

“Onlar (Talha, Zübeyr ve yandaşları), Peygamber (s.a.a)’in zevcesini, alınıp satılan cariyeleri sürükledikleri gibi sürükleyerek Basra’ya kadar götürdüler. Talha ve Zübeyr, kendi zevcelerini evlerinde bırakıp, evinde oturması gereken Peygamber (s.a.a)’in zevcesini bir deveye bindirip hepsinin bana biat ettiği bir orduyla dışarı çıkardılar. Onların tümü bana kendi istekleriyle biat etmişlerdi.

Ahitlerini bozan bu şahıslar Basra’daki vali, Beyt’ul-Mal bekçileri ve diğerlerine saldırarak bir grubu esir ederek öldürdüler. Bir diğer grubu da kandırarak katl ettiler.

Allah’a yemin olsun ki, onların tümünü öldürmenin bana helal olması için bir tane günahsız ve masum Müslüman’ı öldürmeleri yeterliydi. Zira onların tümü olayı ve masum bir Müslüman’ın öldürülmesini gördüler de onu önlemek için ne elleriyle ne de dilleriyle hiçbir girişimde bulunmadılar...” [28]

HEKİM B. CİBLE’NİN İSYANCILARA

KARŞI TAVRI

İsyankarların, Osman b. Huneyf, Beyt’ul-Mal bekçileri ve diğer şahıslara yaptıkları Hekim b. Cibleye ulaşınca, reisi olduğu Abdulkays kabilesinden üç yüz savaşçıyla onlarla savaşmak için yola koyuldu. Aişe’nin ordusu da, Aişe’yi deveye bindirdikleri halde onlara karşı koymaya koştular. Bu nedenle o güne “Küçük Cemel Savaşı” denir. Aişe’nin devesine binerek, Hz. Ali (a.s)’a karşı savaştığı güne ise “Büyük Cemel Savaşı” denir.

Her iki taraf da yalın kılıçlarla birbirine saldırdı. Hekim b. Cible, övülesi bir direniş gösteriyordu. Ama bu sırada Ezd kabilesinden olup Aişe’nin safında olan bir şahıs, Hekim’in ayağını bir kılıç darbesiyle kesti. Ama Ezd’li şahıs dengesini kaybederek atından düştü. Hekim de kendisine vurduğu darbeyi telafi etti. Şöyle ki kesik ayağını alarak adamın kafasına vurdu. Daha sonra onun üzerine çıkıp o kadar bastırdı ki adam öldü.

Tam bu sırada adamın biri can vermek üzere olan Hekime: “Ayağını kim kesti?” diye sordu. Hekim: “Altıma aldığım bu adam” dedi.

Hekim b. Cible, Arap cengaverlerinden ve Müslümanların en cesaretlilerinden olup nübüvvet hanedanına karşı oldukça sıcaktı. Onun oğlu ve kardeşi de bu savaşta şehit oldular. Hekim’in taraftarı olan Abdulkays kabilesinden üç yüz kişi o gün Aişe’nin ordusu eliyle şahadet şerbetini içtiler. Elbette öldürülenlerden bazıları da Bekr b. Vail kabilesindendi.

Osman b. Huneyf şehirden çıkarılıp, Hekim ve taraftarları da şehit edilince, Talha ve Zübeyr arasında cemaat imamlığı konusunda ihtilaf meydana geldi. Şöyle ki, onlardan her biri kendisinin cemaat imamı olmasını istiyordu. Zira her biri arkadaşının arkasında namaz kılmanın, teslim anlamına gelmesinden korkuyordu!

Aişe, bir gün Abdullah b. Zübeyr’i ve bir gün de Muhammed b. Talha’yı cemaat imamı tayin ederek onları uzlaştırdı. Onlar, Basra Beyt’ul-Malına girip, içerideki hazineyi görünce, Zübeyr heyecanlanarak şu ayeti okudu: “Allah size, elde edeceğiniz birçok ganimet vaat etmiştir. İşte bunları hemen vermiştir!”[29]

İşte bu, Hz. Ali’nin Basra’ya gelmeden önce Basra’da yaşanan olayların özetiydi.