Nəqliyyatda yükəmə-boşaltma işlərinin təşkili – 2” fənni ybm, onların təsnifatı. Ybm-nin məhsuldarlığı və ona təsir edən amillər

Universal çəngəlli yükləyicilər. Kovşlu avtoyükləyicilər.

Mexaniki yükləyicilər təkər və ya tırtıl üzərində özü hərəkət edən maşınlar olub, elektrik və ya daxili yanma mühərrikindən qidalanırlar. İntiqalın qidalandığı enerji mənbəyindən asılı olaraq, mexaniki yükləyicilər elektrik və avto yükləyicilərə bölünür, əsas işçi orqanın konstruksiyasına görə isə çəngəlli və kovşlu olurlar. Çəngəlli elektrik və avto yükləyicilər universal və xüsusi təyinatlı yükləyicilərə bölünürlər. Elektrik yükləyiciləri üçün nominal yükqaldırma qabiliyyəti 0,63; 0,8; 1; 1,25; 2; 3,12 və 5 t avtoyükləyicilər üçün – 1; 2; 3,2; 5; 1 və 25 t yükqaldırma hündürlüyü 1,8; 2; 2,8; 3,2; 4,5 m təşkil edir.

Universal çəngəlli yükləyicilər normal tipli və kiçik qabiritli hazırlanır. Normal tipli yükləyicilər dayanıqlı olub, böyük dönmə radiusuna malikdirlər. Bu da maşının hərəkət və yükqaldırma sürətlərini artırmağa imkan verir. Yükləyicilər yükləri daha çox hündürlüyə qaldırır və bu yükləyiciləri böyük enerji tutumuna malik akkumlyator batareyaları ilə təmin etmək mümkün olur. Kiçik qabaritli yüksək manevrli çəngəlli yükləyicilərin üstü bağlı vaqonlarda və kiçik həcmli anbarlarda YBİ-nin yerinə yetirilməsində istifadə olunur. Bu yükləyicilərkiçik qabaritlərə, hərəkət və yükqaldırma sürətlərinə malik olurlar. Dönmə radisunun və qabaritlərin kiçik olması üstü bağlı vaqonlarda və dar anbarlarda yükləyicilərin manevrliyini artırır.

Yükləyicilər konstruksiyasına və iş prinsipinə görə elektrik oxşayırlar. Enerji mənbəyi kimi avtoyükləyicilərdə karbürator və ya dizeldən istifadə olunur. Açıq sahələrdə YBİ-nin yerinə yükqaldırma qabiliyyəti 3,2; 5 və 10 t olan avtoyükləyicilər geniş YBİ-də bu avtoyükləyicilərin tətbiqi kranlarla müqayisədə bəzən olur, çünki bu avtoyükləyicilər müxtəlif yerlərdə yerləən yük xidmət üçün daha mobildirlər və lazım gəldikdə yük tutucu mümkün olur.

Yükqaldırma qabiliyyəti 3,2 və 5 t olan avtoyükləyicilərdə kovşların tutumu 0,8 və 1 m³ təşkil edir.

Dəmiryol nəqliyyatında YBİ-nin yerinə yetirilməsində geniş tətbiq olunan bəzi yükləyicilərin əsas parametrləri cədvəl 2-də verilmişdir.

Çəngəlli və kovşlu yükləyicilərin məhsuldarlığı aşağıdakı düsturla hesablanır:

P = G_yc

Burada G_y – bir tsikl ərzində daşınan yükün miqdarıdır. T, m³;

C – bir saat ərzində yerinə yetirilən tsikllərin sayıdır.

Səpələnən yüklər üçün

=ψ

Burada – kovşun tutumudur, m³;

Ψ – kovşun dolma əmsalıdır;

– yükün həcmi kütləsidir, t/m³.

Yükləyicinin 1 saat ərzində yerinə yetirdiyi tsikllərin sayı növbəti ifadədən təyin olunur:

Burada bəzi əməliyyatların paralele yerinə yetirilməsini nəzərə alan eyni vaxtlılıq əmsalıdır,

- ayrı-ayrı əməliyyatlara sərf olunan maşın vaxtıdır, san;

– köməkçi əməliyyatlar asərf olunan vaxtdır, san.

•