Oğuzlar (TÜrkməNLƏR) faruq süMƏR

2. Tarsus.

Bu bölgədəki peçeneq varlığı çox əhəmiyyətsiz olub ancaq 9 vergi evin­dən ibarətdir. Onlar Tarsusun böyük boylarından quş-təmür boyu obaları arasında yaşayırlar. Bu hal iki təşəkkül arasında qəbiləvi bir münasibətin mövcud olduğunu ifadə edir³.

3. Atçəkənlər.

Axırıncı peçeneq varlığı atçəkənlər arasında müşahidə edi­lir. I Səlim döv­ründə Akşəhərin Turqut qəzasında yaşayan bu peçeneq oymağı 34 nəfər vergi mükəlləfiyyətli əhalidən ibarət idi⁴. Ehtimal ki, bu oymaq qələbəlik bir peçeneq varlığının qalığıdır. Çünki Turqut qəzasında Peçeneq adlı bir kənd, bu qəzaya yaxın yerlərdə isə eyniadlı bəzi yer adları var.

15. ÇAVULDUR

Bu boyun adı XVI əsrdə Anadoluda ümumiyyətlə çavundur şəklində söy­lənmişdir. Bununla birlikdə həmin sözün qədim şək­li ilə (yəni cavuldur) bir çox kəndlərə, habelə Çovdur şək­lində də bəzi kəndlərə təsadüf edilir. XVI əsrdə Anadoluda bu adda 21 yerə rast gəlirik⁵.

«Danişməndnamə»də¹ Danişmənd Qazinin silahdaşı olan Ça­vuldur Ça­ka adlı bir adamdan bəhs olunur. Zahir Nişapu­ri­nin «Səlcuqlu tarixi»ndə Ana­dolunu fəth edən Sultan Alparslanın sərkərdələri arasında Əmir Çavul­durun adı da çəkilir². Həmin müəllifə görə, Əmir Çavuldur Artuq, Saltuq, Məngücük və Da­nişmənd ilə Malazgird müharibəsində iştirak etmiş və Ana­do­lu­nun Maraş ilə Saruz (Sarız) bölgələrini fəth etmişlər Bu qeyd­lərə əsas­lanaraq çavuldur boyuna mənsub Çaka adlı bir bəyin Anadolunun fəthində mühüm rol oynadığını qəbul edə bilərik. Hətta məzkur əsərlərdə ondan bəhs edilməsi Çavuldur Çakanın adı unudulmayan məşhur bəylərdən biri oldu­ğunu göstərir. Bununla bərabər, çavuldurlar oğuz boylarına aid yer adları cədvəlində 18-ci yeri tutur, üstəlik, Anadoluda onlara məxsus qə­ləbəlik oy­maqlara da təsadüf edilmir. Bu, həmin boya mən­sub mühüm bir qolun qərbə köçmə­yə­rək Manqışlaq yarımada­sında qalması ilə izah edilə bilər.

XVI əsrdə bu boya mənsub bir oymaq Boz-ulusda müşa­hi­də olunur. On­dan başqa, eyni adlı çox kiçik bir oymaq da Ço­rum sancağında yaşayırdı.

1. Boz ulus.

Dəftərlərdə adı çavundur imlası ilə yazılan bu oymaq II Səlim dövründə iki qola ayrılmışdır. Duyar Kətxudaya tabe bi­rin­ci boy 174 nəfərdən, Pir Əhməd Kətxudanın idarəsindəki ikin­ci boy isə 50 vergi evindən ibarət idi³. Bundan başqa, boz ulusun böyük oymaqlarından biri olan oğulbəyli obaları arasın­da da çavuldur adlı bir oba vardı. Bu oba öz adını kənd­xudaları olan Vəlinin atası Çavundurdan almış olmalıdır. Bu xü­sus oğul­bəyli oymağının ça­vundur boyu ilə qəbiləvi bir rabi­təsi ol­duğunu göstərir.

2. Çorum.

Çorumda yaşayan kiçik çavundur oymağına gəlincə, onun Osmancıq qəzasına bağlı Ağca su kəndində yaşadığı bilinir⁴. Bu oymaqla birlikdə hə­min kənddə yaşayan Adil və Habil adlı oymaqların çavundurlarla qohum ol­ması mümkündür. Həmin əsrdə Məntəşə bölgəsindəki Köycəyiz qəzasında Çandır adlı kiçik bir oymaq da vardı. Ancaq bu adın çavundurla əlaqədar olub-olmadığını bilmirəm.