Oktay salayev, RÖVŞƏn quliyev, Şahmurad məMMƏdov, İsmayil səFİyev həyat fəALİYYƏTİNİN

Odlu silah yaraları
- öz yerli anatomik quruluşuna və 
infeksiyalaşma dərəcəsinə görə digər yara növlərindən 
fərqlənir. Bütün soyuq silah yaralarında iki zədələnmə 
məhəlləsi olur: yara kanalı və kanal boyu toxumaların 

---

İlk tibbi yardımın göstərilmə qaydaları 
228 
travmatik nekrozu. 
Odlu silah yaraları çox vaxt müştərək xarakterli olur. 
Yüksək kinetik enerjiyə malik güllə iki boşluğu deşib keçir 
(müştərək köks və qarın yaralanması), sümükləri, iri damar-
sinir dəstəsini parçalayır. Toxumalarda müqavimətə rast 
gəldikcə güllə istiqamətini dəyişir və yara kanalında əyriliklər 
əmələ gəlir. Odlu silah yaraları bütün hallarda yaranın 
infeksiyalaşması ilə fəsadlaşır. Geniş toxuma sahəsi 
nekrozlaşır, güllə üzərində olan yağlı çöküntü, yara kanalına 
daxil olmuş paltar parçası, yad cisimlər, torpaq, ot-saman, 
çoxsaylı bakteriyalar yaranın irinləmə ehtimalını xeyli artırır. 
Yara kanalına havanın daxil olmaması anaerob infeksiyanın 
inkişafı üçün şərait yaradır. 
Yaralar mikrobların keçməsi, çoxalması və kliniki gedişinə 
görə 3 qrupa: aseptik, infeksiyalaşmış, irinli yaralara bölünür. 
Bu təsnifatın müalicə taktikası üçün əhəmiyyəti böyükdür. 
Yaralar quruluşuna görə: sadə və mürəkkəb olurlar. 
Sadə yaralar
- dəri, dərialtı və əzələlərin zədələnməsi ilə 
məhdudlaşır. (şəkil 70) 

---

İlk tibbi yardımın göstərilmə qaydaları 
229 
Şəkil 70. Sadə yara 
 
Mürəkkəb yaralar
- dərin toxumalarda yerləşən sümük, 
sinir, damar dəstəsinin və yaxud bədən boşluqlarında (döş, 
qarın) yerləşən üzvlərin zədələnməsi ilə müşahidə olunur. 
Mürəkkəb yaraların düzgün diaqnoz qoyuluşu və müalicəsi 
müəyyən çətinliklərlə müşayiət olunur. 
Yara kanalının bədən boşluqlarına münasibətinə görə - 
yaralar daxilə keçən (nüfuz edən) və keçməyən (nüfuz 
etməyən) olmaqla iki yerə bölünür. 
Yaralar yerləşməsinə görə bədənin müxtəlif nahiyələrində - 
başda, boyunda, sifətdə, gövdədə, döş, qarın nahiyəsində, 
yuxarı və aşağı ətraflarda ola bilər. 
Yaralar sayına görə tək və çox olur. Çoxsaylı yaralar 
bədənin müxtəlif nahiyələrinə səpələnir.