Onderwijsinnovatie in Europa : Voorbeelden van goede praktijken uit tien Europese landen

3.Denemarken

3.1S
chema onderwijssysteem

3.2Beleidsontwikkelingen en beleidsopties ^{83 84}

Het Deens beleid op het vlak van het onderwijs in het algemeen en het beroeps- en technisch onderwijs in het bijzonder wordt uitgetekend in verschillende beleidsdocumenten of basisdocumenten, die allemaal ook in het Engels beschikbaar zijn:

• 
  Better Education⁸⁵, Juni 2002, door de Deense regering (beleidsdocument).
  
• 
  The new structure of the Danish vocational education system⁸⁶, Danish Ministry of Education, 2000.
  
• 
  The Danish FoU Programme: Innovation and Development of the Danish VET system: a case of good practice⁸⁷, 2003.
  

43. De grote beleidslijnen uitgetekend in ‘Better Education’

Het beleidsdocument ‘Better Education’ bevat de volgende krachtlijnen:

• 
  elke vorm van onderwijs moet duidelijke einddoelen hebben en dient te leiden tot een solide basis van kwalificaties en competenties
  
• 
  flexibiliteit van de programma’s en onderwijs, rekening houdend met de noden van het individu en van de bedrijven; competenties kunnen verworven worden op verschillende manieren en binnen een variabele doorlooptijd
  
• 
  leerlingen en studenten stellen zelf hun leerprogramma samen met de hoofddoelstelling duidelijke competenties en kwalificaties te verwerven naar wat ze willen worden,
  
• 
  een grotere coherentie tussen alle vakken; programma’s die beantwoorden aan de noden van de openbare en de privé sector
  
• 
  innovatie en ondernemersschap; efficiënte transfer van kennis verbonden met economische ontwikkeling
  
• 
  motivatie van de lerenden aanmoedigen
  
• 
  grotere autonomie aan onderwijsinstellingen; van gedetailleerde wetgeving naar het meten van de output.
  

Het document vertaalt deze grote beleidslijnen naar alle onderwijsniveaus. Voor het be­roeps- en technisch onderwijs in het hoger secundair vermeldt de tekst de volgende elemen­ten:

• 
  innoveren van de programma’s van beroeps/technisch en handels secundair⁸⁸
  
• 
  programma’s dienen doelgericht te zijn rekening houdend met de noden van bedrijven
  
• 
  leerlingen moeten programma’s sneller kunnen doorlopen
  
• 
  flexibel organiseren van stages
  
• 
  meer flexibele leerprogramma’s (combineren van VET en handelsonderwijs)
  
• 
  vermenging van initiële beroepsopleiding en bijscholing.
  

Verder vermeldt het document 6 transversale beleidselementen die op alle niveaus kunnen voorkomen:

• 
  advies en oriëntering bij studie- en beroepskeuzes
  
• 
  meer jongeren die techniek en natuurwetenschappen studeren
  
• 
  internationalisering van het onderwijs
  
• 
  ICT in onderwijs
  
• 
  erkenning van elders verworven competenties (EVC)
  
• 
  Deens voor volwassen vreemdelingen.
  

44. VET hervorming 2000

De sleutelbegrippen van de hervorming van het technisch en beroepsonderwijs in Dene­marken, zoals beschreven in het document ”The New Structure of the Danish Vocational Edu­cation and Training System” zijn:

• 
  transparantie
  
• 
  flexibiliteit
  
• 
  verbreding
  
• 
  sociale inclusie.
  

De twee basisprincipes zijn:

• 
  een eenvoudiger structuur
  
• 
  een grotere flexibiliteit in de programma’s.
  

De hervorming van 2000 stelt de volgende nieuwe elementen voor:

• 
  minder maar bredere toegangskanalen in VET⁸⁹
  
• 
  een modulair curriculum
  
• 
  optionele dubbele kwalificaties of gedeeltelijke kwalificaties
  
• 
  meer interdisciplinair leren
  
• 
  mentor (tutor) ondersteuning voor de leerlingen in het kader van individuele leerwegen of leertrajecten
  
• 
  leraar wordt mentor, coach
  
• 
  het uitbouwen van een persoonlijk leerplan of leertraject voor de jongeren
  
• 
  een schoolorganisatie gebaseerd op teams
  
• 
  het ontwikkelen en innoveren van creatieve leeromgevingen op school
  
• 
  leren op de werkplek
  
• 
  open leertrajecten met het persoonlijk leertraject en de portfolio (of logboek) van elke leerling of student
  
• 
  gelijke waardering van beroeps- of technisch onderwijs en algemeen onderwijs
  
• 
  een strategisch plan voor kwaliteitszorg.
  

In verband met het curriculum stelt dit document dat:

• 
  alle stakeholders (school, bedrijf, sociale partners, ouders) erbij betrokken dienen te zijn
  
• 
  de sociale partners en de Kamers van Koophandel mee verantwoordelijk zijn voor het updaten van de gespecialiseerde VET programma’s
  
• 
  de VET-hervorming een pedagogische hervorming is: andere leeromgevingen moeten georganiseerd worden; leerlingen moeten actief zijn in hun leerprocessen (begeleid zelf­gestuurd leren); de rol van de leraar verandert.
  

Het volledig integreren van de drie richtingen in het hoger secundair onderwijs – het al­ge­meen secundair, het beroeps- en technisch en het handelsonderwijs, – is ook opnieuw aan de orde van de dag. Dit debat is al twintig jaar aan de gang.

3.3Projecten en het actieprogramma FoU

45. Algemene informatie over FoU

Het Deense Ministerie van Onderwijs, Departement Beroepsonderwijs en Beroepsvorming, heeft een actieprogramma opgezet, genoemd “FoU”⁹⁰, voor innovatie in het beroeps­on­der-wijs in Denemarken, om zo het uitgestippelde beleid te concretiseren. Het Ministerie van Onderwijs wordt bijgestaan door DEL, the Danish Institute for Educational Training of Vocational Teachers⁹¹.
Dit FoU-programma heeft tot doel de innovatie en de ontwikkeling van het beroeps­on­der­wijs en de be­roeps­vor­ming te bevorderen door het promoten van projecten in beroeps­scho­len en andere vor­mings­instellingen. Het programma heeft eveneens tot doel beroeps­op­lei­dingen beter af te stemmen op de toekomstige noden van de arbeidsmarkt, te an­ti­ci­pe­ren op de behoefte aan nieuwe vaardigheden als gevolg van veranderingen in de maat­schappij, en te experimenteren met nieuwe onderwijsmethodes.
Elk jaar publiceert het Minis­terie van Onderwijs een programma met de prioriteiten voor het volgende jaar en met de criteria waaraan projecten dienen te beantwoorden. Deze prio­ri­tei­ten sluiten heel nauw aan bij de grote beleidslijnen uitgetekend in de be­leids­do­cu­men­ten zoals Better Education van juni 2000. Voor wat de beroepsvorming be­treft waren de pri­ori­teiten voor 2002 de volgende:

• 
  analyse en prognose in het beroeps en technisch onderwijs (VET)
  
• 
  innoverende pedagogie en didactiek
  
• 
  evaluatie en evaluatiemethodes
  
• 
  kwaliteitszorg
  
• 
  beroepskeuze en oriëntatie, individuele leertrajecten en tutoring (coaching)
  
• 
  lerarenopleiding, de rol en werkmethodes
  
• 
  nieuwe onderwijsprogramma’s en experimentele projecten
  
• 
  samenwerking tussen school en bedrijf
  
• 
  internationalisering
  
• 
  volwassenenvorming en EVC
  
• 
  de ontwikkeling van basiscursussen in het beroeps- en technisch onderwijs (VET)
  
• 
  bijkomende kwalificaties.
  

Voor 2003 werden ongeveer dezelfde prioriteiten benadrukt en werd vooral aandacht ge­schonken aan projecten die tot doel hebben de startsituatie van de jongere te beschrijven in termen van reële competenties. Dit om beter individuele leertrajecten te kunnen uitbouwen.
Scholen kunnen twee keer per jaar een project indienen met een duidelijke inhoudelijke en financiële beschrijving. DEL contacteert eventueel zelf de scholen en helpt hen bij het op­stel­len van het dossier. De meeste projecten lopen meestal één jaar. Er wordt per project 6.000 tot 14.000 Euro toegekend.
De belangrijke criteria bij het toekennen van de financiële steun zijn dat de projecten aan­slui­ten bij de beleidsprioriteiten en dat ze worden ingediend door een groep van scholen uit een bepaalde regio. DEL helpt de scholen bij het opmaken van de projectaanvraag, begeleidt de scholen en ondersteunt hen bij het opstellen van het eindverslag.
Elk jaar reserveert het Ministerie een deel van het budget voor DEL om studies uit te voeren. Zo wordt in 2003 een studie gemaakt rond de nieuwe competenties van de leraar.
Verdere informatie is te vinden op de volgende website:

http://www.delud.dk/uk/default.htm

46. The FoU database

De FoU-database is een samenwerking tussen DEL en het Deens Ministerie van Onderwijs. Het doel van de database is de verspreiding van de innovatie te bevorderen en de samen­werking tussen de deelnemende scholen en andere scholen te stimuleren. De database vindt men op de volgende webpagina van DEL: http://www.delod.dk/kompudvikling/
Ook al is deze opgesteld in het Deens, toch kan een Vlaming met een minimum aan talen­ken­nis interessante projecten identificeren, bijv.

• 
  Kompetenceudvikiling Competentieontwikkeling
  
• 
  Elevplan Leertraject voor individuele leerling
  
• 
  Kontaktlærer Contactleraar (taken en rol)
  
• 
  Portfoliometoden Portfoliomethoden
  
• 
  Reformkonsulenter Begeleiders van de hervorming
  

Een Engelse samenvatting van zes goede praktijkvoorbeelden is te vinden op de website van het Ministerie van Onderwijs: http://pub.uvm.dk/2002/eud/09.htm.