Onderwijsinnovatie in europa

Scholen met een brede maatschappelijke functie

Overal in Europa wordt de brede maatschappelijk vormingsfunctie van de school benadrukt: de opvoedende functie, de leerfunctie en een sociaal-culturele functie. Deze functies worden niet los van elkaar gezien, maar nauw met elkaar verweven.
De opvoedende functie van de school wordt ook heel sterk benadrukt in de rapporten van de werkgroepen van de Europese Unie, opgestart in het kader van het “Gedetailleerde werk­pro­gramma”. Het deelrapport over de lerarenopleiding bijvoorbeeld wijst op de belangrijke rol van de leraar en van de lerarenopleiding in het opvoeden tot burgerschap.
De Scandinavische landen benadrukken heel sterk het participeren van de jongeren aan de schoolgemeenschap als waarde die ten grondslag ligt aan burgerzin. In vernieuwende leer­trajecten in vele landen worden waarden meegegeven door het bevorderen van teamwerk en door het uitvoeren van projecten gericht op milieu en andere maatschappelijke problemen. Binnen de Duitse pilootprojecten (maar ook in de meeste andere landen) zijn er verschillende die uitdrukkelijk het bevorderen van democratie op school benadrukken en aan actief bur­gerschap werken op verschillende vlakken. Opvoeding tot duurzame ontwikkeling is één van de 15 prioriteiten in Duitsland waarrond innovatieve pilootprojecten worden opgestart

Opvoeding tot verantwoord burgerschap krijgt een belangrijke plaats in alle landen: milieu­opvoeding, gezondheidsopvoeding, verkeersopvoeding, sociale actie door jongeren en inzet in de maatschappij (community work) worden gezien als activiteiten die een belangrijke bij­dra­ge leveren tot de ontplooiing van de jongeren en heel wat leerkansen inhouden. Speciale pedagogische methodes, zoals peer education, peer mediation, of peer learning worden bevor­derd in enkele landen om burgerschap bijzondere diepgang te geven en concrete problemen op te lossen binnen de school zoals het pesten, drugs en motivatie tot leren.

In de tien bestudeerde landen probeert men de leerfunctie deels op een meer creatieve wijze in te vullen door het bevorderen van nieuwe leervormen en nieuwe leertrajecten voor de jon­geren (zie hoger).
De sociaal-culturele functie van de school wordt op gelijkaardige wijzen in de verschillende landen bevorderd. De meeste landen benadrukken de functie van de school als “caring school” (zorgende school) waarin een stimulerend en motiverend leefklimaat een vruchtbare bodem vormt voor een goed leerklimaat. Gelijke kansen worden in alle landen gezien als een sleutelelement om te komen tot een inclusieve maatschappij.
Verschillende landen (Engeland, Schotland, de Scandinavische landen, …) benadrukken dat de school een veilige en gezonde omgeving moet zijn. Er worden allerhande initiatieven genomen, bijvoorbeeld om pesten, verbaal of fysiek geweld op school te vermijden.
Verschillende landen leveren inspanningen om bij jongeren ondernemingszin aan te wak­ke­ren, wat moet leiden tot meer inzet in het sociale en economische leven. Denemarken, bij­voor­beeld, stelt het bevorderen van het ondernemersschap als een van de belangrijke priori­teiten in het kader van het beleidsplan Better Education 2000. Ook bij de Engelse Path­finders schools en de Franse Lycées des Métiers leeft dit sterk. Het feit dat Oostenrijk in het beroeps­onderwijs en in het technisch onderwijs het invoeren van de training firm wil veral­ge­menen, is een verdere illustratie van deze ontwikkeling.
De verbreding van de maatschappelijke functie van de school is ook te merken aan het groei­end belang dat gehecht wordt aan de school als sleutelfactor voor de regionale ontwikkeling. In verschillende landen – Scandinavië, Engeland, Schotland, Frankrijk, Duitsland, … – wordt dit aspect steeds meer in de verf gezet. In Frankrijk is zelfs een soort van officiële erkenning mogelijk door het toekennen van een label aan de Lycées des Métiers die beantwoorden aan de regionale kwaliteitscriteria vastgelegd in een kwaliteitscharter.
Aangezien de maatschappelijke functie van de scholen breder wordt, besteden veel landen aandacht aan het uitbouwen van participatieve structuren voor alle betrokkenen (leerlingen, leraars, ouders, bedrijven enz.) op alle onder­wijsniveaus. Alle landen zoeken ook naar vormen om ouders meer actief bij onderwijs en vorming te betrekken – ook de ouders uit sociaal-zwakkere milieus. De overtuiging leeft dat dit bijdraagt tot het bevorderen van het leef- en leerklimaat en tot het ontwikkelen van de school als een belangrijke schakel in de opbouw en uitbouw van de lokale gemeenschap.
Tenslotte nog dit: veel innovatieve pilootscholen nemen hun rol als “aquariumschool”³⁹ ern­stig en leveren daardoor een duidelijke maatschappelijke meerwaarde aan de maatschappij. Ook dit is te beschouwen als een deel van de vormingsfunctie van de school.

11.