O’zbekistо n respublikasi
Yüklə 301,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
| i
n s o n o n g i ijtimoiy muhitda, ya‟ni jamiyatda shakllanadi. YUqoridagi fikrlardan kelib chiqib insonni ikkita ya‟ni tabiiy va ijtimoiy muhitlarning maxsuli bo„lgan bioijtimoiy mavjudot deb atash mumkin. Insonda ham moddiy(tana) va ruxiy (ong) mohiyat mujassamlashgandir. U tirik mavjudot sifatida tabiat maxsuli, ongi jihatdan esa ijtimoiy muhit(jamiyat) maxsuli hisoblanadi. O„zlarining biologik hususiyatlari, ijtimoiy mavqelari va boshqa sharoitlariga ko„ra turlicha ongga ega bo„lgan kishilar birgalikda kishilik jamiyatini tashkil etadilar. Bundan ko„rinib turibdiki, inson tabiat bilan jamiyat o„rtasidagi bog„lovchi ko‘prik vazifasini o„taydi. Bundan yana shunday xulosa ham kelib chiqadiki, inson tabiatni uzviy tarkibiy qismi bo„lganligi uchun ular tashkil etgan jamiyat ham tabiatsiz mavjud bo„la olmaydi. Boshqacha qilib aytganda, t a b i a t i n s o n va j a m i ya t ya x l i t b i r t i z i m sifatida faoliyat ko„rsatadilar, hamda ular mazkur tizimning tarkibiy qismlari bo„lib hisoblanadilar. Mazkur o„rinda shuni ham esda tutish zarurki, tizimning komponentlaridan biri bo„lmish jamiyat ong tufayli moddiy borliqning eng oliy rivojlangan shakli hisoblanadi. U bir qator o„ziga hos ichki ijtimoiy qonuniyatlar asosida rivojlanadi. Mana shu qonuniyatlarni tizimning boshqa komponent(tabiat va inson)lari rivojiga to„siq bo„lmasligi ekologik jixatdan muhim ahamiyatga ega. Ma‟lumki, har qanday tizimning barqarorligi komponentlarni o„zaro mutanosib ravishda rivojlanishi va ular orasidagi munosabatlar muvozanatlashgan xolatda bo„lishini taqozo etadi, aks xolda tizim buziladi va asl hususiyatlarini yo„qotadi. YUqoridagilardan quyidagi xulosalarni qilish mumkin: Er sayyorasi va undagi tabiat hamda hayot shakli insonga ma‟lum bo„lgan Olamda yagonadir; tabiiy borliq inson va jamiyatning yagona moddiy negizidir; tabiat-inson va jamiyatni yaxlit tizim deb qarab, ularni birgalikda o„rganish zarur; bu tizimning biror-bir komponentidagi o„zgarish uning boshqa komponentlarida adekvat tarzdagi ijobiy yoki salbiy o„zgarishlarni yuz berishiga olib keladi. Mavjud ilmiy manbalarga asoslanib, Er sayyorasi yoshini 4,7 mlrd yil deb aytish mumkin. Mana shu o„tgan uzoq geologik davr mobaynida erda o„ziga hos tabiat shakllangan. YEr tabiatining evolyusion, spiralsimon tadrijiy taraqqiyoti bir necha bosqichlarga bo„linadi va ularning har biri o„ziga hos hususiyatlarga ega. Tabiatni shakllanishi, evolyusiyasi va asosiy hususiyatlarini o„rganish bilan bir qator tabiiy fanlar shug„ullanadi. Ekologiya fani nuqtai nazaridan tabiat komponentlari orasidagi va ular ichidagi muvozanat qanday qaror topganligi hamda uni jamiyatning tabiatga ta‟siri kuchayib borayotgan hozirgi paytda qanday qilib saqlab turish mumkinligi asosiy ahamiyatga ega. Tabiatni tashkil etuvchi tarkibiy qismlar havo, suv, tog„ jinslari, o„simlik va hayvonotlar orasida va tabiatdagi turli modda va energiya almashinuvi jarayonlarida, uzoq geologik davrlar mobaynida o„zga hos barqarorlik xolati yuzaga kelgan. Tabiatdagi mana shu barqarorlikni Yüklə 301,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|