O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi q
oksidlari va gidrooksidlari
– korund (Al
2
O
3
), boksit (Al
2
O
3
·2H
2
O) lar
eng ko’p tarqalgan. Kvarts va oksid guruhiga kiradigan boshqa
minerallar tog’ jins hosil qiluvchi minerallarga kiradi.
Karbonatlar. Bu guruhdagi minerallarning soni 80 ga yaqin
bo’lib, Yer qobig’ining 1,7 foyizini tashkil qiladi. Bu sinfdagi minerallar
uglerod kislotasining tuzlari hisoblanadi. Karbonatlar odatda och
ranglarga bo’yalgan, qattiqligi va solishtirma og’irligi kichik bo’ladi.
Kaltsit (CaSO
3
), dolomit (CaMg(CO
3
))
2
va siderit (FeCO
3
) lar karbonat
minerallarning keng tarqalgan namoyondalaridir.
Sulfatlar. Sulfatlarga 260 ga yaqin mineral kiradi va yer
po’stining 0,1 % ni tashkil qiladi. Ularning hosil bo’lishi yer yuzi
suvlaridan cho’kmaga tushish jarayoni bilan hamda sulfidlarning
oksidlanishi bilan bog’liq. Bu sinfdagi minerallarga barit (BaSO
4
),
angidrit (CaSO
4
), gips (CaSO
4
·2H
2
O) mirabilit (Na
2
SO
4
·10H
2
O) va
boshqalar kiradi. Ko’pgina sulfatlar tog’ jinsi hosil qiluvchi
minerallardir.
Fosfatlar. Fosfor kislotasining (H
3
PO
4
) tuzlari tabiatda keng
tarqalgan
va yer po’stining 1 % massasini tashkil qiladi. Fosfatlarga xos
bo’lgan namunasiga apatit va fosforitlar kiradi.
Silikatlar. Bu sinfga 800 ga yaqin minerallar kiradi va yer
qobig’idagi minerallarning 75-85 % ni tashkil qiladi. Silikatlarning hosil
bo’lishi soviyotgan magmatik eritmaning kristallanishi bilan bog’liq.
Silikatlarga olivin, granat, avgit, rogovaya obmanka, talk, kaolinit,
muskovit, biotit, xlorit, dala shpati minerallari kiradi. Silikatlar asosiy
jins hosil qiluvchi minerallar hisoblanadi va keng
tarqalgan tog’
jinslarining asosiy tarkibini hosil qiladi.
Organik birikmalar hosil
bo’lish sharoiti bo’yicha yer yuzasida
o’simlik va hayvonat qoldiqlarining to’planishi va ularning kislorod
yetishmaydigan
sharoitda qayta o’zgarishi bilan bog’liq. Organik
minerallarga ozokerit, yantar, asfaltit va boshqalar kiradi..
